Mao overleed op 9 september 1976. ChinaSquare-redacteur Frank Willems geeft zijn mening over de betekenis van de Chinese leider, veertig jaar na zijn dood. Dit is een opiniestuk. De inhoud is dus voor de verantwoordelijkheid van de auteur en komt niet noodzakelijk overeen met het standpunt van de redactie van ChinaSquare.be.
Mao Zedong overleed op 9 september 1976. Wat betekent hij 40 jaar na zijn overlijden?
In China is Mao een groot historisch leider. Getuige zijn portret aan Tian An Men, de reusachtige standbeelden in sommige steden, de foto’s van Mao in de huizen van gewone Chinezen – die hangen er heus niet onder dwang of intimidatie. Politici, wetenschappers en gewone burgers zien Mao als de stichter van de Chinese Volksrepubliek in 1949 . Ook in het Westen erkennen de historici de doorslaggevende rol die Mao in die revolutie gespeeld heeft. De Grote Sprong Voorwaarts in 1958 was voor de Chinezen een collectieve vergissing, waarvoor Mao de hoofdverantwoordelijkheid had: het was naïef te geloven dat hard werken en een ijzeren wil zouden volstaan om een bruuske collectivisering van de landbouw te laten slagen. Zonder een goed plan of een degelijke voorbereiding was de overhaaste industrialisering van het platteland met honderden miljoenen boeren tot mislukken gedoemd. Het oordeel over de Culturele Revolutie die in 1966 begon is harder: het was de persoonlijke fout van Mao alleen. Met zijn stelling dat klassenstrijd na de revolutie nog altijd de eerste prioriteit is, en dat die door het gewone volk moet gevoerd worden op de eerste plaats tegen partijkaders die de verkeerde weg opgaan, heeft hij China 10 jaar in chaos gestort en onnoemelijk veel persoonlijk leed veroorzaakt. Veel Chinezen herinneren zich vandaag nog dat leed. Het officiële partijoordeel geeft Mao 7 op 10, hij maakte wel zware fouten, maar als pionier moest hij ook een strategie uitzoeken voor de socialistische ontwikkeling, terwijl al duidelijk was dat het model van de Sovjet-Unie door China beter niet kon gevolgd worden. De gedachten van Mao, de ‘correcte gedachten’ van de jonge Mao dan toch, maken samen met het Marxisme-Leninisme en de hervormingstheorieën van Deng Xiaoping nog altijd deel uit van de de theoretische bagage die de CPC gebruikt bij het uitstippelen van zijn lijn. Voor de gewone man in de straat is Mao vandaag een grote en sterke leider maar niet langer de god waarvoor hij tijdens de Culturele Revolutie aanzien werd. Voor de jongeren is hij een historische figuur geworden, de stichter van hun land.
Westerse visie haaks op Chinese
In het Westen heerst een andere visie. Mao wordt hier, vooral door de werken van de romanschrijfster Jung Chang en de anticommunistische historicus Frank Dikötter gezien als een gewetenloze misdadiger die tientallen miljoenen mensen heeft vermoord. In hun werk herleiden zij Mao tot een eendimensionale tiran met een miljard marionetten. Het is verbazingwekkend dat er zo velen zijn, ook kritisch denkende intellectuelen, die een dergelijke benadering slikken. Kan je echt de recente geschiedenis van meer dan een miljard Chinezen verklaren vanuit het karakter van één man? Vergelijk dat even met de Chinese benadering, die uitgaat van de complexe situatie van China ten tijde van Mao, van de vele uitdagingen, en die kijkt naar de politieke stellingen die Mao in antwoord daarop ontwikkelde, naar de resultaten van zijn beleid. Dat leidt tot een oordeel dat Mao zich twee keer zwaar vergist heeft – niet dat hij bewust of opzettelijk onheil stichtte! Deng Xiaoping heeft met een dergelijke benadering het voorbeeld gegeven en op die manier, en met succes, gezocht naar een andere, betere weg voor China. De Chinese visie stuurt niet aan op een afrekening, maar zorgt voor verbetering in continuïteit.
Geschiedenis schrijft men voor het heden. Dikötter bijvoorbeeld blijft de persoonlijke reputatie van de historische figuur Mao onder vuur nemen, bij ons bijgetreden door een aantal opiniemakers. De logica is duidelijk: ‘Mao was een misdadiger, de huidige Chinese leiders werken nog altijd volgens de ideeën van Mao, dus het huidige socialisme in China deugt niet’. Via Mao wordt het China van vandaag aangevallen.
De 68-ers aan de schandpaal?
Uiteraard deugen dan ook diegenen niet die in het Westen zoeken naar alternatieven voor de neoliberale maatschappij en die in hun jeugdjaren Mao als inspirator hadden. Schande over de generatie van de 68-ers ! Ik zat zelf midden in die periode. De jongeren van 68 zochten, zoals vandaag, een alternatief voor een onrechtvaardige maatschappij. De keuze was simpel: je was of voor het vrije Westen, of voor de Russische dictatuur. Was er dan nergens een meer aantrekkelijk alternatief? Mao met zijn Culturele Revolutie leek dat te bieden. ‘Klassenstrijd, meer zeggenschap voor jongeren, macht aan de arbeiders, weg met uitbuiting, iedereen gelijk’, het leek een aantrekkelijk maatschappijmodel voor een westerse wereld die nog leed onder de laatste stuiptrekkingen van het kolonialisme in Afrika, die in Vietnam reeds de eerste van de neokoloniale oorlogen uitvocht en waar de ‘golden sixties’ zichtbaar naar hun einde liepen. Het was natuurlijk naïef de oplossing te zoeken bij een theorie uit een ander land in heel andere omstandigheden dan de onze, en zonder zich veel af te vragen hoe het in China zelf verliep. Pas later kwam het besef dat het zoeken en streven naar een alternatief maatschappijmodel een moeizaam werk van lange adem zou worden, dat nog steeds bezig is. Maar zonder Mao was de generatie 68-ers wellicht niet aan die zoektocht begonnen.
Frank Willems
Ook de generatie ’68 had (toen) al kunnen snappen dat het model van Mao niet werkt. Het communisme, zeker in de strijdvariant van Mao, vergt een enorme mate van consensus of enorme dwang.
Mensen verschillen teveel voor het eerste dus kom je automatisch uit het op het tweede.
En in het geval van de grote roerganger onbeschrijfelijk veel ellende.
“een collectieve vergissing” het is toch wel bizar om een beleid wat 30-40 miljoen slachtoffers heeft geeist een ‘vergissing’ te noemen. Ik neem ook aan dat dat woord ‘collectief’ niet slaat op de slachtoffers van dat beleid?
“Ook de vorige (en huidige) generatie had (toen) al kunnen snappen dat het westers model niet werkt. Het kapitalisme, zeker in de strijdvariant van de VS, vergt een enorme mate van consensus of enorme dwang. Mensen verschillen teveel voor het eerste dus kom je automatisch uit het op het tweede. En in het geval van de grote roerganger (VS) onbeschrijfelijk veel ellende.”
Het failliet van het westers model was al lang bewezen: door Europa (kolonialisme en wereldoorlogen) en door de VS (Vietnam en later Irak). De zoektocht naar het falen van bestuursvormen elders in de wereld verandert niets aan de stelling. Zowel de generaties in 1968 als in 2016 hebben nood aan een alternatief voor het westers model. Het zoeken naar een alternatief maatschappijmodel is inderdaad een moeizaam werk van lange adem. De oprichting van zo’n model duurt nog langer en gaat gepaard met vallen en opstaan.
30-40 miljoen slachtoffers?
Als we de gebruikte criteria toepassen op bijv. de koningshuizen van België/Nederland, op welk astronomisch getal komen we uit? Als we eens andere criteria gebruiken, dan komen we zelfs aan een astronomisch getal in het kwadraat. Hebben de burgers hier een goed zicht op? Waar werden er standbeelden opgericht ter nagedachtenis van de slachtoffers wereldwijd? We zien dat de interpretatie van de geschiedenis altijd gebeurt vanuit de visie van de elite die de macht in handen heeft.
Is de westerse visie over Mao dan verkeerd? Nee, maar veel te beperkt (er zijn ook andere visies) en niet consequent. De consequentie eist dat westerse historici de taboes in eigen land met evenveel ijver en vooringenomenheid onderzoeken. Maar dat gebeurt niet, want het mag niet en het verkoopt niet.
“gebruikte criteria” welke criteria heb ik of jij gebruikt? Welke moeten we gebruiken?
“astronomisch getal in het kwadraat” is dit wiskunde?
“Waar werden er standbeelden opgericht ter nagedachtenis van de slachtoffers wereldwijd”: elke Chinese stad heeft minstens 1 standbeeld voor Mao
“We zien dat de interpretatie van de geschiedenis altijd gebeurt vanuit de visie van de elite die de macht in handen heeft”: klopt, je moet in China eens iets anders durven vertellen dan de officiële lezing van de CCP
“Maar dat gebeurt niet, want het mag niet en het verkoopt niet.” Lees ‘ROOFSTAAT’, bestseller in NL, aangeprezen in het meest populaire en meest bekeken tv programma van NL, DWDD. Lees ook ‘CONGO’ van een Belgische schrijver heeft wekenlang op de bestsellerslijsten gestaan.
Maar, ik heb het hier al eerder gezegd, gebruik niet het falen van het Westen als excuus om de rampzalige beslissingen van de CCP goed te praten.
Het cijfer van 30-40 miljoen slachtoffers komt van Huub. Het is dus aan Huub om de bron vrij te geven, de criteria te onthullen en een antwoord te geven aan Huub.
De stelling over het eenheidsdenken aangaande officiële lezingen van de CPC is een holle slogan die op niets gebaseerd is. De verscheidenheid in denken is rechtevenredig gerelateerd aan de openheid van een maatschappij. China is al lang geen gesloten maatschappij meer. Ook binnen de CPC is er een grote verscheidenheid aan visies.
Met taboes in het Westen wordt er bedoeld: onderwerpen die de heersende macht zouden kunnen ondermijnen zoals de associatie van het huidige staatshoofd en politieke partijen met hun historische voorgangers die ernstige gruweldaden begaan hebben met als conclusie dat alles op de schop moet. Ik zie in het Westen zulke visies de volgende 50 jaar niet verschijnen in de mainstream media.
Dat zulke visies in de westerse mainstream media gecensureerd worden (bijv. van IS), is een goede zaak. Het tegendeel betekent het begin van interne chaos en burgeroorlog voor jaren. De eerste opdracht van elk land is immers het bewaren van de interne orde, het bestrijden van rebellie en van buitenlandse invallen. Dit geldt voor het Westen, China en andere landen. De boeken die Huub heeft opgesomd, zijn zoethoudertjes voor het gewone volk. Ze hebben geen enkel impact op het huidige regime.
Het falen van het westers model is een belangrijke (maar niet de enige) reden voor rampzalige beslissingen van vele regeringen in het post-koloniale tijdperk. Het is geen excuus, maar de harde realiteit in China en elders in de wereld. Een ecosysteem vernietigen gaat snel, maar een samenleving opbouwen vergt minstens tientallen jaren in de meest ideale situatie (dus zonder westerse verdeel-en-heerspolitiek). Wie het oorzakelijke verband niet ziet, wil gewoon de verantwoordelijkheid ontlopen.
Het westers model heeft gefaald, evenals het model onder Mao. Het huidig model in China kent vele tekortkomingen, is verre van perfect en is gedoemd om te falen. Daarom worden er hervormingen doorgevoerd: stap voor stap. Het land streeft om tegen 2049 een modern socialistisch land te worden dat welvarend, sterk, democratisch, cultureel hoogstaand is en harmonie kent. Heeft het dan een perfect model tegen 2049? Nee, de perfectie is niet van deze wereld.
En wat is de mainstream visie in het Westen? “Wij zijn het lichtend voorbeeld. Onze visie is universeel. De discussie over en de zoektocht naar alternatieve maatschappijmodellen is ten einde.”
Uiteraard weet Lok het bij een onderwerp over de grote roerganger weer vakkundig over het (vermeende) failliet van het westen te hebben.
Knap misschien, slaapverwekkend zeker.
Terug naar het topic, is de generatie 68 het met mij eens dat staatsinrichting iets van ons allemaal is, en dit dus in alle vrijheid besproken dient te worden?
En nee, een verscheidenheid aan opinies in de Partij in niet hetzelfde, zeker nu de Partij naar buiten toe 1 opinie propageert en je het als burger niet in je hoofd moet halen om vocaal een alternatieve lezing te verkondigen. Dat is namelijk de dwang waar mijn eerste reactie over gaat.
@Huub: een vergissing blijft altijd iets fundamenteels anders dan een moord.De holocaust was een moord, Hiroshima was een moord, de Grote Sprong was een goedbedoelde strategie die een vergissing bleek. De collectieve fout slaat erop dat binnen de Partij nauwelijks reserves waren tegen de campagne. Ook de bevolking was overigens enthousiast.
Wat het aantal slachtoffers betreft, de aandachtige geïnteresseerde zal wel opgemerkt hebben dat er sinds de jaren 80 in onze media per tien jaar 10 miljoen doden bijkomen; van 20 in het begin naar 45 nu al, en het stopt niet; zonder bijkomende evidentie.Ik vertrouw nog steeds het Chinese cijfer: 10 miljoen te vroeg gestorven of te weinig geboren.
@ Tinus: We hadden het kunnen weten, zeg je. Voor de jongeren van 68 ging het om de zoektocht naar een nieuw maatschappijmodel: het Maoisme beloofde rechtstreekse democratie door de gewone man, de mogelijkheid om wie zware fouten beging direct te bekritiseren en eventueel af te zetten. Dat waren en blijven interessante thema’s vandaag en hier. Achteraf heb je gelijk, ze hadden zich meer moeten afvragen of de theorie in China zelf wel werkte. Maar het ging hier op enkele uitschuivers na niet over het zomaar kopiëren van een Chinees model maar wel over de vraag of met die ideeën bij ons iets creatiefs aan te vangen viel.
Inhoudelijk ingaan op argumenten van anderen is de basisvereiste van een discussie. Dooddoeners als ‘vakkundig’ en ‘slaapverwekkend’ zijn uitingen van dwang en leegte.
Een vraag zoals “Waarom betrek je het falen van het Westen in deze discussie?” zou wel geapprecieerd worden. Mensen kunnen verschillen in visies. Verschillende meningen communiceren en discussiëren met elkaar. Ongeldige stellingen worden verlaten en waardevolle inzichten worden overgenomen.
De tekortkomingen van het westerse maatschappijmodel (o.a. onrechtvaardigheid) is één van de redenen waarom gezocht wordt naar alternatieve leefwijzen. Ook het falen van het westers model is een belangrijke (maar niet de enige) reden voor rampzalige beslissingen van vele regeringen in het post-koloniale tijdperk.
Maatschappelijke problemen zijn complex. Vele feiten zijn gerelateerd aan vele andere feiten. Een populistische 1-op-1-benadering volstaat niet.
John Vandaele van MO* nam begin dit jaar een interview af van Yan Xuetong. De Belgische journalist noemt Yan een van de leidende politieke denkers van China. In een analyse van de buitenlandse politiek van China op 1 september ziet ook de Financial Times Yan Xuetong als een invloedrijk opiniemaker.
Dit is wat Yan Xuetong zegt over de Culturele Revolutie (1966-1976) als Vandaele hem vraagt of hij zich toen, als zestienjarige, kon voorstellen dat China veertig jaar later de tweede economie van de wereld zou zijn. ‘Ik denk dat niemand zich dat kon voorstellen. We wisten wel dat er slecht beleid gevoerd werd. Het geheim van de wederopstanding was om opnieuw een goede politiek te voeren. Voor mij bewijst dat hoe belangrijk de regering en het beleid zijn’.
Over Mao zegt Yan Xuetong: ‘Mao was een bekwaam politicus tussen 1949 en 1956. Daarna werd het veel minder. Eén zelfde leider kan dus zeer goed en zeer slecht zijn’.
Yan Xuetong is overigens een van de vele vooraanstaande burgers in China die ‘vocaal een alternatieve lezingen verkondigen dan de opinie van de partij’. John Vandaele zegt over Yan: ‘hij staat erom bekend dat hij zegt wat hij vindt, ook als dat niet strookt met de partijlijn’.
Het interview staat hier.