Mengniu Dairy staat dit jaar op de 7e plaats in de ranglijst van grootste zuivelbedrijven ter wereld. Het is momenteel de grootste ijsleverancier in Indonesië en de tweede in de Filippijnen. Het was ooit de snelst groeiende privéonderneming in China, maar is nu onderdeel van een staatsbedrijf.
Logo van Mengniu
Binnen-Mongolië – een beetje Chinees en een beetje Mongools
Mengniu is gelegen in de Autonome Regio Binnen-Mongolië en wel in de hoofdstad Huhhot, waar ook de grote concurrent Yili Dairy gevestigd is. De letterlijke betekenis van Mengniu is: ‘Mongoolse koe’. Het grootste deel van Binnen-Mongolië is een plateau met hoogtes van ongeveer 1000 meter. Graslanden overheersen op het plateau, waar ze grote aantallen grazende dieren zoals koeien, schapen, geiten, kamelen en paarden tot voedsel dienen. Melk van al die dieren maakt deel uit van het traditionele dieet van de Mongolen. Naast het drinken van het verse product wordt melk verwerkt tot een aantal kaas- en yoghurtachtige producten. Paardenmelk wordt zelfs gefermenteerd tot een alcoholische drank.
Wees genaamd Koe
De Niu Gensheng (geboren in 1956), de oprichter van Mengniu, is een van de meest mythische onder de hedendaagse Chinese ondernemers; meer zelfs dan Jack Ma, de oprichter van Alibaba. Het verhaal gaat dat hij op de zeer jonge leeftijd van 3 maanden zijn ouders verloor en door een boer genaamd Niu (wat toepasselijk ‘koe’ betekent) werd opgevoed. Zijn pleegouders gaven hem de naam: Niu Gensheng.
Niu Gensheng; foto baidu (disclaimer)
Naar Yili
Niu werd in 1978 ingehuurd door wat toen de Yili Dairy Factory in Huhhot heette, als flessenwasser. Vanuit die bescheiden positie werkte hij zich geleidelijk op van opzichter, directeur van een dochterbedrijf, vicedirecteur van het moederbedrijf tot vicepresident verantwoordelijk voor de productie van, wat toen omgedoopt was tot, de Yili Group. Niu’s carrière ging niet onopgemerkt voorbij. Hij heeft een aantal regionale prijzen ontvangen en is opgenomen in de Top 10 Jonge Ondernemers van Huhhot.
Verdreven uit Yili
Om redenen die nooit echt zijn geuit ontstond er een conflict tussen Niu en de andere bestuursleden van Yili, wat resulteerde in zijn verwijdering uit het bestuur in november 1998. Het bestuur gaf een verklaring uit waarin stond dat ‘kameraad Niu Gensheng niet langer bij zijn positie paste’. Hem werd ‘geadviseerd’ een plek buiten zijn thuisregio te zoeken om minstens twee jaar te studeren. Yili zou de kosten op zich nemen. Vermoedelijk voelden zijn collega’s zich niet gelukkig met zo’n selfmade man in hun gelederen. Niu greep deze kans om zich in te schrijven voor de MBA-cursus van de prestigieuze Guanghua Business School van de Peking University. Het jaar daarop verliet hij Yili.
Oprichting Mengniu
In 1999 haalden Niu Gensheng en een groep van meer dan 50 van zijn oude ondergeschikten bij Yili en een aantal particulieren RMB 1,3 miljard op om Mengniu Dairy op te richten. Toen hem tijdens een interview werd gevraagd hoe Niu zo gemakkelijk een aanzienlijk aantal van zijn voormalige collega’s bij Yili kon overtuigen om niet alleen hun comfortabele posities op te geven, maar ook een flink deel van hun spaargeld aan hem toe te vertrouwen, was Niu’s eigen redenering dat hij indertijd de gewoonte had zijn inkomen te delen met zijn ondergeschikten. Zijn laatste salaris als vicepresident van Yili overschreed RMB 1 miljoen, wat hij meer vond dan hij nodig had. Hij deelde vaak een deel ervan met ondergeschikten waarvan hij geloofde dat ze hadden bijgedragen aan zijn succes. In Niu’s ogen verzilverde hij de goodwill die zo was opgebouwd tijdens zijn werk bij Yili.
Snelst groeiende particuliere onderneming
In die vroege dagen van Mengniu bevond het bedrijf zich nog steeds in een situatie die Niu zich zelf herinnert als ‘vier tekortkomingen’: geen bron voor rauwe melk, geen fabriek, geen merk (hij had wel de merknaam geregistreerd, maar het was onbekend bij Chinese consumenten), geen markt. Hij nam contact op met zuivelfabrieken in heel China met een overcapaciteit en contracteerde die om voor Mengniu te produceren. Mengniu zorgde voor specificaties, een merknaam en technologische assistentie. Mengniu creëerde eerst een markt en bouwde pas daarna zijn eigen productiefaciliteiten. Mengniu werd zo de snelst groeiende particuliere onderneming in de geschiedenis van China. De onderneming genereerde in het eerste jaar van haar bestaan een omzet van RMB 43 miljoen, wat ongeveer 4% was van de omzet van Yili in dezelfde periode. De omzet van 2002 bedroeg al RMB 2 miljard, precies de helft van Yili’s omzet van dat jaar.
Buitenlandse investeerders
Een mijlpaal in de geschiedenis van Mengniu was de aanvaarding van buitenlandse deelname eind 2002. Niu Gensheng zelf had herhaaldelijk in de nationale pers verklaard dat hij geen haast had om Yili’s voorbeeld te volgen bij het zoeken naar registratie op de beurs en Mengniu bloot te stellen aan de grillen van speculanten. Het was daarom zelfs een verrassing voor insiders toen werd gemeld dat Morgan Stanley, CDH Fund en China Capital Partners een overeenkomst met Mengniu hadden gesloten om USD 26 miljoen in Mengniu te investeren. Als gevolg van die deal hadden de drie buitenlandse investeerders een totaal aandeel van 32%. Volgens een woordvoerder van Mengniu had de Chinese kant buitenlandse deelname aangetrokken om beter te kunnen concurreren met de andere zuivelreuzen zoals Sanyuan (Beijing) en Bright (Shanghai), die zwaar werden ondersteund door hun respectieve lokale overheden. Morgan Stanley had al geïnvesteerd in een aantal Chinese ondernemingen, waaronder Ping’an Insurance Company, Nanfu Battery Company en Heng’an International Group. CDH Fund had geïnvesteerd in 12 Chinese ondernemingen, waaronder ook Nanfu Battery and Sina.com, een belangrijk Chinees zakelijk internetportaal. China Capital Partners, een Brits fonds voor investeringen in China, had sinds de oprichting in juni 2000 USD 55 miljoen in China geïnvesteerd.
Strategie
De strategie van Niu Gensheng is nooit geweest om ‘Yili uit de markt te duwen’, wat de typisch westerse MBA-leerboekbenadering zou zijn. In plaats daarvan bleef hij Yili in zijn advertenties prijzen en positioneerde hij zijn bedrijf als een trouwe volgeling van leider Yili. Hij verklaarde in interviews dat Mengniu niet zou proberen rauwe melkbronnen van Yili te stelen en dat Mengniu nooit rauwe melk zou kopen die niet voldeed aan de specificaties van Yili. Niu zelf en de Yili-medewerkers die meegelokt had onderhielden nog steeds vriendschappelijke contacten met hun voormalige Yili-collega’s.
Cultuur
In termen van cultuurtheorie zeggen we dat de Chinese cultuur communautair en diffuus is. Communautair houdt in dat de belangen van de groep voorrang hebben boven die van de individuele groepsleden. Diffuus betekent dat Chinese sociale netwerken diep zijn. Bijvoorbeeld, jouw netwerk van directe collega’s omvat ook de sociale netwerken van die collega’s. Een agressieve strategie past niet bij dergelijke verhoudingen. Op politiek gebied zouden de autoriteiten van Huhhot, hoewel ze nieuwe ondernemersactiviteiten verwelkomen, een afkeer hebben van een strijd op leven en dood in westerse stijl tussen staatsbedrijf Yili en particuliere nieuwkomer Mengniu. Trouwens, Yili staat dit jaar op de 5e plaats in de wereldranglijst, net twee plaatsen boven Mengniu. In de woorden van Niu: Mengniu heeft zichzelf het best geholpen door zijn grootste concurrent te helpen.
Staatsbedrijf
Het Chinese bedrijfsleven werd op een ochtend in 2009 opgeschrikt door het nieuws dat COFCO (China Cereals, Oils & Foodstuff Corporation) een aanzienlijk aandeel in Mengniu had verworven. De media, die Niu Gensheng tot dan toe als idool hadden beschouwd, beschuldigden hem ervan tegen de stroom in te gaan. Terwijl privatisering de trend was in de Chinese economie, werd het meest succesvolle particuliere bedrijf van China nu een de facto staatsbedrijf. Niu was, zoals gewoonlijk, niet onder de indruk van de felle kritiek. Hij antwoordde kalm dat de echte trend was dat de verschillen tussen diverse ondernemingsvormen in China (staats, privé, buitenlands, enz.) afnamen. Hij geloofde simpelweg dat Mengniu het beste af zou zijn als dochteronderneming van de opkomende multinational COFCO, een voorbeeld van een oude staatsonderneming die zich tot succesvol modern bedrijf hervormd had. De geschiedenis heeft hem gelijk gegeven.
Bron: eigen onderzoek van de auteur
Dit is een artikel in een groeiende reeks voorbeelden van socialistisch ondernemen in China. Zie ook de vorige artikelen:
Dr. Cheese – ondernemen Chinese stijl
Nanjiecun: een voorbeeld van socialistisch ondernemerschap
