De Europese denktank MERICS heeft een opiniepeiling uitgevoerd over de EU-China relaties in 2021. Ondanks de beperkingen van het instrument blijken er interessante tendensen uit. Samengevat verwacht men licht betere economische relaties en slechtere politieke.
Bij een opiniepeiling horen steeds enkele waarschuwingen. In dit geval is het aantal ondervraagden relatief klein (1000 personen uit het algemeen publiek en 170 experten). Een grote meerderheid blijken Duitsers met een diploma hoger onderwijs. Twee derden zijn mannen en velen komen uit academische milieus en ngo’s. Bij de keuze van een beperkte groep experts duiken onvermijdelijk voorkeuren op. De enquête werkte met multiplechoicevragen; de formulering daarvan draagt op nogal wat plaatsen het stempel van een politiek (voor)oordeel over China door MERICS zelf. En de enquête staat op zichzelf, er is geen vergelijking met vorige jaren waaruit tendensen zouden blijken. Toch is het een leerzaam document.
De situatie in China: vier aspecten
Wat wordt het dominante Chinaverhaal in Europa dit jaar? Het herstel na COVID-21 staat met bijna 50% op één, gevolgd door de invloed van de staat in de economie. Innovatie, markttoegang volgen op afstand. Werkloosheid en ongelijkheid halen geen 5%.
Met wat is de Chinese overheid het meest begaan? Technologische onafhankelijkheid haalt 40%. Dan volgen economische en sociale stabiliteit, binnenlands verbruik, financiële stabiliteit. Een groene economie is volgens slechts 3% van het publiek en 1% van de experts een Chinese topprioriteit.
Meer dan 80% van de ondervraagden denkt dat Xi Jinping in 2021 zijn leiderschap zal versterken. In deze vraag laat MERICS zijn eigen oordeel het duidelijkst spreken. Het stelt immers het huidige leiderschap gelijk aan bewind door één man, en geeft als alternatieven onder meer de terugkeer naar collectief leiderschap, of het zichtbaar worden van beweerde oppositie in de partij.
De grootste regionale uitdaging voor het Chinese leiderschap wordt niet onverwachts Taiwan voor 35% van de ondervraagden, gevolgd door Hongkong. Xinjiang speelt een categorie lager, nauwelijks belangrijker dan de spanningen met India. De categorie ‘anderen’ haalt 20%. Zit hier ook de VS in?
Partnerschappen en obstakels
Met welke landen zal China proberen een partnerschap uit te bouwen? De ASEAN-landen leiden met stip, met bijna 50%. Een tweede groep vormen de EU, Afrika en de VS. Rusland en het Midden-Oosten bengelen achteraan met minder dan 10%.
De politieke relaties tussen de EU en China zien 60% van de ondervraagden licht of sterk achteruitgaan. Slechts 30% verwacht stabiliteit. Voor de economische relaties verwacht 50% stabiliteit en zijn de pessimisten en optimisten gelijk verdeeld. Experts en algemeen publiek lopen opvallend parallel.
Op welke domeinen kunnen de EU en China nauwer samenwerken? Het meest opvallend antwoord? 40% ziet geen mogelijkheid. Het klimaatakkoord haalt 30% en het ondertekenen van een principieel afgesloten investeringsakkoord 25%.
Bij de vraag wat de belangrijkste obstakels zijn voor betere samenwerking met China is de volgorde wat MERICS de ‘dwangdiplomatie’ van China noemt, met een score van 5,5 op tien, schendingen van de mensenrechten, de spanningen tussen de VS en China, de assertiviteit van de EU en het gebrek aan vooruitgang in besprekingen over het investeringsverdrag met een score van 4,6.
Welke punten moet de EU vooraan zetten in haar China agenda? Sancties op mensenrechtenschendingen in Hongkong en Xinjiang haalt 38%. Als tweede komt het diversifiëren van de aanvoerketens. Verder het heffen van een CO2 taks op Chinese producten, het uitvaardigen van regels om de technologische samenwerking met staatsbedrijven te controleren en te beperken, het bestrijden van Chinese desinformatie, het bestrijden van de invloed van Chinese sociale media (30%) en als minst populaire het zenden van troepen naar de zone van de Indische Oceaan en de Stille Zuidzee (toch nog 20%).
Op de vraag wat de impact van de Duitse verkiezingen in de tweede jaarhelft voor gevolgen zal hebben op de relaties met China antwoordt 55% van de experts dat het niets zal uitmaken, en 40% dat het slechter zal gaan. Het algemene publiek is hier pessimistischer met 49% die een verslechtering verwacht.
Ontkoppeling?
Een grote meerderheid van 85% verwacht dat onder het presidentschap van Biden de VS en de EU dichter bij elkaar komen. 5% van het publiek maar slechts 2% experts verwachten een toenadering van de EU tot China. Op een toenadering van de EU tot Rusland wedt zo goed als niemand.
Nogal wat mensen houden rekening met een gedeeltelijke ontkoppeling. 55% van de experts zien verder ontkoppelde digitale netwerken, maar slechts 40% van het publiek. 35% van het publiek ziet aparte kritische aanvoerketens, terwijl op dit punt slechts 25% van de experts pessimistisch is. Ontkoppeling in innovatie, O&O, handel en investeringen verwachten minder dan 10% van de ondervraagden.
Een interessante vraag peilt naar de domeinen van convergentie en van divergentie tussen de VS en China. Zowat 80% verwacht meer samenwerking voor het klimaat. Voor de strijd tegen het terrorisme verwacht meer dan 60% een status quo. Op het gebied van de handel verwacht 53% van de experts minstens status quo of verbetering; bij het algemeen publiek is dat 48%. Voor technologienormen verwacht 75% van de experts een verder uiteengroeien. Het slechtst ziet de toekomst eruit voor het beheer van het internet; 80% verwacht verdere divergentie.
COVID-19 en klimaat, mogelijkheden tot toenadering?
Kan het Westen leren uit dingen die China doet? 80 à 90% denkt dat uit de aanpak van de COVID-19 crisis iets of veel te leren valt. Maar verrassend: Controle over grote aantallen mensen door nieuwe technologie scoort nog net iets hoger. Meer dan 40% denkt dat van de behandeling van nationale minderheden helemaal niets te leren valt. De afhankelijkheid van steenkool voor de energievoorziening kan hoogstens 40-45% enige inspiratie geven.
Wie zal einde 2021 het meeste aantal COVID-19 slachtoffers in verhouding tot zijn bevolking tellen. 55-60% houdt het op de VS, 1 à 2% op China, 12-13% op de EU.
Hoe moet de EU reageren op de klimaatpolitiek van China? Brede samenwerking, of vooral controle uitoefenen of China zijn binnenlandse engagement naleeft en het Belt and Road Initiative (de nieuwe zijderoutes) groener uitbouwt, of overal waar mogelijk is China aanklagen wegens wantoestanden. De eerste twee alternatieven halen elk meer dan 40%, de derde optie minder dan 10% van de stemmen.
Gaat ‘vaccindiplomatie’ zorgen voor meer verdeeldheid in de wereld? Een kleine meerderheid van de overvraagden verwacht dat dit in lichte of in hoge mate zal gebeuren.
Over het algemeen lopen de meningen van het grote publiek en van de experts sterk parallel. De belangrijkste afwijkingen zijn hierboven gesignaleerd.
De enquête weerspiegelt de algemene trend dat velen in Europa open staan voor voordelige economische relaties. Maar politiek lijken negatieve beoordelingen en vooroordelen invloedrijk. Het succes van China in de strijd tegen COVID-19 lijkt gewaardeerd te worden, ondanks het doodzwijgen en de negatieve berichtgeving in de grote media.
Bron: MERICS https://merics.org/sites/default/files/2021-01/210113_MERICS%20China%20Forecast%202021_Survey%20Results.pdf
