De Chinees Mo Yan heeft vandaag van de Chinese academie de Nobelprijs literatuur gekregen. Mo Yan betekent ‘weinig sprekend’, maar schrijven doet Mo des te meer. Vorig jaar ontving hij de Mao Dun-prijs. Hij schreef onder meer de roman waarop de film “Het Rode Korenveld” van Zhang Yimou is gebaseerd.
Mo Yan werd in 1955 geboren als Guan Moye in een ruraal kanton Gaomi (Shandong) als vierde kind in het gezin. Hij kende in zijn jeugd honger en armoede en had een zeer strenge vader. Hij ging van school op twaalf jaar om vee te gaan hoeden. Tijdens de culturele revolutie ging hij werken in een oliefabriek. Als 20-jarige ging hij in het leger en verliet zijn eigen streek. Hij begon te schrijven en mocht na een tijd lesgeven in de afdeling Letterkunde van de militaire academie. Zijn pseudoniem koos hij naar aanleiding van zijn eerste werk. Het betekent ‘weinig sprekend’: in feit zei hij te vrank zijn mening en was het in die tijd niet gewenst dat je je opinies openlijk uitbazuinde. Mo Yan is een populaire Chinese schrijver sinds het midden van de jaren 80. “Het Rode korenveld” van 1987 was de grote doorbraak.
Mo Yan heeft tientallen novelles en korte verhalen geschreven en is gefascineerd door de geschiedenis. De Zweedse Academie die de prijs toekent, prijst de auteur ‘voor zijn realisme dat volkse vertellingen mengt met historische en hedendaagse elementen’. Zijn werken zijn kritische commentaren op de maatschappij zoals je die ook vindt in de werken van Lu Xun en de magisch realistische verhalen van Marquez. Vorig jaar kreeg hij al de prestigieuze Chinese Mao Dun-literatuurprijs voor zijn boek “Kikker”. Zijn werken zijn in vele talen vertaald zodat hij in de wereldliteratuur geen onbekende is. In het Nederlands verschenen naast “Het rode korenveld”, “De wijnrepubliek”, “De knoflookliederen”, “Alles voor een glimlach” en “Grote borsten, brede heupen”. Mo Yan is gastprofessor aan de Qingdao University of Technology en werd na het ontvangen van de Mao Dun prijs ondervoorzitter van de Chinese Vereniging van Schrijvers. In 2009 kwam hij in België spreken in het kader van Europalia. In 2000 won al een andere Chinees, de schrijver-schilder Gao Xingjian de Nobelprijs voor Literatuur, maar die was eind jaren 80 uitgeweken en Fransman geworden en zijn moeilijk begrijpbaar werk wordt in China weinig geapprecieerd. Nu komt eindelijk de eer toe aan een Chinese staatsburger. Of dit voldoende zal zijn om het ongenoegen van China over de Nobelprijs voor de Vrede aan dissident Liu Xiaobo in 2011 te laten vergeten is nog de vraag. De literatuurprijs wordt toegekend door de Zweedse Academie, de prijs voor de vrede door een comité van Noorse ex-politici. De Chinees-Nederlandse schrijfster Lulu Wang zei in een eerste reactie dat ze het net als haar landgenoten in haar moederland heel blij was. Volgens haar schrijft Mo Yan weinig over het heden omdat dit nu eenmaal, wat samenhangt met zijn leeftijd, geen thema is dat zijn persoonlijke voorkeur heeft. Ze hoopt dat er nog eens een meer hedendaagse schrijver de Nobelprijs zal krijgen, maar vond het nu fijn dat er een keer geen Chinese dissident werd geëerd, want dat was ‘een teken van internationale communicatie tussen China en de rest van de wereld’.
Bron: Wikipedia, China Daily, Xinhua, Radio 1 (België)
Hier het gedicht wat Mo Yan scgreef voor Bo Xilai (Engels):
Doggerel to my literary friend in Chongqing:
Sing-red-strike-black roars mightily, the nation turns its head to Chongqing.
While the white spider waves real net, the black horse with loose bowel movement is not an angry youth.
As a writer I look down on either the left or the right, as an official you hold dear your good name in history.
A gentleman, a bedrock in turbulent waters, that you are, the splendid cliffs shine on Jiangling River like fire.
Van de andere kant: ik heb de ‘Knoflookliederen’ herlezen. Ongelooflijk hoe de Chinese gewone man wordt mishandeld door het communistische partijkader. ls dit ‘mainstream’ beschrijvingen zijn vrees ik het ergste voor de ‘real’ thing
Dit gedicht komt van de blog van Yaxue Cao die het zelf vond op tencent weibo van Ye Du die het zelf vond op tencent weibo van Mo Yan. De gebrekkige vertaling van het originele Chinees naar het Engels is van Ye Du, die een screenshot van het origineel toevoegt. De bewering dat dit een ‘gedicht is voor Bo Xilai ‘ komt van Ye Du en staat niet op het screenshot. De aanhef is bovendien ‘Rijmen voor mijn literaire vriend in Chongqing’. Ook vertaalt hij de voorlaatste regel als ‘ik de schrijver…, jij de ambtenaar…’ terwijl in het origineel niet staat dat het om twee verschillende personen gaat. Het lijkt me allemaal nogal ver gezocht om op deze basis iets te zeggen over Mo Yan.
Het is ook beslist geen kritiek op Mo Yan’s literaire werk, alhoewel ik de uitvoerigheid en somtijds langdradigheid van zijn werk niet altijd kan apprecieren. Hij geeft een duidelijk visie op de chinese samenleving en in die zin vind ik de “Knoflook liederen” nog altijd zijn beste werk.
Ik vind wel dat de Chinese literatuur in zijn algemeenheid naar mijn opvatting te weinig aandacht heeft voor de ontwikkeling van karakters en plot in een verhaal.
Dit is misschien een cultuurverschil wat moeilijk te overbruggen valt met alleen een vertaling van de tekst. Een verfilming, mits betrouwbaar gedaan, kan hier helpen om de Chinese gedachtengang te verbeelden.