Naam ‘Japan-Taiwan Exchange Association’, een provocatie

Een organisatie voor contacten met Taiwan gaat in zijn naam de combinatie Japan-Taiwan opnemen. Het is het meeste recente negatieve signaal over Taiwan aan het adres van China.

De organisatie voor onofficiële betrekkingen met Taiwan krijgt een andere naam. Deze zogenaamde ‘Interchange Association’ werkt als een soort ambassade, maar dan zonder diplomaten.

Eén China voor Japan

Japan erkent Taiwan immers niet als een aparte staat en onderhoudt dus geen diplomatieke betrekkingen met de eilandengroep. Dat vanaf januari het bureau voor de relaties met Japan de naam krijgt van ‘Japan-Taiwan Exchange Association’ ziet Beijing als een schending van Japans-Chinese verdragen. In 1972 zijn de beide grote Aziatische landen overeengekomen dat er 1 China is en dat ze naar dat principe zullen handelen. Japan heeft daarom ook toegezegd dat het de visie van Beijing respecteert en Taiwan als een onvervreemdbaar onderdeel van het Chinese grondgebied ziet. Ook beloofde Tokio in 1972 dat het alle zaken in verband met Taiwan met de nodige voorzichtigheid zou afhandelen. Japan heeft zich hier altijd aan gehouden, ook toen de betrekkingen met China verzuurden onder het leiderschap van Shinzo Abe.

Abe

Deze ultranationalistische premier heeft een steeds vijandiger beleid ontwikkeld tegenover China. Dat sloot goed aan bij de ‘pivot to Asia’ van president Obama. Het geschil over eilandjes in de Oost-Chinese Zee is door de regering Abe op de spits gedreven. De Japanse premier heeft verschillende bezoeken gebracht aan een schrijn waar ook oorlogsmisdadigers worden geëerd. Abe is een meester in het uiten van  aarzelende en halfhartige verontschuldigingen voor de Japanse oorlogsmisdaden. In Korea en China, landen die zwaar hebben geleden onder de Japanse bezetting, blijft de verontwaardiging daarover groot. Zelfs de VS heeft Japan aangepord om Zuid-Korea eindelijk enigszins schadeloos te stellen voor het misbruik van Koreaanse burgers als zogenaamde ’troostvrouwen’. Dat kan ingegeven zijn doordat Washington de twee landen in hetzelfde kamp wil houden voor de inperking van China (onder andere door de plaatsing van het THAAD-raketsysteem in Zuid-Korea). Net zomin als Obama piekerde Abe er echter over om het ‘Eén-China’-beleid op te blazen. Zal hij van de aanstaande machtswissel in Washington gebruik maken om samen met bepaalde politici in Taiwan een gevaarlijke illusie te voeden?

Koude Oorlog

Voor China kan er immers geen sprake zijn van een staatkundige onafhankelijkheid voor deze provincie die de facto autonoom functioneert. In 1949 verloor de reactionair Chiang Kai-Shek de burgeroorlog tegen de communisten en vluchtte naar het grootste eiland van de groep. Hij en zo’n 2 miljoen volgelingen vestigden zich daar. Ze lieten wat ze de Republiek China noemden voortbestaan op Taiwan. Alleen met de hulp van de Verenigde Staten kon Chiang zich handhaven. Hij heeft, geholpen door de Amerikanen, een leger opgebouwd met de bedoeling het vasteland van China te heroveren. De ‘kwestie Taiwan’ werd een belangrijk onderdeel van de Koude Oorlogspolitiek van de VS. Die zorgde ervoor dat de zogenaamde Republiek China in de Verenigde Naties zetelde en door een groot aantal landen werd erkend.

1971

In 1971 moest de VS dat beleid onder internationale druk en uit strategische overwegingen totaal wijzigen en zelf ook erkennen dat er maar 1 China is, de Volksrepubliek bestuurd door de CPC, met als hoofdstad Beijing. Japan zou net als zijn westerse bondgenoot en mentor diplomatieke banden aanknopen met dat ene China. In de loop der jaren hebben de meeste landen dat voorbeeld gevolgd. Dat deden ze uit eigen beweging of om economisch te kunnen meeprofiteren van de opkomst van China. Taiwan onderhoudt nu enkel nog diplomatieke banden met 20 VN-lidstaten en met Vaticaanstad.

Separatisten nemen het over

De Kwomintang, ooit de politieke partij van Chiang, heeft het doel van de herovering en in de praktijk ook dat van een onafhankelijk Taiwan opgegeven. De Kwomintang behartigt nu de belangen van diegenen in Taiwan die vinden dat een voorzichtige toenadering tot het vasteland en een innige economische uitwisseling het meest gunstige beleid is. Een andere nationalistische, separatistische partij heeft echter onlangs de verkiezingen gewonnen. Haar leider en nu tevens bestuurder van Taiwan is Tsai Ing-wen.

Een pivot van Trump?

Zij ziet in het aantreden van Donald Trump een kans om weer afstand te nemen van Beijing en de afscheuring te propageren. De Amerikaanse verkozen president heeft een aantal signalen afgegeven dat hij wil aansturen op diplomatieke confrontaties met China. Hij lijkt zelfs te overwegen het beleid van erkenning dat er maar 1 China is, waar de VS zich al vele jaren aan houdt, op de helling te zetten. Ook nu zal de Japanse regering Washington misschien navolgen. De redenen hiervoor kunnen zijn dat Tokio kansen ziet voor zichzelf of dat het aanwijzingen heeft gekregen dat het ook op dit punt de VS kan en moet bijstaan als trouwe bondgenoot.

Een nare geschiedenis

Japan heeft van 1895 tot 1945 Taiwan als een kolonie bestuurd en moest het verlaten als gevolg van zijn nederlaag in de Tweede Wereldoorlog. Pas in 1952 heeft Japan formeel zijn aanspraken op dit deel van het Chinese grondgebied opgegeven. Andere regio’s die Japan heeft willen afscheuren van China waren Mantsjoerije en oostelijk Binnen-Mongolië in Noordoost-China. Daar handhaafde Tokio een vazalstaat van 1932 tot 1945. Deze historische achtergrond verklaart mede waarom Beijing uiterst scherp reageert op deze nieuwste provocatie met de ‘Japan-Taiwan Exchange Association’.
China Daily Asia, Wikipedia, Reuters, Bloomberg, www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/ (website van BuZa), Morning Star