Eerder schreef ik een achtergrondartikel over Ne Zha, de hoofdpersoon van de Chinese tekenfilm Ne Zha 2. Gisteren had ik eindelijk de gelegenheid de film te zien, in het Chinees gesproken, met Chinese en Engelse ondertiteling. Het is zo’n overweldigend spektakel, dat het nog niet zo makkelijk is de film voor mensen die het niet zelf gezien hebben te duiden. Ik doe hier toch een poging.
Ne Zha maakt zich kwaad; foto Pathé (disclaimer)
Het verhaal
Met verwijzing naar het eerdere achtergrondartikel, is de concrete inhoud van Ne Zha 2 als volgt. Ne Zha, een demonenkind opgevoed door mensen, sluit een onwaarschijnlijk bondgenootschap met de drakenprins Ao Bing in een strijd om hun volk te beschermen. Maar na de strijd verkeren hun lichamen op de rand van de ondergang. Om Ao Bing te redden, begint Ne Zha aan een gevaarlijke zoektocht naar een magisch elixer. Tijdens deze reis, waarin hij talloze demonen moet verslaan, stuit hij op een duister complot dat een allesverwoestende oorlog tussen goed en kwaad dreigt te ontketenen. Vastberaden trotseert hij vijanden om te beschermen wat hem het meest dierbaar is.
Algemene indruk
Deze film wordt al overal als de meest succesvolle animatiefilm van nu geprezen. Na hem zelf gezien te hebben zijn die lofprijzingen des te opvallender. Ik beschouw mijzelf, in alle bescheidenheid uiteraard, als een Chinakenner bij uitstek, niet alleen vloeiend in de hedendaagse spreektaal, maar ook goed bekend met het klassieke Chinees en de traditionele cultuur. Voor mij was het toch nog een hele opgave bij deze lange film geconcentreerd genoeg te blijven om niets te missen. De opeenvolging van scenes is snel en veel van de gesproken dialogen liggen qua taal dichter bij het klassieke Chinees dan het moderne Mandarijn. Gelukkig was deze versie dubbel ondertiteld in het Chinees en het Engels. Ik vermoed echter dat de gemiddelde Nederlandse of Belgische kijker veel van de diepgang en zeker ook de humor in de dialogen zal missen.
Ne Zha als icoon
Deze mythologische film weerspiegelt veel van de maatschappelijke trends in het hedendaagse China. Ne Zha is een opstandige jongere; niet van het kwaadwillige soort, maar wel een die moeite heeft met alle conventies en riten die zijn leermeester (een kleine dikke monnik die vrijwel vanaf het begin mijn favoriete figuur in deze film werd) hem met engelengeduld bij probeert te brengen. Zelfs zijn beste vriend Ao Bing, de zoon van de drakenkoning, dringt maar met moeite tot hem door, zelfs wanneer Ao Bings geest zich in het lichaam van Ne Zha genesteld heeft. Ne Zha probeert zich wel aan de regels te houden, maar wijkt ervan af wanneer hij vindt dat ze niet werken, of wanneer het hem allemaal te lang duurt. Ik herken in de houding van de figuren rond Ne Zha die van hedendaagse Chinese ouders, leraren e.d.: zij proberen invloed uit te oefenen door in de juiste richting te wijzen, wetend dat de jongeren uiteindelijk zelf hun weg moeten zien te vinden. Dit wijkt af van de traditionele Chinese films, waarin jonge helden zich uitsluitend voorbeeldig gedragen. Het wijkt echter ook af van de hedendaagse westerse opvoedingsfilosofie van vrijheid blijheid.
Goed en kwaad
Opvallend vond ik ook dat deze film goed en kwaad niet als absolute tegenpolen neerzet. Sommigen die aanvankelijk aan de goede kant leken te staan, blijken later in het geniep voor de foute heersers te werken. Het omgekeerde komt ook voor. Eén van de hoofdpersonen die aanvankelijk als goed gepositioneerd wordt, lijkt later in de film fout te zijn, om uiteindelijk toch tot de goeden te behoren. Ook dit is een verademing na veel oudere vergelijkbare films, waarin de goeden altijd goed waren en de slechten van meet af aan slecht, en een slechts een paar slechteriken tegen het eind van het verhaal tot inzicht kwamen. Het verhaal bevat subtiele hints op dit aspect die een goed onderlegde kijker op kan pakken en aan het denken kan zetten.
Achtergrondkennis
Dat brengt me op het laatste onderdeel van deze bespreking. Deze lange film laat iedere kijker met een overvol hoofd de bioscoop verlaten. De vraag is echter hoeveel van die kijkers het verhaal geheel begrepen hebben. Mijn gissing is dat dat er niet veel zullen zijn. Zelfs Chinese kijkers met een gemiddelde kennis van de eigen traditionele cultuur zullen nauwelijks in staat zijn de snel opeen volgende scenes volledig (dus ook inhoudelijk) te volgen; laat staan erover na te denken. Namen van personen (goden, demonen, enz.) en locaties worden de eerste keer dat ze te zien zijn op het scherm genoemd. Echter, veel persoonsnamen bevatten hints naar de achtergrond van de persoon. Neem b.v. Shen Gongbao, de militaire leider van de Drakenkoning. Hij is, zoals zoveel Chinese demonen, een dier, n.l. een panter (bao). De meeste westerse kijkers kunnen dat niet herkennen. Extra complicerend op dit gebied is de recente beslissing de Chinese draak in Engelstalige publicaties niet meer als ‘dragon’ te vertalen, maar als loong, afgeleid van het Chinese woord voor draak: long. De rationale daarachter is dat de Chinese draak niet met de westerse vergelijkbaar is. Ik betwijfel dat, maar zelfs als dat waar zou zijn, kun je niet verwachten dat een westers publiek onmiddellijk het nieuwe begrip herkent, laat staan erkent. Aan het begin wordt b.v. het Drakenpaleis als Loong Palace geïntroduceerd. Ik weet zeker dat zelfs de meeste westerse kijkers die wel Chinees kennen hierdoor in verwarring gebracht worden.
Je moet deze film zien. Je zult niet alles begrijpen, maar het spektakel als geheel is de beste en meest volledige presentatie van wat het hedendaagse China vermag. Dit klassieke verhaal biedt ook een diepgaand inzicht in de hedendaagse Chinese manier van kijken naar de wereld. Bekijk het als een Chinees en niet als een Europeaan. Met andere woorden: probeer het niet beeld voor beeld te interpreteren, maar zuig het op met al je zintuigen. Je zult er nog dagen daarna aan terugdenken.
