De Nederlandse BuZa-minister Stef Blok heeft zijn China-nota voorgesteld. ‘Nederland-China: een nieuwe balans’ probeert een evenwicht te vinden tussen economische belangen en een meer principiële opstelling. Hoewel een eenduidige strategie ontbreekt, beklemtoont de nota vaak de noodzaak van een gemeenschappelijke EU-opstelling. De beslissing over 5G-Huawei blijft bij een speciaal daartoe opgericht comité.
Honderd experts werden gedurende één jaar geraadpleegd over de nieuwe nota en acht bewindspersonen waren betrokken bij de totstandkoming er van. Het resultaat wordt een ‘wake-up call’ genoemd. Hoewel op een aantal punten het Nederlandse beleid wordt aangescherpt, blijft behoedzaamheid troef.
Nederland wil zich constructief kritisch opstellen. Het wil met China samenwerken op gebieden zoals landbouw, klimaat, handel, transport en armoedebestrijding.
De lijst over de domeinen waar Nederland argwanend kritisch tegenover staat is weinig verrassend:
de ‘staatssteun’, de zgn. gedwongen technologieoverdracht, (cyber)spionage, wapenbeheersing, mensenrechten…
‘Het is logisch dat China zijn plek in de wereld inneemt’ zo heet het, maar het kabinet vindt ‘dat dit op een eerlijke manier, op een gelijk speelveld en volgens internationaal afgesproken regels zou moeten gebeuren’. ‘China wil vooroplopen op het gebied van hoogwaardige technologie, zijn fysieke verbindingen uitbreiden via de nieuwe zijderoute en van zijn eigen waardensysteem een gangbaar alternatief maken voor dat van het liberale westen. In deze visie is economische ontwikkeling belangrijker dan de individuele burgerlijke en heeft democratie een heel andere betekenis dan in Europa’, zo stelt de nota vast.
Concreet?
Na het lezen van de nota blijft het onduidelijk welke concrete stappen het kabinet wil nemen om het nieuwe evenwicht gestalte te geven. Zo wil de nota dat China meer doet tegen de klimaatverandering en daartoe wordt ‘de dialoog aangegaan over Chinese maatregelen’. Soms zijn de uitdagingen zoals de staatssteun zo groot dat verwezen wordt naar samenwerking binnen de EU met gelijkgezinden. Eensgezindheid is echter ook op dit vlak niet evident gezien sommige zuiderse landen al meewerken met het zijderoute initiatief en dus ook oog hebben voor de argumentatie uit Beijing.
Over de kwestie van Huawei en 5G bevat de nota evenmin uitsluitsel. Een afzonderlijke taskforce onder leiding van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid komt nog met een advies over de invloed van China op het mobiele 5G-netwerk. Kamerleden vragen zich af of de beveiliging van bijvoorbeeld Nederlandse bruggen en sluizen, Schiphol en de Rotterdamse haven wel in goede handen is als het Chinese bedrijf Huawei bij de uitrol van 5G betrokken is. Huawei wil zich echter wel verbinden tot een ‘no spy-overeenkomst’.
Middenveld
Ook ten aanzien van Nederlandse burgers, bedrijven en instellingen ziet het kabinet een verantwoordelijkheid: er moet gewerkt worden aan „weerbaarheid” voor en „bewustwording” van de Chinese ambities en methodes. Zo dienen universiteiten en hogescholen te beseffen dat Chinese collega’s ‘misschien meer kennis komen halen dan brengen’ (!). En middelbare scholen dat de taalcursussen die Confucius-instituten verzorgen een “eenzijdig, door de Communistische Partij ingegeven beeld” van China presenteren. En op rijksniveau komt er een netwerk van experts die de departementen moeten helpen om China beter te begrijpen.
Handel
De goederenexport van Nederland naar China is tussen 2001 en 2017 van 1 miljard naar jaarlijks voor 11 miljard euro gestegen. Dit is 2,4% van de totale uitvoer. Nederland importeert jaarlijks voor 36 miljard euro uit het land. China produceert 8,8 procent van alle goederen die Nederland invoert. Nederland telt ongeveer 1000 dochterondernemingen in China, waar inmiddels 27 miljard euro mee gemoeid is. Omgekeerd heeft China in Nederland ruim 500 bedrijven en vertienvoudigden de investeringen daarin binnen vijf jaar naar 29 miljard in 2017 wat echter nauwelijks 0,7% uitmaakt van het totaal in Nederland. .
Reacties
Werkgeverskoepel VNO-NCW noemt de Chinastrategie van het kabinet evenwichtig, maar meent dat de nieuwe beleidslijn verder
moet worden geconcretiseerd en uitgewerkt. Dit is ook de mening van de ondernemersorganisatie voor de technologische industrie, de FME, die de China-notitie te weinig concreet vindt met te weinig urgentie. Vanuit de tweede Kamer weerklinkt kritiek vanuit de coalitiepartijen die het plan te slap en te vaag vinden. Sjoerd Sjoerdsma (D66) spreekt van een lege huls en Bram van Ojik (GroenLinks) vindt eveneens de strategie niet concreet genoeg.
De academische wereld ziet op haar beurt weinig heil in een screening van buitenlandse studenten. Dat is een rol van de overheid, wordt gerepliceerd en de open cultuur in kennisinstellingen moet niet worden ingeperkt. Voorzitter Victor van der Chijs van het College van Bestuur van de Universiteit Twente zegt in een gesprek met het FD dat Nederland juist beter wordt van wat universiteiten in samenwerking met China doen. ‘Wij hebben 1400 alumni uit China. Die zitten op terreinen als eHealth, ouderenzorg en vergrijzing. Thema’s die ook voor Nederland heel belangrijk zijn.’
Plan
‘China heeft zich tot doel gesteld om over 15 jaar nummer één te zijn in onderzoeksland. Ik zou willen dat onze overheid zo’n langetermijnvisie zou neerzetten’ aldus nog van der Chijs. Ook Nederlander prof Frank Pieke die het Mercator Instituut leidt in Berlijn, vindt niet dat Nederland de deur op slot moet doen. Als China die planmatige aanpak heeft, dan moeten wij daar onze eigen planmatige aanpak tegenoverstellen, vindt hij. Dit wordt beaamd door van der Chijs die er op wijst dat China technologisch voorop loopt qua AI, gentherapie en 5G. Hij pleit voor het afsluiten van een technologieakkoord met China zoals er ook over het klimaat een akkoord wordt gesloten.
Bronnen: NOS, NRC, Trouw, FD
