Nobelprijs Geneeskunde naar Chinese onderzoeker

De Nobelprijs gaat voor het eerst naar een vrouwelijke Chinese onderzoeker. Zij is in verschillende opzichten een verrassende winnares.

Tu Youyou wint de Nobelprijs voor Geneeskunde samen met een Japanner en een in de VS levende Ier. Ze hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het bestrijden van parasitaire ziekten. Tu  krijgt de helft van de prijs, de anderen elk een kwart; dat wijst erop dat zij de grootste bijdrage leverde.
Tu Youyou studeerde einde jaren 50 af aan de faculteit Farmacie van de Universiteit voor Geneeskunde van Beijing en ze is nu 85 jaar. Ze isoleerde samen met haar team artemisinine uit een plant die in de Chinese traditionele geneeskunde gebruikt wordt. Dat gebeurde in de jaren 60-70 toen ze werkte aan een nationaal project tegen malaria. Artemisinine heeft in Afrika en Zuidoost-Azië het leven van miljoenen mensen gered, alleen al in Afrika nu nog minstens 100.000 per jaar. Jaarlijks sterven wereldwijd 450.000 mensen aan malaria.
De twee andere winnaars deden baanbrekend werk voor de bestrijding van parasitaire wormen.
De prijs voor Tu is symbolisch geladen. Ze is een wetenschapper die in het China van na 1949 heeft gestudeerd en alleen in haar land heeft gewerkt. Haar baanbrekend onderzoek gebeurde in de jaren 60-70, toen Mao Zedong nog aan de leiding van China stond; er wordt vaak beweerd dat in die periode wetenschappelijk werk nauwelijks mogelijk was. Tu kreeg een opleiding in de staatsinstellingen en werkte bovendien in het kader van een door de overheid opgedragen en geleid onderzoeksproject, terwijl vandaag veel verwacht wordt van privé-initiatief om innovatie te verwezenlijken. Tu krijgt internationale erkenning terwijl ze in China nooit een belangrijke prijs kreeg; ze is geen lid van de Chinese Academie voor Wetenschappen noch van de Chinese Academie voor Engineering. In 2011 kreeg ze al de Lasker prijs; dat is een belangrijke internationale prijs voor geneeskunde. Toen veroorzaakte dat discussie in de Chinese publieke opinie: verdiende ze die prijs individueel of moest heel haar team gelauwerd worden? Een commentator in de Global Times vindt dat het tijd wordt dat China zich bezint over de manier waarop het zijn eigen vooraanstaande onderzoekers en zijn wetenschappelijke instellingen waardeert.

Volgens Cao Hongxin, hoofd van de staatsdienst voor Traditionele Chinese Geneeskunde (Traditional Chinese Medicine, TCM),  had Tu al langer erkenning en eer moeten krijgen en loopt de internationale gemeenschap achterop bij de erkenning van TCM.
Ze is de eerste Chinese vrouw die een Nobelprijs wint. Mo Yan won in 2012 de prijs voor literatuur.
De Chinese premier heeft Tu gefeliciteerd. Hij ziet haar prijs ‘als betekenisvol voor de voorspoed en vooruitgang op het vlak van wetenschap en technologie, voor de grote bijdrage van traditionele Chinese geneeskunde aan de gezondheid van de mensheid, en als een perfect voorbeeld van de toenemende kracht en internationale standing van China’. Hij moedigde meteen de Chinese wetenschappers aan om actief mee te werken aan de nationale strategie om een economie op basis van innovatie uit te bouwen, en te streven naar snellere vooruitgang in projecten met speerpunttechnologie.
Ook de Chinese Vrouwenfederatie stuurde gelukwensen evenals Bai Chunli, de voorzitter van de Chinese Academie voor Wetenschappen. Een woordvoerder van de Academie noemde de toekenning van de Nobelprijs aan Tu een inspirerende doorbraak waarop de hele natie en alle Chinese onderzoekers trots kunnen zijn. Volgens hem was het nog maar een begin van een reeks prijzen die een erkenning zullen vormen van de verdiensten van de Chinese wetenschappers en onderzoekers.
Bronnen: China Daily, Global Times, Xinhua, BBC, Guardian