Er komt binnenkort een volledig WHO-rapport van het onderzoek in Wuhan naar de bron van het nieuwe coronavirus. Politici en journalisten die vrezen dat de conclusies van dat onderzoek hun vooronderstellingen niet zullen bevestigen onderwerpen de WHO-experts aan een spervuur van vragen en gaan af en toe over de schreef door hun antwoorden te verdraaien.
Vanaf 14 januari hebben 17 experts van de WHO samen met 17 Chinese specialisten in Wuhan onderzoek uitgevoerd naar de bron van de besmettingen met het nieuwe coronavirus. Op 9 februari hielden de beide groepen onderzoekers samen een persconferentie. Deze of volgende week komt het volledige onderzoeksrapport.
Twee visies op het onderzoek
Wetenschappers van buiten en binnen China wisselen al meer dan een jaar informatie uit over het virus, de pandemie, de therapieën en de vaccinatie. Zij hebben in een vroeg stadium besloten om ook de oorzaken op te sporen, maar het was nu eenmaal nodig andere, dringende aspecten de voorrang te geven. Hier en daar lees je dat ‘het buitenland maandenlang heeft moeten onderhandelen over het onderzoek in Wuhan’. Dat klopt niet. Wel was er van bij het begin een tegenstelling tussen regeringen van westerse landen die een onderzoek eisten om China met de vinger te kunnen wijzen en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) die aanstuurde op een wetenschappelijk onderzoek om het coronavirus beter te leren kennen en de strijd ertegen en de preventie doeltreffender te maken. De Chinese regering heeft in deze discussie altijd de visie van de Wereldgezondheidsorganisatie gedeeld.
Schermutselingen
Trump en Pompeo vertelden, zonder enig bewijs, de complottheorie verder dat het virus uit een Chinees laboratorium was ontsnapt. Veel westerse politici en journalisten bleven beweren dat de Chinese overheid vanaf het begin feiten verzwegen had, en dat hebben ze ook nooit echt hard kunnen maken. Toen China de komst van het onderzoeksteam wat wilde uitstellen werd dat meteen aangegrepen om Beijing weer verdacht te maken, alsof China ‘nog meer tijd nodig zou hebben om bewijsmateriaal te verdonkeremanen’. Het uitstel hield verband met de nieuwe uitbraken in China, in januari en met de zware inspanningen die het kost om tijdens het Chinese nieuwjaar met zijn miljoenen voor vele Chinezen ‘essentiële verplaatsingen’, een besmettingsramp te voorkomen. Daar wilden de westerse media nauwelijks rekening mee houden.
Wat Dwyer werkelijk gezegd heeft
Op 14 januari arriveerde het team van de WHO in China en de leden moesten, net zoals alle reizigers uit het buitenland, twee weken in quarantaine. Het onderzoekswerk met de Chinese collega’s moest in die periode online gaan. Ook daarover werd er geschreven dat het een teken was dat de Chinese overheid dingen wilde achterhouden. Die insinuatie komt intussen nog altijd terug in de commentaren. Aan de pers hebben alle leden van het WHO-onderzoeksteam laten weten dat ze meer onderzoeksmateriaal en voorzieningen hebben gekregen dan ze hadden verwacht. Ze waren verder vol lof over de ontvangst die ze in Wuhan genoten en over de samenwerking met hun Chinese collega’s. De Australische professor Dominic Dwyer, die volgens westerse journalisten optrad als een soort getuige ten laste tegen China (zie verderop), vormde hierop geen uitzondering. Tegenover de Sydney Morning Herald verklaarde hij op 10 februari: ‘De Chinezen waren zeer gastvrij’ en ‘er waren enkele duidelijke meningsverschillen en er waren nogal stevige en verhitte discussies over dingen, maar over het algemeen probeerde iedereen correct te handelen. De WHO heeft nu meer gegevens dan ooit tevoren, en dat is echt vooruitgang.’
Koudeketen
Tegen Reuters legde Dwyer dat van die meningsverschillen uit: ‘toen we het over de koudeketen hadden waren ze misschien zekerder over wat je uit de gegevens kunt afleiden dan wij, maar dat is normaal’. De koudeketen is de opslag en het transport van bevroren voedsel. Niet-Chinese wetenschappers achten de besmetting met het coronavirus via die koudeketen onwaarschijnlijk, hun Chinese tegenhangers dringen aan op verder onderzoek van dit spoor. De WHO-commissie zou dat, enigszins sceptisch, hebben geaccepteerd.
Het verhaal Trump – Pompeo
Dezelfde tegenstelling tussen overtuiging en twijfel geldt ook voor de hypothese dat het virus al eerder in andere landen voorkwam. ‘Laten we dat dan maar uitzoeken’ is de reactie van veel experts bij de WHO. Dat die twee mogelijke bronnen van besmetting het voordeel van de twijfel krijgen en de hypothese van een fout bij het Virologisch Instituut in Wuhan (het verhaal Trump-Pompeo) niet, is sommige waarnemers in het verkeerde keelgat geschoten. Marion Koopmans zegt hierover in De Volkskrant op 11 februari: ‘We hebben vrij uitgebreid gekeken bij de verschillende laboratoria die daar zijn. Vooral het Wuhan Institute of Virology heeft echt enorme aantallen vleermuismonsters getest en proberen te kweken. Toch hebben ze maar drie virus-isolaten (gekweekte cellen met actief virus erin, VK). Dat geeft aan dat het ongelooflijk lastig is om die vleermuisvirussen op te kweken in menselijke cellen. En wát er is opgekweekt, is niet nauw verwant aan Sars-Cov-2’.
Opnieuw schermutselingen
Na de persconferentie van vorige week zijn politici in de VS en Het Verenigd Koninkrijk het onderzoek verdacht beginnen te maken. Journalisten hebben de WHO onderzoekers aan een soort verhoor onderworpen. Sommigen vrezen immers dat de WHO-missie niet zal leiden tot de door het Westen gewenste conclusies waarmee China kan beschuldigd worden van een doofpot. Ze richten hun pijlen op de hierboven vermelde punten: het verhaal over het Wuhan Institute of Virology, de koudeketen, de buitenlandse bron en de zogenaamde verhitte discussies. Ze grijpen een uitspraak van de Australische professor Dominic Dwyer (zie boven) onmiddellijk aan voor een grootscheeps aanval. Dwyer zegt tegen Reuters dat hij bepaalde ruwe data over een aantal patiënten in december 2019 niet heeft gekregen. Hij zegt onder andere: ‘ Dergelijke onbewerkte data … zouden doorgaans geanonimiseerd worden, maar bevatten details zoals welke vragen werden gesteld aan individuele patiënten, hun antwoorden en hoe hun antwoorden werden geanalyseerd. Dat is de standaardpraktijk voor een uitbraakonderzoek’.
Speculeren
Dwyer zegt over het niet verstrekken van ruwe gegevens ook: ‘Waarom dat niet is gebeurd, daar kan ik geen commentaar op geven. Politiek, tijdgebrek of te moeilijk? Of er andere redenen zijn waarom de gegevens niet beschikbaar zijn, weet ik niet. Je zou alleen maar over kunnen speculeren.’ Speculeren en een verregaande eigen interpretatie geven aan deze woorden, dan doen sommige journalisten meteen: ‘de Chinezen houden gegevens achter‘. De media overschrijden daarbij af en toe de grens van het welvoeglijke. De New York Times verdraait de uitspraken van twee onderzoekers, de Britse zoöloog Peter Daszak en de Deense onderzoeker Thea Fischer zo erg dat zij op Twitter hun ongenoegen daarover uiten. Ook Chinese diplomaten en journalisten voelen zich verplicht om te reageren.
Catch 22
Zowel de WHO onderzoekers als hun Chinese gastheren en collega’s blijven herhalen dat het gaat om wetenschappelijk en complex onderzoek, met als doel: het beter voorkomen van en omgaan met dergelijke virussen en in het bijzonder het COVID Virus. Zij herhalen ook dat meningsverschillen onvermijdelijk zijn en dat zij geen bewijs hebben voor politieke manipulatie. Het is natuurlijk een catch 22 situatie: nu zij reageren wordt er gesmaald dat dit wel onder politieke druk van China zal gebeuren. Als zij niet zouden reageren zou er gesproken worden over zwijgplicht. Met andere woorden: zoals Multatuli schreef ‘Barbertje moet hangen’
En nog een vraag: wie zou er eigenlijk het meeste druk (kunnen) uitoefenen op de WHO?
‘Dit is het begin’
De wetenschappers zijn tevreden over de eerste resultaten, er is wel degelijk vooruitgang gemaakt. ‘Nieuwe gegevens waren onder meer de tests van de omgeving en de karkassen van dieren, namen van leveranciers aan de Huanan-markt, analyses van oversterfte in Hubei, een reeks Covid-achtige symptomen van maanden daarvoor, sequentiegegevens gekoppeld aan vroege gevallen en locatiebezoeken met een niet vooraf gecontroleerde vraag en antwoordsessie’ tweet Daszak. De Nederlandse viroloog Marion Koopmans concludeert uit de WHO-missie dat het tijd wordt voor een internationaal wetenschappelijk onderzoek naar vleermuizen. ‘In China is een aantal andere wilde dieren onderzocht op het coronavirus, maar er werd geen ‘smoking gun’ gevonden…Er zijn allemaal lijnen van handel van wilde dieren waardoor een vleermuisvirus via andere directen bijvoorbeeld op markten terecht kan komen.’ Ben Embarek, het hoofd van de WHO groep, zegt tegenover CNN dat er nieuwe dingen gevonden zijn: het virus circuleerde al eerder in december in Wuhan, werd pas achteraf herkend…toen al waren er 13 verschillende genetische sequenties. ‘Het zijn allemaal zaken waar we door onze interactie zijn achter gekomen’.
Wat nodig is
Er zullen, voorspellen alle onderzoekers, nog meer onderzoeksmissies volgen, ook buiten Wuhan en China. Voor het opsporen van de oorsprong van een virus is een lange zoektocht nodig, die alleen tot een goed einde kan komen als er samenwerking en vertrouwen is tussen de landen die hun onderzoekers afvaardigen, en als de wetenschap het wint van de politieke vooringenomenheid.
Bronnen: Reuters, CNN, Morning Star, Volkskrant, NPO Radio 1, Blogaap.nl, Sydney Morning Herald, Onzetaal.nl
