petities als spandoek (foto Reuters)
Bijna een week lang heeft Wukang, een stadje in Guangdong (zuiden van China), grote onrust gekend. De oorzaak was alweer een betwiste onteigening van landbouwgrond waarbij corruptie in het spel zou zijn en waarop door functionarissen niet correct is gereageerd. Er zijn rellen geweest, vreedzame protestacties, harde repressie vanwege beveiligingsdiensten en politie en uiteindelijk onderhandelingen. De gesprekken tussen de overheid en de bewoners hebben nu tot een soort wapenstilstand geleid, omdat er uitzicht is op een onderzoek en op maatregelen (sancties, terugdraaien van de onteigening, compensaties) als de onwettigheid van de onteigening aantoonbaar is. Actievoerders zouden niet worden vervolgd. De bewoners van Wukang schorten hun acties op en wachten af in hoeverre de autoriteiten, lokaal en centraal, hun beloften kunnen inlossen.
Het 22.000 inwoners tellende Wukang valt onder de agglomeratie Lufeng in het arrondissement Shanwei van de provincie Guangdong. Het ligt aan de kust van Zuid-Chinese Zee, op enkele uren rijden van Hong Kong. De aanleiding van dit zoveelste massale incident was het verkopen van landbouwgrond (onder andere een varkensboerderij), collectief eigendom, aan projectontwikkelaars. Schattingen over de oppervlakte lopen uiteen van 300 tot 1000 hectare. De verkoop zou onder druk en met valse beloften zijn afgesloten. Het landbouwareaal verkleint weer en er zouden ofwel luxeappartementen ofwel nieuwe fabrieken in de plaats van de landbouwactiviteiten komen. Lokale bestuurders zouden er goed aan verdienen en de centen op zak steken. Op de petities in deze zaak is nauwelijks gereageerd. Toen de bewoners van Wukang eenmaal met hun massale protesten waren begonnen, waarbij onder andere grote groepen tekst en uitleg gingen eisen op de kantoren van de CPC en van de overheid, kregen ze steun en navolging van dorpen en stadjes in de omgeving. Ten minste meer dan duizend mensen zijn op een of ander manier betrokken geweest. Omheiningen rond eerder afgepakte grond werden met bulldozers neergehaald. De grond van de protesten is een reeks van al jaren lang voortwoekerende problemen: onwettige en corrupte onteigeningen, machteloosheid van de burgers om via petities hun recht te halen. De regering heeft in januari een nieuwe regeling laten ingaan waarbij ambtenaren gestraft worden als zij onteigeningen op een incorrecte manier aanpakken of niet genoeg compenseren. Geweld is in elke geval uit den boze. Het resultaat is dat er sinds het begin van het jaar 57 ambtenaren gestraft of ontslagen zijn voor 11 onteigeningen die niet rechtvaardig waren of waarbij druk of geweld werd uitgeoefend. Het afsluiten van water en elektra valt daar ook onder. De burgemeester van Changchun is de hoogste betrokken functionaris: hij heeft zich enkel moeten verontschuldigen. Anderen worden echter gerechtelijk vervolgd. Veel plaatselijke besturen weten die nieuwe regeling echter te omzeilen omdat zij zelf mogen bepalen wat wettelijk is en wat niet. Een van hun tactieken is het argument ‘gebouwd zonder vergunning’. Er zijn op het platteland veel huizen, bedrijfsgebouwen e.d. willekeurig neergezet op collectieve grond voordat China in het begin van de jaren 80 begon met de systematische ontwikkeling van een rechtsstaat. Hoewel de eigenaars daar al vele tientallen jaren ongestoord konden wonen of actief zijn, haalt een overheid die zelf inkomsten uit de stukken grond wil halen het argument ‘zonder vergunning’ boven als er teveel verzet komt tegen de onteigening.
Provinciale overheid grijpt in
De partijsecretaris van Guangdong Wang Yang wil een vooruitstrevend beleid voeren dat meer rekening houdt met de belangen van de burgers en waarbij er beter naar hen wordt geluisterd. Guangdong kan zich dat als meest welvarende en ontwikkelde provincie eerder veroorloven dan andere. Het gaat echter niet vanzelf. De rijke provincie heeft de afgelopen maanden te lijden gehad van een aantal opstootjes, soms vrij ernstige. Er was vaak een verband met de onteigeningen, maar ook met het onbehouwen optreden van de stadsmilities en de beveiligingsagenten. Wang Yang heeft persoonlijk al onteigeningen en de sloop van huizen in zijn hoofdstad laten terugdraaien. Zijn bestuurders hebben een maatregel afgekondigd waarbij beveiligingsagenten persoonlijk verantwoordelijk worden gehouden als hun activiteiten tot rellen leiden. Ook nu weer is het bevel aan de politie om zich terughoudend op te stellen er pas gekomen na enkele dagen van gewelddadige botsingen en nadat de onrust zicht verspreid had. Drie onderzoeks- en werkgroepen van de regering naar Wukang met daarbij mensen van de disciplinaire, zeg maar anti-corruptie, afdeling van de CPC zullen de zaak nu onderzoeken. Een eis van de bewoners is dat alle transacties van landbouwgrond sinds 1978 worden herbekeken. Dit is bekendgemaakt op de officiële website van het arrondissement Shanwei. De bewoners zijn enigszins gerustgesteld en tot kalmte gebracht, hoewel er uiteraard nog bij velen twijfel heerst.
Bronnen: SCMP, Reuters, FT, China Daily, Global Times
