De presidenten Xi en Biden hebben elkaar in San Francisco ontmoet. Hun wereldvisies blijken ver uiteen te liggen, maar er bestaat consensus om de geschillen niet verder te laten escaleren. Een aantal communicatielijnen zullen hersteld worden. De andere praktische resultaten van het gesprek zijn bescheiden.
De vorige ontmoeting vond plaats in Bali een jaar geleden. Het nieuwe gesprek was vooraf maandenlang voorbereid door bezoeken en gesprekken op ministerieel niveau. Beide presidenten werden geassisteerd door toppolitici. Als positieve ingang werd twee dagen vooraf een akkoord bekendgemaakt om samen te strijden tegen de klimaatsverandering.
Twee wereldvisies, één consensus
Uit de verslagen die beide partijen van het gesprek maakten blijken de verschillende wereldvisies maar ook de wil om de situatie niet verder te laten ontsporen, bijvoorbeeld in een militair conflict over Taiwan. Daarom wordt op een aantal domein de communicatie op hoog niveau hersteld.
Beide partijen bevestigden tijdens het gesprek hun visie: De VS ziet China vooral als een concurrent en een bedreiging voor zijn wereldheerschappij en zal verder handelen zoals hij bezig is om zijn belangen veilig te stellen tegenover China, en dat in alliantie met bondgenoten. China daarentegen blijft pleiten voor samenwerking om te bouwen aan een gezamenlijke toekomst voor de mensheid. Volgens China is de wereld groot genoeg voor een vreedzame co-existentie van verschillende grootmachten.
De belangrijkste gebieden van conflict blijven de pogingen van de VS om in naam van de nationale veiligheid China de toegang tot geavanceerde technologie te ontzeggen, en de rol van de VS in kwestie Taiwan. De VS zullen de chipoorlog verderzetten, terwijl Xi Jinping de VS in verband met Taiwan een politiek van warm en koud blazen tegelijk verwijt: formeel het één-China-principe verdedigen en in de praktijk de separatisten steunen en bewapenen.
Het verslag van het Witte Huis
‘President Biden benadrukte dat de VS en China concurrenten zijn en de VS verder zijn macht zal versterken door te investeren in binnenlandse activa en door samen te werken met bondgenoten en partners in de hele wereld. Hij beklemtoonde dat de VS altijd zal opkomen voor zijn belangen, waarden, bondgenoten en partners. Hij herhaalde dat de wereld verwacht dat de VS en China hun concurrentie op een verantwoorde manier uitvechten, zodanig dat ze niet uitloopt op conflicten, confrontatie of een nieuwe koude oorlog’.
Biden bevestigde ook ‘het ijzersterk engagement om onze bondgenoten in de Indo-Pacifische regio te verdedigen’. Verderop blijkt dat het vooral gaat om steun aan Japan en de Filipijnen in geval van een gewapende confrontatie in de Zuid-Chinese of de Oost-Chinese zee en dat de Amerikaanse vloot in naam van de vrije doorvaart verder zal blijven patrouilleren in door China geclaimde wateren.
Over Taiwan zei president Biden dat de Amerikaanse politiek van één China ongewijzigd gebleven is … Hij zei ook dat de VS zich verzet tegen elke eenzijdige wijziging van de huidige toestand van Taiwan door één van beide partijen. Hij riep op tot het terugschroeven van de Chinese militaire activiteit rond het eiland.
De president benadrukte tevens dat de VS alle verdere noodzakelijke stappen zal ondernemen om te verhinderen dat geavanceerde Amerikaanse technologie kan gebruikt worden om de nationale veiligheid van de VS te ondermijnen, echter zonder handel en investeringen te veel te beperken. In klare taal: de gedeeltelijke technologische ontkoppeling, herdoopt als ‘derisking’, en de chipoorlog gaan verder.
Biden zette verder de Amerikaanse politiek uiteen in verband met de ‘Russisch-Oekraïense oorlog’ en de ‘oorlog tussen Israël en Hamas’ en gaf kritiek op de mensenrechten in Xinjiang, Tibet en Hongkong.
Het Chinese verslag
Xi Jinping wees erop dat ‘… China en de Verenigde Staten twee opties hebben: de eerste is het versterken van de solidariteit en de samenwerking, samenwerken om mondiale uitdagingen aan te pakken, en de mondiale veiligheid en welvaart te bevorderen. De andere is het aannemen van een nulsommentaliteit, het uitlokken van conflicten tussen kampen en het leiden van de wereld naar onrust en verdeeldheid (….) Concurrentie tussen grote machten kan de problemen waarmee China, de VS en de wereld worden geconfronteerd niet oplossen. Deze aarde is geschikt voor zowel China als de VS, en het succes van het ene land is een kans voor het andere.’
‘China volgt niet het oude pad van kolonisatie en plundering, volgt niet het pad van een grootmacht op zoek naar hegemonie, en houdt zich ook niet bezig met het exporteren van ideologieën. China heeft geen plannen om de Verenigde Staten te overtreffen of te onttronen, en de VS mag geen plannen maken om de opkomst van China te onderdrukken of af te remmen.’
Xi deed vijf voorstellen om de relatie tussen de VS en China te verbeteren:
Men moet streven naar een stabiele relatie, waarbij de belangen van beide naties gerespecteerd worden, en men niet over elkaars rode lijn gaat. ‘Hopelijk kunnen beide landen partners zijn, elkaar respecteren en vreedzaam samenleven.’
Meer communicatie en dialoog zijn nodig om de meningsverschillen correct aan te pakken; provocaties, warm en koud tegelijk blazen, uitdagen, … zijn uit den boze.
‘China en de VS moeten een wederzijds voordelige samenwerking bevorderen. De twee landen hebben brede gemeenschappelijke belangen op een groot aantal domeinen, waaronder traditionele zoals economie, handel en landbouw, maar ook opkomende gebieden zoals klimaatverandering en kunstmatige intelligentie (AI).’ Xi roept op om mechanismen van samenwerking te herstellen of in te stellen op een tiental gebieden.
‘De problemen waarmee de menselijke samenleving wordt geconfronteerd, kunnen niet worden opgelost zonder samenwerking tussen de grote landen. China en de VS moeten het goede voorbeeld geven en de coördinatie en samenwerking op het gebied van internationale en regionale kwesties intensiveren’.
Meer direct contact tussen de twee bevolkingen – toerisme en uitwisselingen allerhande – kunnen een bredere basis vormen voor een gezonde relatie tussen beide landen volgens Xi.
Xi Jinping stelde dat Taiwan het gevoeligste punt in de relaties tussen China en de VS vormt. Hij had in dat verband specifieke verzoeken. De VS moet stoppen met wapenleveringen en de vreedzame hereniging ondersteunen. In geen geval mag de VS de ‘rode lijn’ overschrijden (de Taiwanese separatisten toelaten de onafhankelijkheid uit te roepen). De VS moet ook ophouden de ‘onafhankelijkheid van Taiwan’ met concrete acties aan te moedigen. Als uitsmijter voegde hij eraan toe: ‘Vroeg of laat, de hereniging is onvermijdbaar’.
Xi Jinping wees erop dat de VS op technologisch gebied voortdurend maatregelen tegen China genomen heeft zoals exportcontroles, investeringsbeperkingen en unilaterale sancties; deze hebben de legitieme belangen van China ernstig geschaad. ‘Het verstikken van de Chinese wetenschap en technologie zou de hoogwaardige ontwikkeling van China beteugelen en het Chinese volk zijn recht op ontwikkeling ontnemen. De ontwikkeling en groei van China kunnen niet worden tegengehouden door externe krachten.’ Hij hoopt dat de VS de unilaterale sancties zal opheffen.
Het Chinese verslag neemt ook een aantal uitspraken van president Biden op. Het citeert daarbij uitsluitend de meer verzoenende. Ook in de verslaggeving dringen de verschillende wereldvisies van China en de VS blijkbaar door.
Enkele citaten: ‘Conflicten tussen de VS en China zijn niet onvermijdelijk. Een stabiel en zich ontwikkelend China is in het belang van de Verenigde Staten en de wereld (…) Ik zou graag de vijf toezeggingen willen herbevestigen die tijdens de bijeenkomst op Bali zijn gedaan, namelijk: de Verenigde Staten streeft niet naar een nieuwe Koude Oorlog, probeert niet het Chinese systeem te veranderen, probeert zich niet tegen China te verzetten door allianties te versterken, ondersteunt geen “Onafhankelijkheid van Taiwan”, en is niet van plan conflicten met China aan te gaan. (….) De VS is tevreden te zien dat China zich ontwikkelt en bloeit, en probeert de Chinese ontwikkeling niet te onderdrukken of in te dammen, noch probeert hij zich los te koppelen van China (…)’.
Bescheiden concrete resultaten
Het belangrijkste resultaat van het gesprek zijn de plannen om de communicatie op hoog niveau te herstellen of uit te breiden. Er zullen regelmatige follow-up-gesprekken op ministerieel niveau plaatsvinden op een dozijn gebieden.
Het herstel van de militaire communicatie op hoog niveau springt het meest in het oog. Er komen ook opnieuw directe telefonische verbindingen tussen bevelhebbers te velde.
Beide landen zijn overtuigd van de noodzaak tot overleg over de veiligheidsaspecten van artificiële intelligentie.
Een concreet resultaat is het hernemen en versterken van de samenwerking tegen de verspreiding van narcotica zoals fentanyl.
Vanaf 2024 wordt het aantal onderlinge vluchten gevoelig verhoogd.
Men gaat meer doen voor uitwisseling op het vlak van onderwijs, jeugd, cultuur, sport en zakenkringen.
Het belangrijke akkoord om samen te werken voor het klimaat was al vóór de top bekendgemaakt.
Bronnen: Xinhua, Witte Huis
