Oost-Chinese Zee ADIZ tussen hoop en vrees

De VS en zijn bondgenoten lijken China uit te proberen betreffende de zone in de Oost-Chinese Zee waar Beijing wil dat vliegtuigen zich melden. Er is druk verkeer in het luchtruim boven die  Air Defense Identification Zone (ADIZ). Sommige acties en stellingen geven reden tot bezorgdheid, maar daar staan weer geruststellende ontwikkelingen tegenover.

De Japanse en de Chinese ADIZ

Meest recente ‘wapen’feiten

Gisteren hebben militaire vliegtuigen van Japan en van Zuid-Korea in de Chinese defensieve identificatiezone gevlogen zonder te voldoen aan de verzoeken om China op de hoogte te brengen. De Japanse vliegtuigen waren van de kustwacht en de luchtmacht. Eergisteren hadden ook twee bombardementsvliegtuigen van de VS, zonder bommen aan boord, eenzelfde actie gevoerd als reactie op het instellen van de Chinese Air Defense Identification Zone (ADIZ). Telkens heeft de Chinese luchtmacht gemeld dat ze de buitenlandse toestellen heeft waargenomen, geïdentificeerd en op de radar gevolgd. Het Chinese ministerie van Defensie heeft laten weten dat een bewakingstoestel, een ‘early warning aircraft’, samen met een aantal gevechtsvliegtuigen een ‘reguliere’ patrouille hebben uitgevoerd in de zone. Ook zaterdag was dat al gebeurd, na het bekendmaken van de identificatiezone. In de media van alle betrokken landen en hun bondgenoten zijn analyses en standpunten te vinden die nogal uiteenlopen. Er zijn zowel provocerende uitlatingen als aanmaningen tot voorzichtigheid. Sommige Chinese publicisten vinden dat Beijing zich hard moet opstellen tegen Tokio en de tegenstanders uit elkaar moet spelen. Er zijn Westerse analisten die spotten dat Beijing zich heeft misrekend en dat het de ADIZ niet zal kunnen handhaven. In beide kampen zijn er waarnemers die wijzen op de economische belangen  en op de bewezen capaciteiten van China en Japan om tot onderhandelde, vredelievende oplossingen te komen.  

Internationale reacties

Evan Medeiros, een topman van de Nationale Veiligheidsraad van de VS heeft een onofficieel bezoek gebracht aan Seoul en Tokio om te praten over de samenwerking tussen de VS, Japan en Zuid-Korea ten aanzien van de Chinese beslissing om een defensieve indentificatiezone af te kondigen. Australië en China hebben elkaar in diplomatieke, maar harde termen laten weten dat ze  het oneens zijn over het feit dat China een ADIZ heeft ingesteld. De Nieuw-Zeelandse minister van Defensie die deze week in Beijing is om te praten over militaire contacten en samenwerking, bijvoorbeeld bij de rampenbestrijding, heeft enkel laten weten dat hij het met zijn gesprekspartners over de kwestie heeft gehad. De lidstaten van de ASEAN hebben nog geen officiële standpunten ingenomen, behalve de Filipijnen. Manilla voorspelt dat China ook een ADIZ zal uitroepen in de Zuid-Chinese Zee en zegt nu al dat het zich daartegen zal verzetten met de hulp van de VS.

Geruststellende context

Ondanks de spanningen rond de territoriale aanspraken in de Oost-Chinese Zee gaan de onderhandelingen over vrijhandelsakkoorden gewoon verder en met gunstige resultaten. China heeft op dit moment gesprekken over een trilateraal FTA (free trade agreement) met Zuid-Korea en Japan. China en Australië staan samen eveneens op het punt onderhandelingen te voeren over hun bilaterale vrije handel. Binnenkort gaat de Amerikaanse vicepresident Joe Biden op officieel bezoek naar Beijing. De agenda die oorspronkelijk vooral economische thema’s bevatte, zal worden aangepast aan de meningsverschillen rond de Chinese ADIZ.
Beijing verklaart bij monde van de woordvoerder van Buitenlandse Zaken dat de burgerluchtvaart verder absoluut normaal en veilig verloopt. Er ligt wel een verzoek aan de buitenlandse maatschappijen om aan de overheidsdienst voor burgerluchtvaart hun vluchten over de ADIZ te melden, maar er is uiteraard geen sprake van militaire maatregelen tegen dat soort vluchten.

Goed om te weten

Een territoriaal luchtruim en een Air Defense Identification Zone (ADIZ) zijn twee verschillende dingen. Een land kan het luchtruim van een ander schenden en dat is een oorlogsdaad. Een ADIZ is echter een, meestal groter, gebied waarbinnen een land informatie wil over buitenlandse vluchten om op tijd te kunnen beoordelen of er sprake zou kunnen zijn van een bedreiging (vliegtuigen bewegen zich met grote snelheid voort). Vele staten hebben eenzijdig dat soort zones uitgeroepen en zonder duidelijk te maken hoe ze precies zullen reageren als aan hun verzoeken niet wordt voldaan, o.a. de VS, Noorwegen, Canada, het Ver. Koninkrijk, Japan enz. Er zijn zelfs landen, zoals Rusland, die een ADIZ hebben zonder hun regels bekend te maken.

De reden waarom De VS en Japan, samen met bondgenoten zo verontwaardigd zijn over de Chinese ADIZ is dat er een overlapping is met de Japanse ADIZ, die Tokio eenzijdig heeft ingesteld in 1969 en die het heeft uitgebreid in 2010. Eilandjes die zowel door Japan als door China (en door Taiwan) worden geclaimd liggen in de overlap. Japan wil niet onderhandelen over territoriale aanspraken op die eilandjes omdat het vindt dat er geen ‘meningsverschil’ is over wie ze bezit. Tokio heeft de eilandjes in september 2012 genationaliseerd en wil hooguit praten over ‘problemen’ die er zouden kunnen zijn. Over de stap die Japan in 2012 heeft gezet, zegt China dat toen de status quo, het stilzwijgend negeren van de tegenstellingen, is doorbroken en niet nu door het instellen van deze ADIZ. De VS beweert dat het geen partij kiest en alleen de vrede wil bewaren. Washington kan echter alleen maar bezwaren hebben tegen de Chinese zone als het vindt dat Japan het alleenrecht hoort te behouden op de bewaking van de betwiste eilanden.

Bronnen: Xinhua, Global Times, BBC, the-japan-news.com, http://english.yonhapnews.co.kr/
Yonhap is het officiële Koreaanse persbureau. Het nieuws over het overleg tussen de VS, Japan en Zuid-Korea is hier te vinden: http://english.yonhapnews.co.kr/national/2013/11/28/2/0301000000AEN20131128005400315F.html