Sinds maart van dit jaar is er een veiligheidsovereenkomst tussen de Volksrepubliek China en de Salomonseilanden*. Dat stuit op hevige bezwaren en dreigementen in Engelssprekende landen. Waarom?
In Australië, het grote buurland van de archipel en in de Verenigde Staten weerklonken beschuldigingen over het zoveelste bewijs van ‘het agressieve en expansionistische beleid’ van China. Politici en journalisten in Nieuw-Zeeland uitten ook hun ongenoegen, maar op een wat zakelijker toon.
Een overeenkomst (niet) zoals de andere
De overeenkomst bleek echter volkomen normaal te zijn. ‘Chinese schepen krijgen toestemming de Salomonseilanden aan te doen, er logistieke voorraden aan te vullen’, een tussenstop te maken dus. Daarnaast zal China afdelingen van de politie van de Salomonseilanden steunen en opleiden, op verzoek van de regering in Honiara. Niets meer dan het soort regelingen voor samenwerking op veiligheidsgebied dat de eilanden al hebben met Australië, Papoea-Nieuw-Guinea, Nieuw-Zeeland en Fiji. Het is daarbij Australië, waar de alarmklok over het contract met China het luidste weerklonk, dat de meest prominente, en ook militaire aanwezigheid op de Salomonseilanden had en heeft. In het kader van een zogenaamde ‘Regional Assistance Mission to Solomon Islands (RAMSI) hield Australië van 2013 tot 2017 een ‘contingent militairen, politie en burgers’ in de eilandenstaat en het heeft daar nog steeds militairen. Een bilateraal veiligheidsverdrag zorgt ervoor dat de ‘Australische politie- en het defensiepersoneel en ambtenaren van die diensten in geval van nood snel naar de eilanden kunnen worden gezonden’, zoals in 2021 trouwens gebeurde toen er zware rellen waren.
Oorlog en vrede op de Salomonseilanden
In antwoord op de kritiek van Australische en Amerikaanse politici op de overeenkomst met China verzekerde de eerste minister van de Salomonseilanden, Manasseh Sogavare, dat de overeenkomst was ondertekend ‘met wijd open ogen en was ingegeven door nationale belangen’. Het was beslist en alleen maar een middel om te voorzien in de veiligheidsbehoeften van de eilandstaat. Westerse politici en media, vooral uit de Engelssprekende wereld, hadden welhaast hysterisch gereageerd nadat hun poging om de ondertekening te verhinderen waren mislukt. Er waren zelfs journalisten die openlijk vroegen om de voorbereiding van een militaire interventie, om een regimewissel mogelijk te maken. Daniel Kritenbrink, de Amerikaanse staatssecretaris voor de regio Oost-Azië en de Pacific liet weten dat een militaire actie niet uit te sluiten viel als zou blijken dat het de bedoeling was om China een militaire basis te laten oprichten op de Salomonseilanden.
Monroe
Chinese media wezen erop dat dit nogal stuitend was gegeven de aanwezigheid van honderden militaire bases in de regio, onder meer in Zuid-Korea, Japan, Okinawa, Australië, de Filippijnen en Guam (een Amerikaanse kolonie). De Chinese ambassade stelde dat ‘de zogenaamde vestiging van Chinese militaire bases nepnieuws is, verzonnen met bijbedoelingen’. Een woordvoerder van het Chinese Ministerie van Buitenlandse Zaken, Wang Wenbin, vond dat de Angelsaksische mogendheden een Monroe-doctrine voor de 21e eeuw wilden opstellen. Dit keer niet met Zuid-Amerika, maar met Azië als achter- of voortuin van de VS.
Pivot to China
Op de website Friends of Socialist China wijst Carlos Martinez in zijn analyse van deze situatie dat de nationale leiding van de Salomonseilanden de afgelopen jaren haar geopolitieke oriëntatie enigszins heeft gewijzigd. ‘Ze heeft gekozen voor betere betrekkingen met China om investeringen aan te trekken en te leren van de ervaringen van China op het gebied van armoedebestrijding. Premier Sogavare heeft verklaard dat de Salomonseilanden ernaar streven de samenwerking met China uit te breiden op het gebied van handel, investeringen, landbouw, visserij en toerisme. Nauwere banden tussen de twee landen werpen reeds vruchten af: China heeft de Salomonseilanden honderdduizenden doses van zijn Covid-19-vaccins verstrekt’. Hoewel betere banden met China voor de bevolking van de regio een vanzelfsprekende vooruitgang zijn wil Washington dat met alle middelen verhinderen. De regering van de VS was woedend toen de Salomonseilanden in 2019 hun erkenning van Taiwan verruilden voor die van ‘de Volksrepubliek als het enige China’ en aankondigden dat ze zich zouden aansluiten bij het ‘Belt and Road’-initiatief.
Twee kernwaarden van Beijing
Altijd weer komen sommigen politici en journalisten met het verhaal over ‘een steeds agressiever China’. De Volksrepubliek eist echter het recht op zich te verdedigen tegen de Amerikaanse wapenverkopen aan Taiwan, tegen AUKUS, tegen de vele en gevarieerde zetten van de VS en zijn bondgenoten om het land in te dammen, te isoleren en te omsingelen met behulp van propaganda, intriges en militaire basissen. De Volksrepubliek wil een veilige en betrouwbare toegang behouden tot de scheepvaartroutes en daarover onderhandelen met ASEAN. Het kijkt met argusogen naar de nauwelijks verhulde poging van de VS om met dollarhulp ASEAN-regeringen aan zich te binden en front te laten vormen tegen China. De Volksrepubliek sponsort geen regimewisselingen, het mengt zich niet in de politieke systemen van andere landen en stelt geen politieke voorwaarden aan zijn leningen. China biedt hulp, handel en investeringen; het helpt de Salomonseilanden (en vele andere landen in en buiten de regio) om uit de onderontwikkeling te geraken. China. De kans is uiterst klein dat Beijing het ene, zijn defensie, of het andere, zijn solidariteit met de Derde Wereld, gauw zal opgeven.
Bronnen: Friends of Socialist China, Guardian, BBC, news.com.au, Global Times, FOCAC.org, Wikipedia
*Even voorstellen: De Salomonseilanden Het land met de naam Salomonseilanden bestaat uit zes grote eilanden en meer dan 900 kleinere eilanden, niet ver van Papoea-Nieuw-Guinea. Er wonen al zo'n 30.000 jaar mensen. In 1893 koloniseerde Groot-Brittannië de Salomonseilanden, die tot het einde van de jaren zeventig een Brits protectoraat bleven. Koningin Elizabeth II is nog steeds het nominale staatshoofd. Sinds de onafhankelijkheid in 1978 hebben westerse mogendheden vooral belangstelling voor de Salomonseilanden uit strategische overwegingen. Het land kent hoge misdaadcijfers, interetnische en regionale spanningen en boekt slechte resultaten op het gebied van de volksgezondheid, samenhangend met armoede en ongelijkheid. Sommige historici en waarnemers wijten dit grotendeels aan een onderontwikkeling die het gevolg is van het kolonialisme.
