Nu ik opnieuw aan het eind gekomen ben van een langer verblijf in China is het een goed moment om in gedachten terug te blikken naar wat ik de afgelopen weken zoal meegemaakt, gehoord en gezien heb. Met wie heb ik gesproken? Over welke onderwerpen? Wat zijn de gangbare opinies over zaken die er op dit moment in China en de wereld toe doen? Mijn aandacht gaat dit keer echter niet in de eerste plaats naar de inhoud, maar naar de vorm.
Uitzicht op het Beijing Capital Airport; foto van de auteur
Nieuws
Er is sowieso meer aan de hand in de wereld dan de afgelopen paar jaar, waarin iedereen zich op de pandemie richtte. Tijdens dit verblijf in China werden we ook nog verrast door de opmars van de ‘rebellen’ in Syrië, die in de westerse media plotseling vrijheidsstrijders heetten en het, volgens diezelfde media, dictatoriale regime in slechts enkele dagen omver wisten te werpen. Dit bood een unieke kans om de behandeling van deze gebeurtenis in verschillende media te vergelijken. Naast de westerse en de Chinese media bood de TV in ons hotel ook RT (Russia Today) aan, zodat we ook die berichtgeving in onze analyse konden betrekken.
Westerse media
Onze media waren tot deze opkomst altijd vaag gebleven over de rebellen die hun basis in het noordwesten van Syrië hadden. Dat ze door de VS en Turkije (= NAVO) gesteund werden werd verhulde men niet echt, maar dat kwam nauwelijks in de berichtgeving aan de orde. Deze was altijd neutraal tot positief, omdat ze zich tegen de grote boosdoener verzetten en dus indirect ook tegen de Russische aanwezigheid in hun land. Onmiddellijk nadat de rebellen ineens uit hun winterslaap ontwaakten en in een recordtempo Aleppo veroverden, werd de toon van de berichtgeving in de westerse media uitsluitend positief. Hun gevecht was een grote zegetocht. Persoonlijk valt mij de enorme unanimiteit van onze media op; vergelijkbaar met de unanimiteit in het bekritiseren van China. Er is ook hier kennelijk geen plaats voor de opvattingen van andere betrokken partijen.
RT
De journalisten en commentatoren van RT bleven de rebellen consistent ‘terroristen’ noemen, ook nadat Damascus ingenomen en Assad vertrokken was. Ze noemden de houding van westerse politici en media hypocriet. Analisten van RT wezen erop dat de rebellen in feite het werktuig van de VS waren en dat dit de zoveelste keer was dat de VS een regimewissel in een ander land wist te organiseren, met als enig doel de eigen invloed in de regio te vergroten. De analisten voorspelden dat het ook deze maal zich op lange termijn tegen de VS zou gaan keren. Deze rapportage was geheel in lijn met die van de Russische regering.
Chinese media
De nieuwsuitzendingen van CCTV (China Central Television) besteedden de eerste dagen uitgebreid aandacht aan de gebeurtenissen, zonder voor één kant partij te kiezen. Dit geldt overigens ook voor de dagelijkse rapportages over de strijd in Gaza en Libanon of die in Oekraïne. Daarnaast kent CCTV het dagelijkse achtergrondprogramma Dongfang Shikong (Oriental Horizon). Daarin wordt het belangrijkste nieuws telkens door een journalist en twee experts besproken. De eerste dag al keek ik met aandacht naar de bespreking van de gebeurtenissen in Syrië. De experts analyseerden nauwgezet de belangen en standpunten van de diverse partijen (rebellen, regering, Israel, de VS, Rusland, Turkije), nog steeds zonder de kijkers in de richting van een specifieke partij te bewegen. Dit programma was opvallend neutraal.
Bespreking
De bovenstaande feiten leiden slechts tot één conclusie: inzake de huidige internationale conflicten wordt de Chinese mediagebruiker het meest neutraal geïnformeerd. Zeker, in andere uitzendingen hoor je de officiële commentaren van bijvoorbeeld het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Veel Chinezen zullen vanwege hun culturele achtergrond geneigd zijn die mening over te nemen. Echter, Chinezen die in (internationale) politiek geïnteresseerd zijn hebben in ieder geval toegang tot meerdere meningen over lopende kwesties.
Uiteraard hebben Europeanen met eenzelfde interesse ook toegang tot andere meningen. Daar moet je dan wel zelf naar op zoek gaan. Onze nationale media rapporteren hoofdzakelijk conform de algemeen aanvaarde mening over welke partijen ‘goed’ en welke ‘slecht’ zijn. Dat zijn gewoonlijk ook de door de nationale overheid aangenomen opinies. Gewone burgers in onze streken die, na een dag ploeteren en voordat ze languit op de bank naar een film of serie gaan kijken, nog even willen weten wat er in de wereld gebeurt, worden door de eenzijdige rapportering vaak op het verkeerde been gezet.
Sociale media
De Chinese sociale media, zoals WeChat, zijn een goede bron van informatie om mijn bovenstaande conclusies te bevestigen of te ontkrachten. In onze media kunnen we geregeld lezen dat in China de overheid de burgers een mening over een bepaalde zaak voorschrijft. Als dat waar zou zijn, dan zou je in de sociale media geen diversiteit in opinies kunnen vinden. Het tegendeel is echter waar. Het is zeker niet zo dat een overweldigende meerderheid van Chinese burgers achter Rusland staat in hun strijd in de Oekraïne. Je leest geregeld kritiek op het Russische optreden. Nog interessanter is dat er weinig absolute standpunten zijn. Mensen hebben oog voor de standpunten van beide kanten, waarbij sommigen meer sympathie voor een bepaalde partij hebben. Dit is duidelijk het resultaat van een neutrale rapportering in de media.
Persoonlijke gesprekken
Ook persoonlijke gesprekken met Chinezen bevestigen deze observatie. We zaten ook dit keer weer vaak met groepjes oude vrienden bij elkaar. Meestal bespraken we de goede oude tijd; dat krijg je als je ouder wordt. Geregeld kwamen ook politieke onderwerpen aan de orde, zowel binnenlandse als internationale. Het viel me op dat er, meer dan voorheen, verschillen van mening waren die onze vrienden met minder schroom dan voorheen met elkaar deelden. Dit is deels te danken aan de Chinese cultuur, waarin men minder fel een andere mening bestrijdt dan (West-)Europeanen gewend zijn. Het is echter zeker ook een gevolg van de grotere diversiteit in de rapportering in de Chinese media.
Conclusie
Het is nog veel te vroeg om een echte conclusie te trekken, maar ik kan wel vaststellen dat waar in onze wereld de diversiteit in de berichtgeving vermindert, die in China net toeneemt. Bij het kijken naar de vaak eenduidige verhalen in ons (Nederlands) acht-uur-journaal, betrap ik me erop dat ik hunker naar de discussies in de stijl van Oriental Horizon van CCTV. We leven in interessante tijden.
Bron: eigen observaties van de auteur
De opinies in dit artikel zijn uitsluitend van de auteur en worden niet per se door de hele redactie gedeeld.
