De delta van de Parelrivier die groot werd met arbeidsintensieve nijverheid – niet zelden uit Hongkong en Taiwan – schakelt over naar een model dat meer gedreven wordt door technologische innovatie. Namen als Huawei, ZTE, drone-fabrikant DJI en Midea zijn grote Chinese merken geworden waarvan de weerklank ook al internationaal doorbreekt.
Infrastructuur in PRD
50 jaar geleden was de provincie Guangdong nog een achter gebleven landelijk gebied. Nu telt zijn kloppend hart de Parelrivierdelta 57 miljoen inwoners, dubbel zo veel als het VK. Dit verstedelijkt gebied is twee maal zo groot als dat van Shanghai, vier maal als Jakarta en 5 maal groter dan Manila. In de Parelrivierdelta (PRD) wordt het leeuwenaandeel van de economische productie uit de provincie Guangdong vervaardigd en deze provincie was in 2013 goed voor een tiende van de totale Chinese productie, aldus HSBC. Dit betekent al een economie die groter is dan Indonesië en niet ver achter Mexico aan zit. Qua buitenlandse handel overtreft het beide landen en moet het op dat vlak enkel Duitsland en de VS laten voorgaan. Het gebied omvat 11 bruisende steden die geleid worden door de prefecturen Guangzhou/Foshan, Shenzhen en Dongguan. Guangzhou (alias Kanton) en Shenzhen groeiden vorig jaar met 8,3% en 8,9 %, meer dan het nationaal gemiddelde.
Historiek
Shenzhen voor de hervormingen
In de Mao-tijd werd de handelsbeurs te Kanton opgericht en die fungeerde als de brug tussen China en de buitenwereld. Alle onderhandelingen tussen buitenlandse firma’s en Chinese ambtenaren vonden daar plaats. In eerste instantie ging het om chemie, kleurstoffen en staal wat ze zelf niet konden vervaardigen. Soms hadden de kopers zelf geen antwoord op de vraag waartoe de kleurstoffen moesten dienen want zij kochten die omdat dit hen opgelegd was. Tegen de jaren negentig was de faam van de beurs echter gevestigd en werden de handelsambtenaren vervangen door de echte fabrikanten die er ook hun goederen tentoonspreiden. Momenteel neemt het belang van de beurs voor de multinationals af want die werken al in China, maar zien we een verhoogde aanwezigheid van opkomende – en ontwikkelingslanden.
PRD als workshop
De wedergeboorte van Guangdong begon met de hervormingspolitiek na 1978. Bij Dengs bezoek aan Guangdong maakten de lokale politici hun beklag over hun geldgebrek om buitenlandse machinetuig aan te kopen. Daarop antwoordde Deng aan de vader van de huidige president Xi Zhongxun die toen gouverneur was “De partij heeft geen geld, we gaan u een politiek verschaffen waardoor je vooruit kan gaan door de moeilijke weg”. Overeenstemming werd bereikt om verdeelcentra op te richten voor het overschot aan groenten en fruit die nadien in Hongkong en Macao verkocht konden worden. Weldra volgden ook fabrieken die goederen vervaardigden voor uitvoer. Tegen 1979 rijpte het idee van ‘speciale zones’ en drie van de vier aangeduide zones bevonden zich in Guangdong. Tevens werd gehoopt op investeringen van in het buitenland rijk geworden Chinese tycoons.
Probleem bij de aanvang was dat de technologie die door de Chinezen gebruikt werd, een generatie achter lag. Een eerste oplossing bestond in productie voor buitenlandse klanten volgens hun wensen maar met buitenlandse apparatuur. Later werd overgeschakeld naar joint ventures en het is vooral Hongkong die zijn fabrieken ging verhuizen naar de delta. In 1987 kondigde gouverneur Wilson van Hongkong aan dat al minstens 1 miljoen personen in China werkten voor Hongkong bedrijven. Ook Taiwan vertoonde interesse maar dit werd pas een bredere beweging nadat Deng Xiaoping in 1992 nogmaals het Zuiden bezocht. Steden als Shenzhen en Dongguan kwamen tot bloei met honderden nieuwe bedrijven die kledij, schoenen, speelgoed, plastiek goederen en huishoudtoestellen vervaardigden. Veel van deze bedrijven hadden hun werkplaats op het vasteland en hun winkel en kantoren in Hongkong. Op de in China geïmporteerde goederen werd geen taks geheven, de grond en de uurlonen waren laag: kortom China was een paradijs voor de ondernemers.
Migratie – Westeroever
Shenzhen zakendistrict nu
Het economisch wonder van de Parelrivierdelta is grotendeels te danken aan de enorme toevloed van migranten die er toestroomden zowel van andere provincies als uit Guangdong zelf. Tot voor kort telde de PRD er 40 miljoen en vooral Shenzhen en Dongguan profiteren van deze golf. Volgens officiële statistieken daalde het aantal migranten vorig jaar echter met 5,6 miljoen en dit is de eerste vermindering sinds een generatie. De fabrieken in Shenzhen floreerden door het vervaardigen van verbruiksgoederen voor export. De privésector blaakte er van vitaliteit en dit in tegenstelling tot de economie van Guangzhou waar de staatsondernemingen in staal en petrochemie de overhand hadden. Deze trend blijft nog gelden zij het dat de plannenmakers in de hoofdstad van de provincie prioriteit verlenen aan nijverheid zoals het vervaardigen van auto’s door bv. Honda, Toyota en Nissan. De stad investeerde zwaar in transportverbindingen met Foshan wat nu toegankelijk is met de metro , maar ook in de uitbouw van de logistiek dichtbij de diepwaterhaven van Nansha. Veel bewoners uit Hongkong waarvan de voorouders afkomstig zijn uit de regio Shenzhen en Dongguan verkozen echter om hun investeringen daar te concentreren. In eerste instantie ging het om goederen in arbeidsintensieve sectoren als textiel, kleding en plastiek. Meer recentelijk kwamen daar vanuit Japan of Taiwan ondernemingen bij die hoogwaardiger technologische producten gingen produceren zoals elektronica en telecom.
Huishoudtoestellen vervaardiger Midea
De brug die nu gebouwd wordt over de monding van de Parelrivier zal de westelijke oever van de delta toegankelijker maken vanuit Hongkong en ook de ontwikkeling van dit gedeelte bevorderen. Langs deze westerse zijde van de rivier liggen de steden Zhuhai, Zhongshan, Jiangmen en Foshan. De westeroever is meer bekend voor de fabricage van huishoudtoestellen, zij het dat elke lokaliteit zijn specialiteit heeft. Jiangmen en Foshan zijn beiden een economie op zich. Zhongshan specialiseerde zich eerst in belichting en vrijetijdskleding; Jiangmen in textiel, papier en batterijen en Foshan in keramiek, meubels en huishoudtoestellen. Ondertussen hebben zich clusters van onderdelen gevormd die de prijs helpen drukken. Het Funk Institute merkt op dat vele van Foshans nieuwe bedrijven teruggaan op de dorps- en lokale ondernemingen die meer winst mochten behouden in vergelijking met de staatsondernemingen. De lokale bedrijven waren er eerst toegespitst op de binnenlandse markt. Daaruit groeide bijvoorbeeld huishoudtoestellen fabrikant Midea. De bedrijven kregen lokale steun vanuit het bestuur dat voor 3 miljoen m2 showrooms zorgde.
Minder voorrechten, meer hightech
In 2007 kondigde het Ministerie aan dat duizenden producten niet meer zonder heffingen mochten worden uitgevoerd. Plastiek, textiel en meubels werden geviseerd. Daarnaast konden de werkgevers evenmin lachen niet enkel met drie opeenvolgende jaren loonsverhoging. Nog minder viel een meer strikte sociale wetgeving zoals betaling voor overuren en verplichte werkgeversbijdragen voor de sociale zekerheid in hun smaak. De media maakten er gewag van dat volgens de ‘Federation of Hong Kong Industries’ een kwart van hun 70.000 bedrijven in het gebied planden te verhuizen. Niettegenstaande de zowel hogere arbeidskosten- als grondkosten blijft het ecosysteem van de Parelrivierdelta echter concurrerend. Dit komt zowel door de diverse clusters van leveranciers en monteurs als door de grote investeringen in wegen- en spoorinfrastructuur naast de enorme binnenlandse markt.
Smart-watch
Toen huidig vicepremier Wang Yang partijleider in Guangdong was, drong hij aan op meer hightech productie om niet in de “middle income trap” te vervallen. Recentelijk speelt ook het plan “Made in China 2025” een rol bij het sturen van de economische upgrade. De bedrijven zelf zaten intussen ook niet stil en Huawei en ZTE zijn beide niet enkel namen in telecomapparatuur voor operatoren, maar vervaardigen ook succesvol eigen smartphones die het goed doen op wereldvlak. . Andere voorbeelden van lokale zwaargewichten zijn de droneproducent DJI dat de Nederlandse premier Rutte bezocht, BYD dat elektrische batterijen en dito voertuigen produceert en BGI dat instaat voor de helft van ‘s werelds capaciteit betreffende ontrafelen van genen en Internetgigant Tencent met QQ en WeChat.
Te Shenzhen komt 40 % van het brp uit innovatieve sectoren zoals biotech, nieuwe energie, ICT… Het inkomen per hoofd bedraagt er weinig minder dan dit in Zuid Korea en het O&O-niveau ligt er met 4 % op hetzelfde niveau als het Koreaanse. Premier Li Keqiang was tijdens zijn laatste bezoek vol lof over de zgn. ‘hackerspaces’: dit zijn laagdrempelige buurtincubatoren. Dongguan heeft het wel moeilijker om zich in te schakelen in de meer technologische werkwijze en wordt daarbij nog steeds gehinderd door haar voormalig imago van de sexhoofdstad van China.
Robotisering slaat toe
Sommige bedrijven zoals Foxconn hebben voor repetitieve taken filialen geopend in goedkopere Chinese binnen provincies. Andere bedrijven hebben een gedeelte van hun productie verhuisd naar lage loonlanden als Vietnam, Cambodia en Bangladesh. Oudere nijverheden als staal en papier moesten verhuizen naar Zhanjiang en de metaalbewerking naar Jieyang in het boosten van Guangdong. Guangzhou en Foshan proberen investeringen aan te trekken in maakwerk van een nieuwe generatie. Ze beogen hierbij KMO’s uit de Duitse Mittelstand- economie die goed aansluiten bij het lokale nijverheidsmodel te Foshan. Zijn al aanwezig: Robotmaker KUKA, recycleerder Remondis, specialist nijverheid gassen Messer Group.
Naast contacten met de Duitse familiebedrijven drijft Guangdong ook het robotiseringsproces op. Wereldwijd bedraagt het gemiddelde 62 robotten per 10.000 arbeiders en China streeft er naar om 30 op 10.000 te halen. Tussen 2004 en 2013 stegen de lonen met 14 % per jaar. Bij Changying Precision Technology dat gsm’s vervaardigt, waren de veranderingen ingrijpend: in de fabriek te Dongguan blijft maar een tiende van de voormalige arbeidskrachten over en dit aantal zou nog verder dalen tot 20. De machines werken de klok rond; de productie verdrievoudigde en de kwaliteit verbeterde naar verluidt aanmerkelijk. Multinationals als ABB, KUKA, Yaskawa Electric en Fanuc hebben volgens consultancy MIR Industry 60 % van de Chinese robotmarkt in handen. Het district Shunde van Foshan telt 20 robotfirma’s en Midea heeft al robotisering ingevoerd in zijn productielijnen. De provincie zelf trekt over enkele jaren gespreid 943 miljard yuan uit om het mogelijk tekort aan migranten op te vangen door robots.
Ligging van de 3 nieuwe speciale zones
Een laatste manier van economisch upgraden verschilt niet veel van de speciale zones uit de tachtiger jaren. De regering plant immers drie nieuwe speciale zones in het gebied. Het Qianhai-district te Shenzhen wordt verondersteld om grensoverschrijdende hervormingen te lanceren op de kapitaalmarkt. Nansha zal zich als speciale zone specialiseren in haven en logistiek. De speciale zone Hengqin beklemtoont voornamelijk onderwijs en toerisme. Kortom de Parelrivierdelta lijkt goed op weg om haar rol van voortrekker ook in het technologisch tijdperk waar te maken.
Bron: Week in China, Spring 2016
Morgen hebben we in het tweede PRD-deel over de rol van Guangzhou in de toekomst
