Paus Franciscus heeft op 28 januari voor het eerst een interview over China gegeven. Meest opvallend: de paus wenste de Chinese president Xi Jinping een gelukkig Nieuwjaar. Het is de eerste keer dat een paus zoiets doet. Het Vaticaan en China onderhouden geen diplomatieke betrekkingen.
De paus sprak in het Vaticaan met de Italiaanse journalist en Chinakenner Francesco Sisci. Die is onder meer columnist van de krant Asiatimes en hij nam het interview exclusief voor hen af. Hij is geassocieerd senior onderzoeker bij de Renmin Universiteit in Beijing en werkt soms ook samen met CCTV. Sisci vermeed de expliciet politieke vragen en peilde eerder naar de algemene houding van Franciscus tegenover China. Die blijkt positief en de paus vermeed kritiek op de Chinese regering. In zijn eigen samenvatting van het gesprek schrijft Sisci dat de paus aan mensen die bezorgd zijn over de snelle opkomst van China redenen gaf tot hoop, vrede en verzoening. Hij gelooft dat de Chinezen zich in een positieve stroming bevinden. Verder wijst hij herhaaldelijk op de erfenis van Chinese wijsheid die hen maar ook anderen kan verrijken en helpen om een vreedzame weg vooruit te vinden.
Op de vraag hoe hij China bekijkt antwoordt de paus dat hij altijd al bewondering had voor China. Hij voelt zich verbonden met Matteo Ricci, een jezuïet en de eerste missionaris in China die werkte aan het hof van de Chinese keizer. Hij heeft veel respect voor de Chinese cultuur en wijsheid. De katholieke kerk moet de Chinese beschaving respecteren.
Sisci herinnert de paus aan zijn waarschuwingen voor een derde wereldoorlog. Wat betekent de opening van China naar de wereld in dat kader? De paus is niet bang voor China. Het is normaal dat een land met zulke rijke cultuur en technologie vandaag niet gesloten kan blijven. Indien Europa de dialoog aangaat in plaats van bang te zijn, dan versterkt dat de kansen om de wereldvrede te handhaven. Dialoog is de sleutel.
Sisci spreekt dan over de eenkindpolitiek. Die heeft diepe psychologische wonden geslagen. Hoe bekijkt de paus dat? In zijn antwoord vermijdt de paus China te veroordelen. Hij stelt alleen vast dat het geringe aantal kinderen erg pijnlijk is voor China want weinig jongeren zullen veel ouderen moeten onderhouden.
Hoe Chinese families kunnen reageren op de grote veranderingen die niet meer passen bij het traditionele familiemodel? Volgens de paus is vooruitgang nooit volledig rechtlijnig. Het belangrijkste is dat het Chinese volk vooruitgaat en geschiedenis schrijft. Dat er dingen mislopen is normaal. Bijvoorbeeld het beperken van het aantal kinderen kan een complexe situatie veroorzaken. Iedereen moet zijn verantwoordelijkheid opnemen voor zijn keuzes, en wanneer het misloopt nieuwe mogelijkheden openen. Vandaag zijn er overigens nieuwe aspecten, bijvoorbeeld de zelfzucht van de meer vermogende koppels die liever geen kinderen hebben.
Mensen en volkeren moeten zich kunnen verzoenen met hun eigen pad, ze moeten mededogen hebben met hun eigen verleden. Op die manier kan historische en culturele wijsheid ontstaan. De paus komt daarbij terug op de noodzaak van dialoog met de wereld. Dialoog betekent geen volledige capitulatie. Maar het is nodig de grootsheid van het Chinese volk te erkennen. Hun cultuur – met uitzondering van ideologieën die er in het verleden kunnen geweest zijn – is hen nooit opgelegd.
Welke boodschap heeft de paus voor gezinnen die genieten van de economische groei maar tegelijk door menselijke en ecologische problemen getroffen worden, bijvoorbeeld kinderen die achterblijven omdat hun ouders elders werken? De realiteit is wat ze is, je kunt ze niet ontkennen en er moet rekening mee gehouden worden. Pas dan probeer je iets te verbeteren. In het geval van China moet je vanuit het heden naar de toekomst kijken en daarbij rekening houden met het heel rijke verleden.
Sisci vraagt of de paus bij het begin van het jaar van de aap een boodschap heeft voor het Chinese volk, zijn regering en zijn president. De paus gaat erop in met: hij wil zijn wensen overbrengen aan president Xi Jinping en het Chinese volk. Hij hoopt dat ze nooit hun historisch bewustzijn verliezen: ze zijn een groot volk met een lange traditie van wijsheid, dat veel te bieden heeft aan de wereld. De wereld kijkt naar de grote wijsheid van China. We moeten verder samenwerken aan het gemeenschappelijk huis van de gemeenschap der volkeren.
Helemaal onverwacht komt dit positieve interview niet. Er gaan al langer geruchten dat China en het Vaticaan van Franciscus diplomatieke relaties willen aangaan. Daarvoor moeten echter enkele hinderpalen opgeruimd worden. Het Vaticaan is één van het dozijn landjes in de wereld dat nog diplomatieke betrekkingen heeft met Taiwan, en die moet het verbreken. Een moeilijker probleem is de benoeming van de katholieke bisschoppen in China. Het Vaticaan eist het recht op om bisschoppen te benoemen en doet dat effectief voor de ondergrondse katholieke kerk. De Chinese regering aanvaardt niet dat religieuze leiders die een belangrijke sociale rol spelen benoemd worden door buitenlandse regeringen. De bisschoppen van de officiële katholieke kerk in China worden dus door die kerk zelf benoemd. De relaties tussen de officiële en de ondergrondse katholieke kerk in China zijn gespannen. Tijdens het bewind van paus Johannes Paulus II werden de bisschoppen van de officiële kerk geëxcommuniceerd. Tijdens het bestuur van Franciscus voorganger, Benedictus VI zijn een aantal bisschoppen geregulariseerd, dat wil zeggen door beide kerken erkend. Volgens een artikel van 30 januari in de Corriere della Sera zou er via recente discrete onderhandelingen een akkoord tussen Beijing en Rome bereikt zijn over de benoeming van drie nieuwe bisschoppen.
Bron: Asiatimes
Het interview kan je hier lezen
Het Vaticaan eist het recht op om bisschoppen te benoemen. De Chinese regering aanvaardt niet dat religieuze leiders die een belangrijke sociale rol spelen benoemd worden door buitenlandse regeringen.
In China is er een symbiose van filosofie, religie, politiek en andere culturele domeinen. In het Westen zijn deze domeinen meer gescheiden. Denken dat het Vaticaan enkel invloed heeft op religieus gebied is de waarheid geweld aandoen. Het verleden van de katholieke kerk levert hiervoor voldoende bewijs.
Het is de vraag of het Vaticaan zich kan verzoenen met een katholieke kerk met Chinese karakteristieken. Want uiteindelijk gaat het om het afstaan van macht en invloed. Ook het Vaticaan ontsnapt niet aan de aardse realiteit.