De voor een vijfde ambtstermijn beëdigde Russische president Poetin ontmoet vandaag en vrijdag voor de 43ste maal de Chinese president Xi Jinping in Beijing. De bilaterale handel bereikte vorig jaar 240 miljard $, zij het dat China dit jaar voorzichtiger is na VS-waarschuwingen. Er zal gepraat worden over methodes om minder afhankelijk te zijn van westerse betalings- en verrekeningsmethodes. Over de aardgaslijn Power of Siberia 2 is weer onenigheid, ditmaal over het traject.
De tweedaagse reis van president Poetin naar China is zijn eerste buitenlandse reis sinds hij vorige week werd beëdigd voor een vijfde presidentiële termijn. Het staatsbezoek houdt de 43ste ontmoeting met zijn Chinese ambtsgenoot in. Het westen drijft de twee in elkaars armen door de sancties tegen Rusland en door de VS-technologische boycot van China. De recente benoeming van de technocraat Andrei Belousov tot minister van Defensie is naar verluidt een beloning omdat hij ondanks de westerse sancties de economie kon draaiende blijven houden. Het is Poetins bedoeling dat de integratie van economie en defensie door hem verder gewaarborgd wordt. De twee leiders hebben na hun gesprekken een gezamenlijke verklaring ondertekend en deelgenomen aan een evenement om de 75ste verjaardag van de diplomatieke betrekkingen tussen China en de Sovjet-Unie te vieren.
Poetin zal ook de Chinese premier Li Qiang ontmoeten om handels- en humanitaire kwesties te bespreken. Hij zal eveneens de noordoostelijke stad Harbin bezoeken om twee bilaterale handelsevenementen te openen. Op de achtste China-Rusland-tentoonstelling in Harbin zullen meer dan 1.400 bedrijven aanwezig zijn en het Chinese ministerie van Handel verwacht dat men tijdens het evenement meer dan 200 projecten zal ondertekenen. Woensdag was er de “Russia E-commerce Day. China’s handelsvolumes met Rusland stegen vorig jaar met 26% tot een record van 240 miljard $, maar staan onder druk sinds de VS hun pogingen hebben opgevoerd om bedrijven te straffen die betrokken zijn bij het steunen van Poetins oorlogsinspanningen. Niettemin hebben Chinese importeurs een grote vraag naar Russisch graan, meel, oliezaad, gevogelte, vis, varkens- en rundvlees. Op deze gebieden hebben de Russische exporteurs een goede leveringscapaciteit.
Dreigingen
De Chinese handel met Rusland is in maart met bijna 16% gedaald op jaarbasis en in april met 13,5%. In december dreigde het Witte Huis met sancties tegen elke bank die betalingen voor de Russische oorlogsmachine verricht. Eerder dit jaar brachten de Amerikaanse minister van Financiën Yellen en minister van Buitenlandse Zaken Blinken een bezoek aan China en legden de dreigementen voor aan de Chinese leiders en financiële instellingen.
Naar verluidt zou president Xi Jinping echter tijdens zijn recente ontmoeting met de Franse president Macron en EU-Commissievoorzitter von der Leyen beloofd hebben geen wapens aan Rusland te verkopen en de stroom van goederen voor dubbel militair/burgerlijk gebruik te zullen controleren. Volgens een rapport van een Chinese denktank was vanaf maart ongeveer 80% van de betalingsregelingen tussen China en Rusland opgeschort vanwege westerse sancties. Dit maakt duidelijk dat het dringend noodzakelijk is om ‘zo snel mogelijk nieuwe betalings- en afwikkelingskanalen op te zetten en de dreiging van secundaire sancties tegen financiële instellingen weg te nemen’, aldus het rapport van het Chongyang Institute for Financial Studies van de Renmin Universiteit van Peking.
Dedollarisatie
President Poetin wordt naar verwachting vergezeld door een team van de centrale bank en het ministerie van Financiën, die sinds 2014 verantwoordelijk zijn om het Russische financiële systeem te dedollariseren. Door hun toedoen kon Rusland de eerste schok van de sancties doorstaan en vervolgens het financiële systeem snel omschakelen van afhankelijkheid van dollar en euro naar afhankelijkheid van de renminbi. Tegen december 2023 was de renminbi goed voor meer dan een derde van de betalingen in de Russische handel met buitenlandse partners, van praktisch nul vóór de grootschalige invasie van Oekraïne. De renminbi-deposito’s in Rusland bedroegen in 2023 68,7 miljard $, meer dan die in dollar. Volgens gegevens van de Russische centrale bank is de kredietverlening in renminbi bijna verviervoudigd tot 46,1 miljard $, grotendeels dankzij de omzetting van schulden van dollars en euro’s in renminbi.
Russische en Chinese alternatieven voor Swift
Rusland en China gebruiken lokale infrastructuur voor het afhandelen en vereffenen van transacties. Na sancties in 2014 richtte Rusland een binnenlandse instelling analoog aan Swift op, bekend als het financiële berichtensysteem van de Bank van Rusland (SPFS), waarvan het gebruik nu verplicht is. China beheert zijn eigen grensoverschrijdende interbancaire betalingssysteem (Cips), waar nu ongeveer 30 Russische banken aan deelnemen. Hoewel Cips qua volume niet kan wedijveren met Swift, wakkert de oorlog in Oekraïne de uitbreiding ervan aan. Naar verluidt zijn de dagelijkse transacties in 2022 met 50% gestegen, en daarna met nog eens 25% in de eerste drie kwartalen van 2023.
De volgende stap voor Moskou en Peking is het opzetten van een geavanceerde infrastructuur voor het verrekenen van de meest gevoelige betalingen. De Financial Times vermoedt dat dit waarschijnlijk geen enkele grote Chinese bank zal omvatten die in het wereldwijde financiële systeem is geïntegreerd, maar wel sommige van de 4.500 regionale banken die al correspondentrelaties hebben met Russische banken. Een schema voor de clearing van problematische betalingen zou kleinere banken kunnen omvatten die alleen transacties in hun nationale valuta uitvoeren en enkel lokale infrastructuur gebruiken.
Aardgas
Een ander probleem waarvoor men zal discussiëren is de lang aanslepende Power of Siberia 2, een langverwachte pijplijn die aan China gas zou leveren uit velden die voorheen de Europese markten bedienden. Rusland hoopt immers dat China Europa zal vervangen als de belangrijkste markt voor zijn gasexport, die sinds de oorlog in Oekraïne is ingestort en tot grote verliezen heeft geleid bij Gazprom, Er werd tussen China en Rusland al lange tijd gediscussieerd over de prijs van dit aardgas. Maar recentelijk opperde Moskou de wenselijkheid de lijn bij voorkeur over Kazachstan te laten lopen in plaats van het oorspronkelijke traject over Mongolië. Naar verluidt is president Poetin boos omdat Mongolië zich wil aansluiten bij de Indo-Pacifistische strategie van de Verenigde Staten.
Verklaring
In een gezamenlijke verklaring zeggen Beijing en Moskou dat ze ‘het wederzijdse militaire vertrouwen en de samenwerking verder zullen verdiepen’ door de omvang van gezamenlijke militaire oefeningen uit te breiden, regelmatig gezamenlijke maritieme en luchtpatrouilles uit te voeren en hun coördinatie in bilateraal en multilateraal verband te versterken.
Volgens de verklaring zullen China en Rusland samenwerken op gebieden als kunstmatige intelligentie, telecommunicatie, het internet der dingen, open source technologieën, cyber- en gegevensbeveiliging en radiofrequentiecoördinatie. Ook ruimtevaartprogramma’s, zoals een internationaal wetenschappelijk onderzoeksstation op de maan, verkenning van de diepe ruimte en samenwerking tussen China’s BeiDou en Ruslands Glonass satellietnavigatiesystemen behoren tot de mogelijkheden.
Bronnen: FT, Global Times
