“Het gele gevaar 2.0”

Dr J. Holslag is bevallen van een boek dat een hedendaagse analyse wil verschaffen van Europa en de uitdagingen waar het voor staat in de Aziatische eeuw. Bij zijn alternatief staat echter naar aloude gewoonte een versterken van de Europese krijgsmacht voorop. Zijn pleidooi voor 6 prioritaire investeringsdomeinen gekoppeld aan een humanistisch reveil, valt eerder pover uit.

Jonathan Holslag is bekend als de man die in de media mag opdraven als er iets over China te vertellen valt. Zijn nieuwe boek heet voluit “De Kracht van het paradijs. Hoe Europa kan overleven in de Aziatische eeuw”. Het doet onwillekeurig denken aan het werk van de Brusselse architect Poelaert die met het Justitiepaleis het toen grootste gebouw in Europa ontwierp, een combinatie van alle diverse stijlen tot dan toe. In dit boek passeren dan ook heel wat landen de revue. Toch blijft het boek leesbaar. Deel 1 behandelt de geschiedenis en het heden van Europa en de Unie en de bespreking daarvan laten we, omdat deze website over China gaat, graag aan anderen over. Deel twee toont aan hoe gefragmenteerd de wereld nu is en hierin is de rol van China toonaangevend. In deel 3 schetst Holslag hoe het Europese paradijs er volgens hem moet uitzien. Ook dit zou voor Chinasquare minder relevant zijn, ware het niet dat Holslag in dit deel van zijn boek eerst en vooral de noodzaak van een sterke eigen Europese krijgsmacht bepleit.

Erosie welvaartstaat

“Op de drempel van de Aziatische eeuw” wil de lezer uit zijn eurocentrische slaap halen. De auteur herinnert aan de geschiedenis van de Europese Unie en de huidige breuklijn bij de Europese politici tussen zij die willen bezuinigen en besparen en zij die groei en banen beklemtonen. Het resultaat is de kaasschaafpolitiek die langzaam de welvaartsstaat ontmantelt. In het afgelopen decennium kregen de armen in Europa het moeilijker, stagneerde de middenklasse en werden de rijken rijker (p 113). De schuldencrisis kwam er aan en dreigt uit te lopen op een crisis van de welvaartsstaat. Zeven miljoen banen verhuisden van West-Europa naar de nieuwe lidstaten. Schulden bespoedigen de neergang van Europa en de economische achteruitgang veroorzaakt op haar beurt de erosie van de welvaartsstaat. Vermits de maakindustrie onder druk staat, verwordt Europa tot een plek voor dienstverleners, bouwbedrijven en dossierbeheerders (p 150)

China opkomende macht

Aan de Europese grenzen ziet Dr. Holslag een gordel van onzekerheid waarbij de invloed van “vier strategische sjacheraars” cruciaal is in de onrust namelijk: Rusland, Turkije, Iran en Saoedi Arabië (p 172). In deel 2 volgt meer over deze externe verhoudingen. Uit een omvangrijke Aziatische opiniepeiling blijkt dat het aantal ondervraagden met een positieve kijk op Europa, daalde van 51 % in 2006 naar 31 % in 2012. Tegenover de door de crisis geslagen Unie staan China en India die aan belang winnen wereldwijd. China blinkt vooral uit door handelsmissies die contracten binnenhalen door totaalpakketten aan te bieden met een combinatie van investeringen, krediet, ontwikkelingshulp enz. (p 200). Met snelheid, coördinatie en flexibiliteit maakt de economische diplomatie van de opkomende landen in Azië het verschil. Daarnaast behoren de kapitaalreserves van China, Hongkong, Singapore… tot de omvangrijkste van de wereld. Het was in China, Zuid-Korea en Japan dat de groene sectoren tot bloei zijn gekomen: tegen 2011 exporteerde Europa voor 18 miljard euro groene producten, Azië voor 52 miljard.
De sterkte van Europa beperkt zich steeds meer tot 3 sectoren: auto’s, vliegtuigen en medicijnen (p 204). Holslag vindt dat Azië zijn achterstand wil goedmaken door de corrigerende werking van de vrije markt uit te schakelen. Toch heeft hij oog voor hen die argumenteren dat dit een legitieme strijd is van de derde wereld om de schade, die zijn oorzaken vindt in het koloniale tijdperk, te herstellen. Momenteel geeft geen enkel land op wereldvlak een echte leiding, iedereen is op zijn manier kwetsbaar. Voor het thema ‘grondstoffen’ kan geen ander land volgens Holslag  tippen aan de inspanningen van China (p 224). Dat Chinese groei een gunstig effect heeft op andere landen zoals India is allerminst zeker. Ook de voedselproblematiek , het water, de telecom, sociale normen, milieunormen komen aan bod.

Gordel van onzekerheid

In het twaalfde hoofdstuk verschijnt de kanonneerboot echter. Terwijl Azië de arena wordt van militaire

Groter dan je denkt

machtsspelletjes, stelt de auteur China voor als grote aanstichter (p 174), met als verzachtende omstandigheid dat het grenzen heeft met 14 landen.  In het geopolitiek hoofdstuk wordt nogmaals naar “de gordel van onzekerheid (cfr p 172)” verwezen waarin “Europa intensief dient te investeren, anders wordt het een gordel van onrust en conflicten”: de relatie met de landen van de Arabische lente, bestempelt de auteur als “een gemiste kans omdat de regio die de toonzaal had kunnen zijn voor Europa ’s aantrekkingskracht, in feite op weg is het Mexico van Europa te worden”. Noch voor Israël/Palestina noch voor het Syrisch conflict kon Europa een oplossing bieden. Zo kabbelt het boek verder over de Balkan, Oost-Europa …waar despoten vaak meer inspiratie vinden bij het centraal geleide China dan bij de westerse democratie (p 389) . Door de afnemende invloed van Europa “kunnen opkomende machten zoals China terrein winnen en een grotere rol gaan spelen in de nieuwe regionale machtspolitiek” (p 368).
De 4 strategische sjacheraars – die sjacheren tussen oost en west voor de meest biedende- Turkije, Rusland, Iran en Saudi-Arabië genieten van een gedetailleerde behandeling in het boek. Hun meer assertieve houding “zal de onzekerheid van sommige lidstaten vergroten en de interne Europese besluitvorming over strategische zaken ingewikkelder maken, klaagt de auteur die daarbij vreest dat de lokale politieke elites dus minder geneigd zullen zijn tot hervormingen volgens het westers waardenpatroon (p370). Hij ziet met lede ogen aan dat landen als Turkije en Rusland steeds meer “het klankbord zijn van Chinese mantra van soevereinisme en van staatsgeleide economische groei”.
Daarna volgt dan nog een hoofdstuk over het arme gebied “De wig van ontberingen” dat zich uitstrekt tussen Hindukush en de Golf van Guinee. India is geen tweede China: de economische output/hoofd is nog geen derde vergeleken bij de Chinese; de industriële productie bedraagt een zevende en een derde van de Indiase bevolking leeft onder de armoedegrens. Zo gaat de tocht verder naar het hart van Afrika, West Afrika…

Paradijs: krijgsmacht eerst

Dit is de defragmenteerde wereld van Dr. J. Holslag met op de achtergrond de grote mogendheden VS en China waarvan beider zwaktes  en sterktes uitgevlooid worden en met toekomstscenario’s die daar op aansluiten. In het derde en laatste deel geeft de auteur zijn visie op hoe het Europees paradijs er moet uitzien. Centraal staat voor hem de noodzaak van een sterke krijgsmacht. Deze lijkt Holslag onmisbaar om partnerschappen op te bouwen met de genoemde strategische sjacheraars of met speler op afstand China (p 456) “Want alleen als Europa zijn harde macht versterkt, kan gedacht aan strategische partnerschappen” (p 467) De NATO aanwezigheid leidt volgens de auteur “tot strategisch analfabetisme en geopolitieke desoriëntatie. Dit bondgenootschap neemt op het ogenblik de noodzaak weg om een efficiëntere en meer operationele krijgsmacht uit te bouwen “. Holslag zit duidelijk op de lijn dat Europa zijn eigen defensie moet uitbouwen, los van de Amerikanen.
Hoe gedetailleerd de kritiek op de interne en externe uitdagingen zijn in het boek, des te algemener de voorstellen om tot het paradijs te komen. Concreet is dat zes prioritaire clusters van investeringen worden voorgesteld : kwaliteitshuisvesting, vernieuwing van de openbare infrastructuur, onderwijs met aandacht voor technisch en beroepsonderwijs; de gezondheidszorg naar het Deense model; landbouw en als laatste prioriteit de industrie.  Dat wordt dan nog eens overgoten met het sausje van een noodzakelijk humanistisch reveil, maar voor alle duidelijkheid volgens Holslag, geen Europees Pairi Daiza zonder sterke krijgsmacht. China is daarbij welkom als alibi. De stellingen van Holslag appelleren aan een vernieuwde versie van een stokoud fantasma, dat van het gele gevaar.
Jonathan Holslag, De kracht van het paradijs Hoe Europa kan overleven in de Aziatische eeuw, De Bezige Bij Antwerpen, 2014, 606 pag.    34,99 euro bij bol.com