Qingming is een traditioneel Chinees feest, dat wij vooral kennen als ‘het schoonmaken van de graven en de voorouderverering’. Er zit echter meer achter een traditie, die moeiteloos aangepast kan worden aan deze tijd.
Op qingmingjie, de eerste dag van qingming, worden inderdaad de graven bezocht en onderhouden. In de wereldtaal Engels spreken we van Tomb-Sweeping Day.
Zuiver en helder
De dag valt dit jaar op 5 april. Qingming is in de Volksrepubliek China sinds 2008 officieel een periode van drie vrije dagen. De vijfde termijn van het zonnejaar in de traditionele Chinese kalender begint met Qingming. Letterlijk betekenen de karakters die dat woord vormen: ‘zuiverheid en helderheid’. Ze geven aan dat de winter nu definitief is afgelopen. In de Chinese schilderkunst wordt deze tijd voorgesteld door middel van lentetaferelen: groene heuvels, bergstroompjes, vogels, rode perzikbloesem in de regen.
De doden en de levenden
Dat geeft meteen het tweezijdige karakter van Qingming aan. Het is de nostalgische herdenking van de doden gepaard met de vreugde om een leven dat herneemt na de donkere dagen. Hier is een verband met de gewoonte om op de graven bloemen te plaatsen, en verder voedsel, drank en papiergeld. Die voorwerpen kunnen de doden gebruiken in het hiernamaals. Typisch is de actualisering en modernisering van het feest. Op graven vind je tegenwoordig soms autootjes en laptops van papier. Ook voor Qingming keren Chinezen terug naar huis, vaak van een plaats op duizenden kilometer afstand waar hun huidig woning of werk is. Voor velen is het niet mogelijk twee keer die lange en dure reis te maken korte tijd na het Chinese Nieuwjaar.
Virtual reality
smartphone mourning
Voor dit moderne probleem is een actuele, innovatieve oplossing gevonden, het zogenaamde ‘onderhoud van de graven in de cloud’. De familie en de vrienden van overledenen slaan anekdotes, foto’s, audio of videobestandjes op om ze digitaal aan anderen te bezorgen. Je kunt via internet virtuele rituelen kopen om de voorouders te eren. Sommige graven zijn tegenwoordig voorzien van een QR code zodat verwanten of vrienden ze kunnen scannen en zo deelnemen aan een online herdenking. Dat alles heeft eigentijdse aspecten toegevoegd aan een traditie die voor velen vooral de gelegenheid blijft om te genieten van de lente of te mijmeren over het bestaan.
De ‘dos and don’ts’ van de overheid
De CPC en de overheid hebben de afgelopen decennia de eeuwenoude cultuur meer en meer geherwaardeerd en omhelsd. De communistische instanties verzetten zich echter tegen bijverschijnselen die ze ongewenst achten. Sommige van die fenomenen zijn oud, andere gaan samen met ‘moderne’ houdingen van functionarissen die de partij vooral sinds 2012 bestrijdt. De Centrale Commissie voor Discipline Inspectie en de pas opgerichte Nationale Commissie van Toezicht hebben een lijst opgesteld van ‘dos and don’ts’. De tekst met regels waaraan de functionarissen zich moeten houden is verspreid via sociale media.
Zuiver en helder 2.0
Kaders mogen geen publieke goederen of voertuigen gebruiken voor hun eigen Qingming. Ze moeten vormen van bijgeloof zoals het aanroepen van de geesten ontmoedigen en mogen er, ‘als communisten’, zelf zeker niet aan deelnemen. De overheid keurt verder protserige, dure of vervuilende rituelen af zoals de verbranding van papiergeld op de graven. Ze wil graag zien dat de Chinezen van Qingming een milieuvriendelijk, sober herdenkingsfeest maken. Over de online Qingming laat de partij zich niet uit. Het zijn eerder wat traditioneel ingestelde burgers die daar moeite mee lijken te hebben.
Human interest
Er is in Nederland en België een groeiende belangstelling voor ‘het leven zoals het is’ in China. Bewijzen zijn de populariteit van de Tv-series van Ruben Terlou en de expo daarover die nu loopt in Hilversum Museum. In China zelf publiceert de website sixthtone.com veel stukken in het Engels over het dagelijkse leven. Die kunnen de behoefte aan human-interestverhalen bevredigen vanuit een Chinese gezichtshoek. De meeste gegevens over Qingming in het bovenstaande komen uit ‘Web Worship is better than nothing on Tomb Sweeping Day’ van sixthtone.com. De website heeft overigens een hele serie over hoe veel Chinezen met de de dood – het ‘grootste taboe’ – omgaan.
Bronnen: Xinhua, travelchinaguide.com, sixthtone.com
