De Chinezen zijn vertrouwd met een digitale registratie van besmettingen, contacten, tests, en inentingen die doeltreffend is gebleken bij hun succesvolle strijd tegen COVID-19. Kan China de rest van de wereld overtuigen tot samenwerking aan een gezondheidspaspoort in een wereld met groepsimmuniteit?
In China is de digitale registratie door middel van QR-codes volledig ingeburgerd. Om te reizen met het openbaar vervoer, om naar een winkelcentrum of fitness te gaan of administratieve diensten te laten uitvoeren in kantoorgebouwen, overal kom je binnen met kleurcodes die aangeven dat je niet besmet bent en niet uit een gebied met besmettingen komt. De codes geven aan of je op corona getest bent en of de uitslag negatief was. Bij uitbraken maken ze het gemakkelijk om burgers te volgen, op te sporen en zo nodig te isoleren. Daarbij geven ze ook aan welke mate van isolatie voor iemand nodig is. In principe is er geen verplichting, maar je komt in China niet ver zonder je ‘groene code’. China werkt nu aan een digitaal ‘gezondheidspaspoort’ voor binnenlands en grensoverschrijdend verkeer, waarop vermeld is of je gevaccineerd bent, met welk vaccin en hoe lang dat geleden is.
Vier helpers tegen corona
De kleurcodes, het gezondheidspaspoort, de noodrem van een tijdelijke lockdown bij nieuwe uitbraken en last but not least vaccinatie: dat zijn vier middelen waarmee China de COVID-19 pandemie buiten de deur houdt. Hiermee heeft het land heropflakkeringen van de epidemie tot nog toe altijd kunnen stoppen. China rekent op die methodes om het ‘normale leven van voor corona’ op een duurzame manier te herstellen. Een kerngedachte in dit verband: voor het normale leven zijn zowel binnenlands als internationaal verkeer van essentieel belang.
CTRL
De middelen en apps die China gebruikt zijn vergelijkbaar met die in andere landen, ook wat het digitale karakter ervan betreft. Twee verschillen zijn er wel: de digitalisering gaat in China snel, waarschijnlijk sneller dan waar ook, vooruit. Dat is onder meer te danken aan een overheid die ze systematisch en doelbewust met investeringen en met beleid ondersteunt. Het andere verschil is dat van de bekende acceptatie. Als je het vergelijkt met burgers in Europa bijvoorbeeld, vertonen de meeste Chinezen minder achterdocht of maken ze niet zoveel bezwaren tegen de inlevering van privacy die bij dit alles komt kijken. Inderdaad, alle systemen zijn gekoppeld aan de ID en het telefoonnummer van de gebruiker. Ze houden persoonlijke contacten, verplaatsingen en informatie over de gezondheid bij. Een nationale app verzamelt geolocatiegegevens, verstrekt door telefoonoperatoren. Andere regionale gegevens leggen een verband naar trein- en vliegtickets, identiteitscontroles of screeningstests.
Acceptatie en waakzaamheid
Vooral dat laatste verwondert Europeanen en het stemt hen op zijn zachtst gezegd enigszins sceptisch. Het is natuurlijk mogelijk dat Chinezen meer gewend zijn aan dit soort technologische ‘inkijk’ in hun privégegevens en dat ze de afgelopen jaren een afweging gemaakt hebben. Het gebruiksgemak van digitale apps bij allerlei vormen van ontspanning en betalingen zal wellicht ook in China, alweer net als in andere landen, voor de meeste mensen opwegen tegen het onbehaaglijk stemmende besef dat massa’s bedrijven je gedragingen en voorkeuren ’tot op de bit’ volgen. Wel zouden volgens sommige waarnemers meer mensen zich nu zorgen maken over overheidstoezicht. Volgens waarnemers krijgen privacy en gegevensbeveiliging bij gezondheidscodes en dergelijke nog meer kritische aandacht van de bevolking dan gezichtsherkenning en het sociaal kredietsysteem.
( van 领事直通车 op WeChat )
De kracht van succes
Toch lijkt het er sterk op dat de meeste mensen in China de QR-codes en de gezondheidspaspoorten nog steeds omhelzen. Om dit te verklaren is het misschien niet verkeerd eens naar de grote internetschoonmaak te kijken die de Chinese regering op dit moment onder de big-tech bedrijven houdt. Het is namelijk niet altijd de overheid die de Chinezen tot bepaalde keuzes dwingt en hun mogelijkheden daarbij beperkt. Vaak genoeg bezondigen bedrijven zoals Alibaba, JD-com en Tencent zich voor eigen gewin aan dat soort machtsmisbruik. De publieke opinie heeft zich uitgesproken tegen excessen op dat vlak. De mensen hebben ondervonden dat de overheid bereid en in staat is om de tech-reuzen terug te fluiten waar dat nodig is. Let wel, bij de huidige internetschoonmaak wordt de internetsector niet kapot, maar juist gezond gemaakt. De meeste burgers in China vinden die operatie ‘eigenlijk niet meer dan normaal’. Het zou ons niet moeten verwonderen als ook voor de ‘gevaren van de gezondheidscodes en -paspoorten’ vele Chinezen de schouders ophalen of eerder grotendeels met het systeem instemmen. Ze hebben immers ondervonden dat de aanpak van de overheid tegen COVID-19 werkt en de volksgezondheid op de eerste plaats stelt.
Wat hebben we nu geleerd?
Chinezen weten bovendien dat het er in westerse landen anders aan toegaat, en in dit geval niet beter. Sommige overheden bewijzen uit opportunisme, de bevolking een slechte dienst met hun passieve of aarzelende houding. Een linkse analist zegt hierover: ‘evidente maatregelen als social distancing of het dragen van mondmaskers werden in onze streken de inzet van steriele politieke debatten. Lockdowns waren onbespreekbaar, want dat rijmt niet met onze westerse waarden … tot we natuurlijk niet anders meer konden’. Het is niet uitgesloten dat we rond de toepassing van digitale apps en gezondheidspaspoorten tot een gelijkaardige vaststelling zullen moeten komen.
‘De gezondheidspaspoorten komen’
China stelt voor om een gezondheidspaspoort te maken dat in de hele wereld geldig en bruikbaar is. In november 2020 heeft Xi Jinping het idee op de G20 gelanceerd. Wang Yi heeft het op 8 maart herhaald in een toespraak voor het Nationale Volkscongres. Tot nog toe bestaat er alleen voor Chinese burgers een dergelijk paspoort. Zij kunnen het gebruiken om hun land uit en in te reizen, maar het is nog niet verplicht. Het health passport zou het herstel van de wereldeconomie en van het toerisme kunnen stimuleren. De EU werkt aan een digital green pass met de testgeschiedenis van Europese burgers. Aziatische landen discussiëren over een vaccinatiepas. De Wereldgezondheidsorganisatie wil met dit alles wachten tot de mondiale vaccinatie een duurzaam succes gebleken is. Ook in China zelf hangt de ontwikkeling van een (digitaal) document om reizen soepeler te kunnen maken af van de resultaten bij de vaccinatie en het bereiken van groepsimmuniteit. Uiteraard kan het internationale gezondheidspaspoort alleen ingevoerd worden na uitgebreide dialogen en stevige afspraken. Of andere regeringen open zullen staan voor het Chinese voorstel en aanbod (en of ze daarvoor ‘toestemming’ zullen krijgen van de VS) is in het huidige koude oorlogsklimaat natuurlijk maar de vraag.
Bronnen: techxplore.com (website van Science X, voor nieuws over wetenschap, technologie en gezondheidszorg), Sixth Tone.com, South China Morning Post, DeWereldMorgen
