De eerste reacties komen op de besluiten van het partijplenum lopen binnen. We overlopen in dit artikel enkele van de belangrijkste Chinese commentaren en laten verder enkele buitenlandse experts aan het woord. Dit sluit aan bij het artikel waarin we de besluiten van het plenum zelf samenvatten.
‘Markt wordt beslissend’
In een reactie gepubliceerd door Xinhua zegt professor Xie Chuntao van de Centrale Partijschool dat in het communiqué de markteconomie op een manier gedefinieerd wordt die aantoont dat de Partij nu beter begrijpt wat een markteconomie is en welke rol de regering daarin moet spelen. Tijdens de vorige twintig jaar is de rol van de markt in de Chinese economie toegenomen. De regering deed goed werk, maar soms kwam ze teveel tussen in de economie, waardoor de administratieve kosten toenamen, de efficiëntie daalde en de corruptie toenam.
Het eerder liberaal gezinde blad Caijing noteert als hoofdpunt dat de rol van de markt in de economie een niveau verhoogt: van ‘basisrol’ in de plannen voor een socialistische markteconomie van 1992 naar ‘beslissende rol’ nu. Financieel expert Zhao Qingming ziet de hervorming van de interestvoeten als een voorbeeld van vermarkting. De economisten Hu Zuliu en Hua Sheng hebben hoop in de hervormingen van de staatsbedrijven die ze een bron van inefficiëntie en corruptie noemen. Staatsbedrijven moeten hervormen, los komen van de regering en meer ruimte laten aan privébedrijven. Fu Mijie, onderzoeker aan de Chinese Academie van Sociale Wetenschappen noteert dat de regering voor het eerst echt de privésector wil aanmoedigen, om die dynamisch en creatief te houden. De nieuwe speciale commissie voor de hervormingen betekent volgens analisten een nieuwe start van de hervormingen. Vooraleer die commissie resultaten boekt zullen we wel drie tot vijf jaar verder zijn en alles hangt ervan af wie er in benoemd wordt. Ook Beijing News vindt de commissie de belangrijkste concrete maatregel. Dat bevestigt ook China Daily : de nieuwe commissie zal een hogere administratieve rang hebben dan de huidige Chinese Nationale Commissie voor Ontwikkeling en Hervormingen. Ook CNTV benadrukt dat het upgraden van de rol van de markt geen woordenspel is maar een doorbraak: de regering zal voortaan optreden onder de leiding van de markt in plaats van dat de markt moet werken onder leiding van de regering. China Daily laat in dezelfde zin experts aan het woord.
Hervormers kregen niet alles wat ze vroegen
Het regeringscritische Caixin titelt: ‘Het conclaaf heeft het statuut van de staatsbedrijven niet veranderd’.Caixin laat een expert van Minsheng Securities verklaren dat het plenum conservatiever is betreffende staatsbedrijven dan de voorstanders van de markteconomie gehoopt hadden. De staatsbedrijven blijven een leidende rol spelen in de economie. Hoogstens zullen de managementmethoden verbeterd worden en komen er incentives om de firma’s sterker en efficiënter te maken. De belofte om de privésector te ondersteunen en begeleiden is niet nieuw. Maar er is niet beslist hoe private investeers kunnen binnen geraken in sectoren die het traditionele speelveld van staatsbedrijven zijn.
Global Times, een officiële krant die dikwijls uitgesproken en controversiële opinies publiceert, zegt in een opiniestuk dat de geplande hervormingen de consensus van de maatschappij uitdrukken. Het moet nu eens gedaan zijn met steriele discussies over hervormingen en men moet resoluut de genomen beslissingen in de praktijk brengen. Daarbij moeten we geen schrik hebben in te gaan tegen gevestigde belangen. In de huidige maatschappij zijn de belangen pluralistisch geworden, we moeten met alle belangen rekening houden. We mogen hervormingen ook niet gelijk stellen met meer welzijnswerk, met gratis onderwijs of gezondheidszorg. Dat is misleidend. Wat telt is groei en een goede verdeling. We hebben modelhervormers nodig. Het plenum heeft een blauwdruk op topniveau gepubliceerd. We moeten er wel rekening mee houden dat er bij de lagere ambtenaren zullen zijn die geen zin hebben om de hervormingen toe te passen en daar maatregelen voor nemen.
South China Morning Post ziet in het slotcommuniqué van het plenum niets concreets op het gebied van economische hervormingen. Het plakt wel al namen op de verschillende nieuwe organen. De economische taskforce zou door de eerste minister Li zelf geleid worden en boven de bestaande Chinese Nationale Commissie voor de Ontwikkeling en de Hervormingen staan, waarin de lokale overheden te veel invloed uitoefenen. En het nieuw Comité voor Nationale Veiligheid zou onder leiding van vicepremier Wang Yang komen. Uit de tekst blijkt volgens SCMP dat de Chinese leiders het eens zijn over een aantal brede thema’s maar het uitwerken van details rond explosieve onderwerpen zoals staatsbedrijven vooruitschuiven. Illustratief voor het nog weinig concrete karakter van de aangekondigde hervormingen is de uitspraak van Huang Shuhe, een vicevoorzitter van de staatsholding Sasac, in China Daily, tijdens het plenum: volgens hem zouden privéondernemingen voortaan een belang van maximum 15% in staatsondernemingen mogen nemen. Nog geen 24 uur later verklaarde de directeur public relations van Sasac aan SCMP dat het bericht niet klopte.
De Taiwanese site wantchinatimes focust vooral op organisatorische aspecten. De CPC behoudt de macht in China maar het leiderschap op alle niveaus moet verbeteren. Het ‘socialisme met Chinese karakteristieken’ blijft.
Li Daokui, van Tsinghua University focust op de website China Realtime op de hervormingen van de rechtsstaat. In het plan van het plenum is de mogelijkheid ingebouwd om een rechtssysteem op te zetten dat vergelijkbaar is met het Amerikaanse Federale Gerecht. Het gerecht kan eventueel meer macht krijgen tegenover lokale overheden.
Waarvoor dient het Comité voor Nationale Veiligheid?
CNTV verbindt het nieuwe comité voor nationale veiligheid aan recente uitdagingen in binnen- en buitenland. Volksdagblad wijst dan weer op de noodzaak van betere communicatie tussen de verschillende veiligheidsdiensten, terwijl Global Times een verband ziet met de etnische onrust in Xinjiang en Tibet. Volgens Li Wei van het China Institute of Contemporary International Relations dient het comité voor crisismanagement, in het bijzonder voor antiterrorisme. Het comité zal geen dagelijkse functie hebben
South China Morning Post in Hongkong vindt het geplande Ook het veiligheidscomité is niet nieuw; het idee wordt al 30 jaar besproken maar kwam er nooit omdat het gevestigde belangen van aparte veiligheidsorganisaties aantast. Sommige publicaties in Hongkong, waaronder Apple Daily, hebben het echter over de oprichting van een Chinese KGB. Het blad vreest dat Beijing zal proberen ook Hongkong aan banden te leggen en vergelijkt president Xi Jinping met Poetin. Ook de sensatiegerichte Ming Pao waarschuwt dat Xi te veel macht aan het concentreren is. Ta Kung Pao, een pro-Beijing blad vindt dat het op te richten veiligheidscomité een antwoord is op de toenemende spanningen met landen als Japan en de Filippijnen, en de ‘strategische omsingeling’ van China door de VS.
Stemmen van buitenlandse experts
De belangrijke beurzen in Azië daalden. Beursanalisten hadden meer uitgesproken maatregelen verwacht. De aandelen van Chinese banken en energiemaatschappijen op buitenlandse beurzen gingen met enkele procenten naar beneden, allicht uit vrees voor hervormingen van de interestvoeten en van de energieprijzen. . Bij Bank of America Merrill Lynch noteerde de Financial Times ‘dat er niets belangrijks nieuw is’.
De business correspondent van BBC ziet de aanname van positieve marktprincipes en stelt dat alles zal afhangen van de uitvoeringsdetails. Daarop moeten we misschien nog jaren wachten. Diezelfde BBC laat professor Kery Brown van de universiteit van Sydney aan het woord. Hij constateert dat China vandaag een wereldmacht is, die zijn groei voor de komende decennia niet meer uit de wereldmarkten kan halen, en dus op zoek moet naar interne bronnen van groei. Het plenum blijft fundamenteel op het bestaande spoor van hervormingen en opening. Het marktmechanisme zal geperfectioneerd worden, en nieuwe sectoren waarin men sterke groei verwacht wordt zullen vrijgemaakt worden voor privéondernemingen. De Partij blijft de leiding behouden en houdt vast aan interne eenheid en collectief leiderschap. Het objectief blijft de verwezenlijking van‘de eerste fase van het socialisme’, iets wat nog lang zal duren. Het oprichten van een nieuw comité voor nationale veiligheid ziet hij als een stroomlijnen van de bestaande organisaties; dat is nodig omdat er in het Permanent Comité van het Politiek Bureau niemand meer de exclusieve veiligheidsverantwoordelijkheid draagt. Volgens Brown ligt de kern van het nieuwe programma bij de urbanisering. Die moet de sleutel zijn tot de welvaart van China. Dat vereist dat de status van de boeren en van de interne migranten aangepakt wordt, en dat de verhouding tussen lokale overheid en centrale overheid wat betreft inkomsten en uitgaven aangepast wordt. Ten slotte is er een cruciaal financieel luik; waarin het vooral gaat over de internationale rol van de yuan, met de Vrijhandelszone van Shanghai als proefproject.
China Real Time Report laat ook buitenlandse experts aan het woord:
Ding Shuang van CITIgroup gelooft dat de krijtlijnen die uitgezet zijn zullen gevolgd worden, maar denkt dat Beijing erg voorzichtig zal zijn met de uitvoeringsmaatregelen. Mark Williams, van Capital Economics, zegt dat de hervormingen niet ver genoeg gaan en duidelijkheid missen. David Dollar, van de Brookings Institution, ziet tegenstrijdigheden in het communiqué tengevolge van concurrerende belangen. Virkram Nehru, van de Carnegie Endowment for International Peace en medeauteur van het Wereldbank rapport“China 2030’ dat het groen licht van premier Li kreeg, ziet vooral de gewijzigde rol van de overheid in de economie en in de maatschappij in brede zin als positieve vooruitgang.
The Diplomat dringt aan dat we doorheen de bomen het bos nog zien. Ook al zijn er nog geen details gegeven, het plenum belooft duidelijk dat China de weg van liberale hervormingen opgaat. De vruchten daarvan zullen we in de komende tien jaar één voor één zien rijpen.
Het Peterson Institute for International Economics wijst erop dat ook al blijven de staatsbedrijven ‘de kern van de economie’ het voor de eerste keer is dat de CPC zich engageert om een open markt te scheppen waar bedrijven met verschillend eigendomsstatuut gelijkwaardig kunnen concurreren. Het resultaat daarvan is zo goed als zeker dat het overwicht van de privébedrijven zal versterken.
Bronnen: Wantchinatimes, Caijing, Caixin, CNTV, FT, BBC, SCMP, Global Times, China Realtime Report, Les Echos, Le Monde
