Er gaat geen dag voorbij zonder een nieuw element in de gespannen relatie VS-China. De escalatie, door de VS aangestuurd, duurt verder met af en toe seinen dat er naar oplossingen gezocht wordt.
Alles begon met een tweet van president Trump, tien dagen geleden. Op dat moment gingen ongeveer alle waarnemers ervan uit dat een akkoord in de handelsoorlog nakend was. Trump stelde in de tweet dat de onderhandelingen niet snel genoeg vorderden. Hij beweerde verder dat de Chinese onderhandelaars terugkrabbelden op eerdere toegevingen. Hij kondigde meteen nieuwe invoerheffingen aan: voortaan 25% op ongeveer 5.000 Chinese producten, met een totale waarde van 200 miljard dollar per jaar. Die heffingen zijn effectief doorgevoerd vanaf vrijdag 10 mei.
Niet te verwonderen dat de besprekingen die vicepremier Liu He diezelfde dag in Washington voerde tot niets geleid hebben. De reis van Liu stond op losse schroeven na de boodschap van Trump, maar China bleef benadrukken dat het een akkoord nastreeft. De onderhandelaars gingen uiteen met de bedoeling elkaar op een later nog te bepalen tijdstip opnieuw te zien. Een klein lichtpuntje.
Escalatie
China kondigde aan niet anders te kunnen dan te reageren op de invoerheffingen. Waarop Trump dreigde met zware gevolgen. Hij stelde invoerheffingen op de volledige Chinese invoer in het vooruitzicht. Bovendien voorspelde hij dat de Amerikaanse investeerders zich omwille van de slechte relaties uit China zouden terugtrekken ten voordele van andere landen.
China liet opnieuw weten dat het een akkoord nastreeft maar niet anders kan dan ‘gepaste tegenmaatregelen’ nemen. Op 13 mei is besloten vanaf 1 juni 25% invoerrechten te heffen op Amerikaanse producten ter waarde van 60 miljard dollar per jaar.
In een reactie daarop start de Amerikaanse regering de wettelijke procedure (die minimum 30 dagen duurt) om op alle Chinese producten heffingen te kunnen invoeren. In China zijn intussen wettelijke regels uitgevaardigd om aan strategische Chinese bedrijven die geen andere keuze hebben dan Amerikaanse producten in te voeren, vrijstelling op de invoerheffingen te verlenen. Dit wordt door waarnemers gezien als een teken dat Beijing zich ingraaft voor een langdurig conflict.
Het enige lichtpunt: president Trump blijft positief over zijn goede contacten met president Xi en wil hem tijdens de G20 in Osaka, einde juni, ontmoeten om de toestand te bespreken. Van de verwachte ontmoeting begin juni in Florida is echter geen sprake meer.
Fundamentele meningsverschillen
Intussen wordt gespeculeerd over de aanleiding van de plotselinge nieuwe escalatie. Na de tweet van Trump heeft de Amerikaanse regering bekend gemaakt dat China over reeds overeengekomen toezeggingen opnieuw wilde onderhandelen. De Chinezen zouden plots veel stugger geworden zijn in de laatste rechte lijn van de besprekingen.
Er zijn daarover enkele -onbevestigde- lekken. Zo zouden de Verenigde Staten zich het recht toe-eigenen om sancties te treffen als ze vinden dat China het akkoord niet naleeft, maar niet aanvaarden dat het in de omgekeerde richting ook zo werkt. Uiteraard onaanvaardbaar voor China. Een andere bron vermeldt een lijst van Chinese wetten die China verplicht zou zijn te wijzigen om aan de Amerikaanse eisen tegemoet te komen.
De Chinese hoofdonderhandelaar Liu He heeft zelf ook een tip van de sluier opgelicht: volgens hem vorderen de besprekingen, maar wegen de laatste loodjes het zwaarst. Er zijn nog meningsverschillen over punten waarop China met alle goede wil onmogelijk kan toegeven. Misschien gaat het hier over Amerikaanse eisen om de rol van de Chinese overheid in de economie – in de VS en ook de EU gewoonlijk omschreven als ‘onrechtmatige staatssteun’- af te bouwen en dat vast te leggen in wetten.
Amerikaanse confrontatiestrategie
De afkoeling van de relaties en het opwarmen van de spanningen past in de Amerikaanse politiek om China als strategisch en ideologisch rivaal te bestrijden. Deze politiek, begonnen door Obama, is door de haviken rond Trump, met steun van de democraten, verder aangewakkerd tot koude oorlog. De vroegere vicepresident en nu democratische presidentskandidaat Joe Biden is momenteel de enige belangrijke politicus die het strategisch gevaar van China durft te relativeren. Sommige waarnemers stellen de vraag of Trump zichzelf niet klem zet: hij kan de handelsoorlog – die duidelijk ook voor de VS negatief is – nog moeilijk stoppen zonder een overtuigende overwinning op China te kunnen claimen.
Het opzoeken van confrontatie met China uit zich op een aantal domeinen. Buitenlandminister Pompeo ging zowel de landen van Afrika als die van Zuid-Amerika expliciet waarschuwen tegen samenwerking met China. Amerikaanse topdiplomaten zetten de westerse bondgenoten onder zware druk om het Chinese technologische topbedrijf Huawei uit te sluiten bij de bouw van het 5G netwerk. Amerika zet Canada onder druk om de financiële directrice van Huawei uit te leveren wegens samenwerking met Iran. Er zijn nieuwe wapenleveringen aan Taiwan goedgekeurd en Amerikaanse oorlogsboten patrouilleren in de Zuid-Chinese zee, in door China geclaimde wateren. De VS trekken zich terug uit de 200 jaar oude Internationale Postunie, omdat de regels van deze organisatie Chinese postorderbedrijven zoals Alibaba bevoordelen. En als voorlopig laatste wapenfeit heeft Pompeo op een internationale conferentie over de Noordelijke IJszee geëist dat China uit deze regio wordt weggehouden (China heeft interesse in de noordelijke doorvaart en wil ook samenwerken met landen rond de zee voor infrastructuur en eventuele ontginning van grondstoffen).
Bronnen: South China Morning Post, Financial Times, Xinhua
