‘Het is niet overdreven te stellen dat de (Chinese) Sociaal Krediet Score voor bedrijven het meest volledige systeem opgezet door een regering is om een zelfregelend marktmechanisme af te dwingen.’ De uitspraak komt Jörg Wuttke, voorzitter van de EU Kamer van Koophandel in China. De Kamer heeft een gedetailleerd rapport uitgebracht over de werking en de betekenis van de score.
In de inleiding stelt de voorzitter dat tegen einde 2020 een systeem van data verzamelen en -verwerken zal bestaan dat in realtime nagaat of bedrijven de regels respecteren. Bedrijven die volgens de regels werken kunnen een lagere belastingvoet krijgen, betere kredietvoorwaarden en gemakkelijker toegang tot markten en tot overheidsopdrachten. Wie regels overtreedt krijgt sancties opgelegd en kan in het ergste geval op een zwarte lijst terechtkomen.
Een voorbeeld is de tijdelijke sluiting van bedrijven bij zware luchtvervuiling. Tot nu toe werden in geval van zware problemen alle bedrijven uit een vervuilende sector zonder onderscheid gesloten. Voortaan zal men bedrijven die al grote milieu-inspanningen geleverd hebben laten verder werken en beginnen met de sluiting van bedrijven met een slechte milieuscore. Dit is geen theoretisch voorbeeld. De overheid heeft immers aangekondigd dat er deze winter geen algemene tijdelijke sluitingen omwille van luchtvervuiling komen.
Deze score kan zo in het voordeel van moderne Europese bedrijven in China werken. Maar de voorzitter ziet ook problemen. Wat met de verantwoordelijkheid van multinationals voor kleine toeleveranciers en onderaannemers die sommige regels niet kunnen/willen opvolgen? Wat met de verantwoordelijkheid van bedrijven voor hun kaderpersoneel indien die een negatieve persoonlijke score krijgen?
Hoe werkt het scoresysteem?
Het rapport van de Kamer beschrijft gedetailleerd de werking van het scoresysteem voor bedrijven. Dit systeem is veel verder ontwikkeld dan de sociaal krediet score voor individuele personen, waar men nog in de fase van pilots zit.
Het invoeren van een score voor bedrijven komt volgens het rapport stilaan in een beslissende fase want in september wordt de testversie van het Nationaal Systeem voor ‘Internet+ Monitoring’ gelanceerd. Dat is een meta-database die alle informatie over bedrijven zal verzamelen, ze met big data en artificiële intelligentie verwerken en er voor elk bedrijf een soort globaal resultaat uit distilleren.
De score heeft als doel het marktgedrag van bedrijven te controleren en bij te sturen. Het rapport ziet een band met de evolutie naar meer marktwerking en de strategie van verdere opening van China. Een aantal formele belemmeringen op buitenlands kapitaal – zoals de verplichting tot joint venture en het verbieden van sommige bedrijfssectoren – worden stilaan afgebouwd. Als tegengewicht wil de overheid efficiëntere middelen om het marktgedrag van bedrijven, ook buitenlandse, te kunnen controleren en bij te sturen. En ze zal daarvoor gebruik maken van de meest moderne technologieën
Het systeem verloopt in drie logische stappen.
Eerst bepalen de verschillende overheden welke de regels op hun domein van bevoegdheid zijn, hoe die leiden tot een goede of slechte score en deelscore en wat de daaraan verbonden straffen/voordelen zijn. Dat proces is al enkele jaren bezig en is transparant.
Met behulp van moderne technologie wordt dan het verzamelen van alle relevante data georganiseerd. Tot nog toe blijkt dat echter vooral klassieke technologie gebruikt wordt, zoals het laten leveren van data door de bedrijven zelf, of inspecties van de overheid. Ook het nationaal centraliseren is nog niet volledig rond.
De data worden dan uiteindelijk verwerkt met behulp van big data analyse en artificiële intelligentie tot een soort van metascore met daaraan verbonden voordelen of sancties. Hoe die metascore er zal uitzien is nog onduidelijk. Voorlopig blijft alles nog bij de deelscores per specifiek controledomein.
Bij de overheid zijn diverse departementen zoals de douane, belastingen, milieubescherming sociale inspectie en productkwaliteit betrokken. Daarnaast zijn er de reglementeringen zoals de anti-monopoliewet, de regels voor datatransfers, prijsreglementeringen en vergunningen. De auteurs van het rapport schatten dat een multinational in China op een dertigtal domeinen onderworpen is aan controle. Dat zou neer kunnen komen op dat het bedrijf in totaal een score zou krijgen op 300 verschillende parameters. De meeste van die controles bestaan al. Op een aantal deelgebieden wordt al enkele jaren met scores gewerkt. In de meeste gevallen ervaren bedrijven dat pas wanneer ze iets verkeerds gedaan hebben en een sanctie krijgen.
Sancties, beloningen en zwarte lijsten
Bedrijven die één of ander specifiek reglement overtreden krijgen uiteraard nu al sancties. Bedrijven die ernstige overtredingen begaan kunnen door de bevoegde overheid op een zwarte lijst geplaatst worden. Daardoor worden ze automatisch ook onderworpen aan sancties/beperkingen door andere overheidsinstellingen. Over dat principe zijn tussen verschillende overheidsdiensten al een 50-tal gemeenschappelijke verklaringen ondertekend. Met het nieuwe score systeem zouden daar bovendien sancties/beloningen bijkomen die gebaseerd zijn op een globale beoordeling van het gedrag van een bedrijf. Er worden ook regels voorzien opdat een geviseerd bedrijf weer van de zwarte lijst af kan wanneer het zijn gedrag betert.
De sancties zijn gevarieerd: boetes, gerechtelijke vervolging, maar ook frequentere inspectie, gerichte audits, beperkingen op vergunningen (bv voor investeringen of aankoop van gronden), uitsluiting van voordelen zoals subsidies of belastingvermindering, uitsluiting bij overheidsopdrachten en publiek te schande zetten.
Hoe ver staat het uitrollen van het systeem?
Er zijn al 350 nationale en 1.000 lokale documenten met richtlijnen uitgevaardigd. Vandaag werken al een aantal deelsystemen en bedrijven worden al op een aantal criteria beoordeeld.
Grote hoeveelheden data worden al verzameld. Sommige bedrijven hebben hun gedrag al moeten aanpassen.
Toch zijn we nog ver van een volledig operationeel systeem. De regels en eraan verbonden sancties/beloningen liggen nog niet op alle domeinen vast, de data worden nog maar beperkt gecentraliseerd en de verwerking met big data en AI-technologie staat nog maar in de kinderschoenen.
Er bestaan wel al nationale platformen met data over bedrijven. Er is een platform dat beperkt toegankelijk is voor de overheden, en een platform dat open staat voor elke belanghebbende, met een selectie van de data. Er zijn ook enkele commerciële platformen die de openbare data combineren met eigen data en scores.
Volgens het officiële platform National Public Credit Information Centre werden in 2018 bijna 3,6 miljoen bedrijven op een zwarte lijst van onvoldoende kredietwaardigheid geplaatst. Daardoor konden ze niet bieden voor overheidsopdrachten, niet op de beurs handelen, niet bieden bij grondverkopen en geen obligaties uitgeven.
Er is volgens het rapport ook al monitoring van Chinese bedrijven in het buitenland, in het bijzonder voor het Belt and Road Initiative (de nieuwe Zijderoutes): zo wil men beletten dat ze de belangen of de reputatie van China schade toebrengen.
De volledige werking van het systeem zal waarschijnlijk nog niet voor 2020 zijn en ook nadien zal continu bijschaven nodig blijven.
Geen reden voor paniek, wel alert zijn
De meest Europese bedrijven hebben nog geen voorbereidingen getroffen voor het systeem.
Het rapport adviseert dat bedrijven de resterende tijd gebruiken om zich te informeren over de precieze criteria volgens welke ze zullen beoordeeld worden. Ze kunnen verifiëren hoe ze momenteel al op sommige criteria scoren en hun werking toekomstgericht aanpassen zodat ze van een positieve beoordeling verzekerd zijn.
De meeste eisen waaraan bedrijven moeten voldoen zitten in bestaande regels. Goed georganiseerde multinationals kunnen die zonder veel problemen nu al aan. Men moet wel alert blijven voor het risico omwille van kleine overtredingen buiten proportie afgestraft te worden.
Een klein aantal regels kunnen problemen veroorzaken: de verantwoordelijkheid om met correcte leveranciers en onderaannemers te werken; nieuwe handelsregels die in voorbereiding zijn en organisatorische wijzigingen kunnen vergen. En verder de aard van en de hoeveelheid data die de overheid opvraagt; op zichzelf zijn al de data onschuldig, maar samen kunnen ze vertrouwelijke bedrijfsstrategieën blootleggen; bedrijven zullen met de overheid over de bescherming van hun bedrijfsgeheimen moeten onderhandelen.
De score zal van toepassing zijn op alle bedrijven in China. Dat kan een voordeel voor multinationals zijn. Het systeem betekent immers betere controle en minder mogelijkheden voor lokale vriendjespolitiek. Chinese bedrijven zullen zich – althans in theorie – meer moeten aanpassen dan multinationals die al goede interne controles hebben.
De testversie van de meta-database ‘Internet+ Monitoring’ waarin alle gegevens gecentraliseerd en verwerkt worden komt uit in september. Het project wordt uitgevoerd door Tai Computer Corporation samen met Huawei, Alibaba, Tencent en VisionVeraSignificantly, een bedrijf voor camerabeveiliging. Een werkbare versie wordt tegen einde 2019 verwacht.
Bron:
The Digital Hand:How China’s Corporate Social Credit System Conditions Market Actors
lees het rapport van de EU Chamber of Commerce in China hier
South China Morning Post
