Sociaal krediet systeem wordt stapsgewijs uitgebouwd

Het plan voor een sociaal krediet systeem werd in 2014 gelanceerd. Het zou tegen 2020 moeten werken. Stilaan worden concrete aspecten zichtbaar. Zo is nu beslist dat sommige personen die een gevaar kunnen vormen de toegang tot trein of vliegtuigen een tijdlang kan ontzegd worden.

Het doel van het sociaal krediet systeem is een centraal register met gegevens over de burgers, bedrijven en overheidsinstellingen. Dat moet een beeld geven van hun sociale betrouwbaarheid. Daaraan moet een systeem van voordelen en beperkingen gekoppeld zijn.
Het sociaal krediet systeem zal veroordelingen door de rechtbank bijhouden. Maar ook data van drie andere domeinen: administratieve zaken, commerciële activiteiten en sociaal gedrag.

Eerste stappen

Het systeem begon reëel te worden einde 2016. Twee richtlijnen voor het bijhouden van data over de kredietwaardigheid van burgers en overheidsinstellingen werden gepubliceerd.
Daarbij werden burgers verplicht zich op het internet, bij de post, bij de telecomoperatoren en voor bankrekeningen te registreren onder hun echte naam. Het bijhouden van gegevens begon met informatie over verkeersovertredingen en het correct betalen van belastingen.
Wie kredietwaardig is krijgt gemakkelijker toegang tot onderwijs, tewerkstelling en het opstarten van een eigen zaak. Zware fouten kunnen publiek bekend gemaakt worden.
Ambtenaren en dokters krijgen als eersten een score voor professionele kredietwaardigheid.
Overheidsinstellingen zullen beoordeeld worden op correcte aankoopprocedures, publiek-private samenwerkingen en lokale schulden. De beoordeling zal gebeuren met medewerking van onafhankelijke derden.
De richtlijnen stellen dat de privacy moet beschermd worden. Er komt ook een mechanisme om foutieve gegevens te verbeteren.

Pilot

In 2017 is in de delta van de Yangtze rivier een pilotproject gestart. Men wil er uiteenlopende gegevens bijhouden, van het tijdig terugbrengen van uitgeleende boeken naar de bibliotheek tot het correct aflossen van bankleningen.
Sinds 2015 is er in de regio al uitwisseling tussen verschillende economische sectoren of tussen verschillende provincies van gegevens over inbreuken op intellectuele eigendom. Daardoor zijn er al minder nepproducten in omloop.
Een andere toepassing is het centraal bijhouden en bekend maken van misbruiken door reisagentschappen. Agentschappen die grove overtredingen begaan komen op een zwarte lijst.
Bedrijven met een goede kredietscore kunnen gemakkelijker en snel aan bankleningen geraken. Burgers van Shanghai met een goede kredietscore kunnen bijvoorbeeld gratis boeken lenen in de bibliotheek.
Sommige experts vinden dat het systeem prioritair zou moeten ingezet worden om bedrijven die het milieu of de voedselveiligheid aantasten op een zwarte lijst te plaatsen.De algemene indruk is dat het systeem nog duidelijke regels en transparantie mist. Er is ook nog onvoldoende centralisatie.

Formele structuren

Halfweg 2017 kwamen er verdere richtlijnen. Het nationale systeem werd officieel gelanceerd door de China Information Industry Association (CIIA) onder de vleugels van de National Development and Reform Commission (NDRC).
Deze maand heeft het Opperste Gerechtshof van China een voorakkoord over uitwisseling van data ondertekend met het Ministerie van Burgerzaken. Het gaat om gegevens zoals huwelijk, inkomen, sociale bijstand waarvan men geniet, en aanwezigheid op een zwarte lijst van veroordeelde personen of sociale organisaties.
Het ministerie wil beperkingen opleggen aan sociale organisaties die op een zwarte lijst staan.
Het gerecht hoopt dan weer dat de uitwisseling zal helpen zaken beter te behandelen. De geloofwaardigheid van de rechtbanken zal verhogen, en dat zal mensen preventief aansporen om op het rechte pad te blijven. In het geval van 2,2 miljoen overtreders heeft de uitwisseling van gegevens al geholpen om de besluiten van de rechtbank effectief te kunnen uitvoeren of tot een minnelijke schikking te komen.

Nieuwe stap in concretisering

In een recente verklaring van de NDRC wordt aangekondigd dat vanaf 1 mei personen die een gevaar kunnen vormen de toegang tot vliegtuigen en treinen kan ontzegd worden. Het verbod mag een jaar gelden.
Het gaat om burgers die via het internet valse informatie over terroristen verspreiden, die op een vliegtuig amok gemaakt hebben, die vervallen treinbiljetten gebruikt hebben of op de trein roken.
Ook financiële overtredingen kunnen leiden tot deze sancties. Het gaat om personen die boetes niet betalen, of bedrijven die de bijdragen voor sociale zekerheid niet betalen.
Volgens een mededeling van het Opperste Gerechtshof zou de voorbije jaren al 6,15 miljoen mensen die een wandaad begaan hebben de toegang tot vliegtuig of trein ontzegd zijn.

Opletten!

Verschillende financiële instellingen werken aan een eigen financiële betrouwbaarheid index die moet aansluiten bij het project van de overheid. Deze index beslist of betrokkene een lening krijgt of via het internet aankopen op krediet kan doen. Recentelijk heeft de regering echter deze ontwikkelingen op één na doen stopzetten. De privacy van de gebruiker kon in het gedrang komen. En de financiële instellingen die de index opstellen én krediet verlenen zijn tegelijk rechter en partij.
In januari heeft Ant Financial Services, het filiaal dat de digitale betalingen voor Alipay regelt, zich al moeten excuseren voor foutief gedrag. Wie een dossier opende bij het bedrijf werd automatisch opgenomen in een systeem van beoordeling van zijn kredietwaardigheid, zonder expliciet akkoord te gaan.

Big brother?

In het buitenland wordt het sociaal krediet systeem nogal gemakkelijk afgeschilderd als de concretisering van big brother. Nochtans doet het tot nu toe geplande deel van het systeem niet veel anders dan data bijhouden die bij ons al langer bijgehouden worden. België heeft bijvoorbeeld een centraal rijksregister met administratieve gegevens, een strafregister (wat betrokkene uitsluit van sommige beroepen). Er bestaan zwarte lijsten voor voetbalhooligans, gegevensbanken van DNA- en vingerafdrukken, financiële informatie bij handelsrechtbanken enz.
Het blijft uitkijken of en hoe het Chinese systeem in de praktijk verder zal gaan in het verzamelen van gegevens dan onze systemen. Hoe zal het omgaan met de privacy? Welke gegevens worden voor welke overheden toegankelijk, welke gegevens zullen publiek zijn? En voor welke voordelen of beperkingen zal de sociale kredietscore uiteindelijk gebruikt worden? Wat we tot nog toe zien wijst erop dat veel nog in de ontwerpfase zit en China met proefprojecten voorzichtig verder wil gaan.
Bronnen: Xinhua, SCMP