De strijd tegen corruptie lijkt nog in hevigheid toe te nemen. Het is zeker dat het onderzoeken, onthullingen en sancties blijft regenen. Meer vragen zijn er over waar de campagne precies naartoe gaat en of dat wel de geplande bestemming was. Ons commentaar beslaat twee delen, een over de zekerheden en een over de vragen. De titel van deel 2 is Strijd Corruptie: wie vindt er baat bij?
Balans Q1 2015
In het eerste kwartaal van 2015 zijn er inderdaad tientallen onderzoeken geopend naar ambtenaren en partijkaders die familieleden, zakenlui of collega’s hadden begunstigd en hun politieke macht gebruikt om zich te verrijken. De recente oogst leverde onder meer de spectaculaire gevallen op van ziekenhuisdirecteur Wang Tianchao, ‘de man van 100 miljoen yuan, 100 flats en…100 parkeerterreinen’, van de ex-directeur in Dalian bij het staatsbedrijf voor graantransport Gong Mingcheng en van Han Xuejian, het voormalige hoge partijkader in de provincie Heilongjiang en de daar gelegen ‘oliehoofdstad’ Daqing. Ten slotte, maar niet als minste is Wang Tianpu, het hoofd van oliegigant Sinopec, ontslagen.
In het leger werden maar liefst 33 hogere officieren op non-actief gesteld. Zij komen vooral uit het onderdeel logistiek, waar blijkbaar winstgevende, maar illegale zaken kunnen worden gedaan. Ook andere kopstukken vielen, zoals Guo Zhenggang, generaal-majoor en politiek commissaris in Zhejiang. Guo is de zoon van gepensioneerd generaal Guo Boxiong, tussen 2003 en 2012 ondervoorzitter van de hoogste legerinstantie bij de partij, de Centrale Militaire Commissie. Anonieme bronnen beweren dat de gepensioneerde generaal de tweede absolute (voormalige) topper uit het leger zal zijn, die voor het gerecht moet komen voor corruptie, na wijlen Xu Caihou. Het gerucht is niet bevestigd, maar dat Guo’s naam in de partijpers werd genoemd bij de arrestatie van zijn zoon, is een veeg teken dat die beweringen kunnen kloppen.
China onderneemt daarnaast actie tegen voortvluchtigen in het buitenland. Er kwam in april een lijst van 100 vroegere functionarissen die, meestal met een boel geld, geëmigreerd zijn om aan het gerecht te ontkomen. Na operatie Fox Hunt, die vorig jaar vele verdachten van economische misdaden uit het buitenland terug naar China haalde, krijgen we in 2015 SkyNet. China heeft overeenkomsten met 91 landen en de Verklaring van Beijing die de APEC in november jl. heeft aangenomen. Daarmee wil Beijing andere regeringen overtuigen om Chinese burgers die de staat hebben bestolen niet langer een schuilplaats te bieden.
Cijferdans
De CCDI en SPP trakteren het publiek regelmatig op een cijferdans. De CCDI is de Centrale Commissie voor Discipline-Inspectie, de eigen ‘waakhond’ van de partij. De SPP staat voor Supreme People’s Procuratorate, min of meer te vertalen als het Openbaar Ministerie. Wie gestraft is door de CCDI en wie geen lid is van de partij, komt bij het SPP terecht, als een wettelijke vervolging nodig is.
De CCDI had eind 2014 inspecties uitgevoerd bij de staatsinstellingen, onder andere Milieubescherming, Cultuur, Scheepsbouw, China Unicom en Sinopec. Meer dan 7500 corruptiegevallen zijn er door de SPP in het eerste trimester van 2015 behandeld, in het overgrote deel betreffende omkoping voor meer dan 100.000 yuan. Tegen bijna 10.000 personen is een onderzoek gestart en meer dan 3.000 personen zijn ook vervolgd. Die beschuldigden waren blijkbaar al eerder aangebracht door de CCDI, want de aanklagers van het SPP hebben zich ‘vooral toegelegd op sectoren van groot belang voor de bevolking: sociale zekerheid, gezondheidszorg en onderwijs’. Bij meer dan duizend zaken waren vele ambtenaren uit het lager en middenkader en hogere functionarissen betrokken. Er is 200 miljoen yuan teruggewonnen. Van de corruptieverdachten in het buitenland is er al een fors aantal gerepatrieerd. Samen met hen is 600 miljoen yuan gerecupereerd.
Tegen juni 2014 was er naar de praktijken van 182.000 partijfunctionarissen een onderzoek uitgevoerd, en 32 leidende figuren (ministers, vijf leden van het Centraal Comité) waren gearresteerd. Op dit moment, mei 2015, is het aantal ministers en andere hooggeplaatsten die zijn verwijderd sinds Xi partijleider werd, opgelopen tot 102. ‘Enorm veel’ zijn we geneigd te denken, maar in feite gaat het om bescheiden percentages, als je ermee rekening houdt dat partij nu 87 miljoen leden telt en dat 5.000 van hen de rang van onderminister of hoger bekleden, iets wat de experts van Brookings vorig jaar ook opmerkten.
‘Vliegen’ – olie – leger
Een paar krachtlijnen tekenen zich nu af. De corruptiebestrijders pakken niet alleen de hoogste leiders aan, meer en meer komen ook de kleinere vissen zoals ziekenhuisdirecteur Wang Tianchao in het vizier. Dat soort mensen ziet de bevolking aan de basis direct bezig en van hen springen de wandaden dus meteen in het oog, wat niet wegneemt dat de impact van corruptie aan de top uiteindelijk natuurlijk veel groter blijft.
De grootste aandacht gaat nog altijd uit naar de energiesector. Fu Chengyu, het flamboyante hoofd van oliemaatschappij Sinopec, had al een blaam gekregen en Wang Tianpu een zware blaam, voor een explosie in een pijplijn die 65 dodelijke slachtoffers had geëist en 750 miljoen yuan schade veroorzaakte. De topmanagers werden als eindverantwoordelijken beschouwd. De pijplijn was slecht onderhouden en aangelegd in een woonwijk. Vandaag lijkt het erop dat de schoonmaak niet grondig genoeg is uitgevoerd. Fu Chengyu, die langer had mogen aanblijven na zijn wettelijke pensioendatum, moet zich nu toch terugtrekken. Wang Tianpu is ontslagen en wordt vervolgd. De corruptieverdachte die de hoogste rang had bekleed tot nog toe, Zhou Yongkang, had in de energiesector een machtsbasis, die blijkbaar nog niet helemaal is gezuiverd.
Runner-up voor het onderdeel dat de grondigste aanpak ondergaat is nu zeker het Volksbevrijdingsleger (People’s Liberation Army, PLA): generaal Xu Caihou is na Zhou Yongkang de meest vooraanstaande ex-topman, die uit de partij is gezet en daarna voor het gerecht gedaagd. Xu had onder andere posities uitgedeeld in ruil voor geld en de onderzoekers hadden 12 vrachtwagens nodig om al zijn bezittingen te vervoeren. Door zijn overlijden is de gerechtelijke procedure per definitie stopgezet, maar het onderzoek naar zijn daden en naar de medeplichtigen daarbij, is dat bepaald niet. Van de 102 afgezette topmensen, hierboven vermeld, waren er 31, een derde dus, legerofficieren. In een artikel op de website van de PLA staat dat sommige officieren op onregelmatige wijze zijn bevorderd en dat zij daarom intussen zijn gedegradeerd. Het PLA-medium geeft de diepgewortelde problemen toe, maar waarschuwt voor de ‘verkeerde conclusie dat alles en iedereen te koop is in het leger, een gerucht verspreid door vijanden uit het buitenland.’ De woordvoerders van de PLA roepen op om niet het feit van tafel te vegen dat het leger grote vooruitgang heeft gemaakt, ook in de periode dat de corruptie van Xu Caihou (en waarschijnlijk die van Guo Boxiong) plaats heeft gevonden.
Beproefde remedies en nieuwe
De remedies die de partij uitprobeert tegen corruptie blijven in de eerste plaats vervolging en vervanging. Enkele remedies die op zich niet nieuw zijn krijgen meer nadruk: beroep doen op de bevolking en ontrading door voorbeelden te stellen. Ook maatregelen om de partij structureel te hervormen en te zuiveren komen beter in beeld: de verbetering van het benoemingsbeleid en pogingen corruptie te voorkomen door de gelegenheid weg te nemen.
Elke week wemelen de media dus van berichten over onderzoeken, processen en van geruchten over op handen zijnde vervolging van ‘tijgers en vliegen’. Overtreders kunnen vier administratieve sancties krijgen van opklimmende ernst: waarschuwing, blaam, ernstige blaam, verlaging in rang, ontzetting uit het ambt en uiteindelijk ontslag. In alle drie de grote staatsbedrijven in de oliesector (Sinopec, China National Petroleum Corp en China National Offshore Oil Corp) is een andere directeur benoemd. De nieuwe bazen zullen zich perfect aan de norm van behoorlijk bestuur moeten houden. Niet mis, gezien de andere uitdagingen waar ze voor staan: de opvang van de vallende olieprijzen, de noodzakelijke verbetering van de groei en de hervorming van de industrie.
Bevolking nog meer betrekken
Wang Qishan, hoofd van de dienst heeft onlangs concreet uitgelegd waarom: ‘de publiek opinie is een zaak van het allergrootste politieke belang. Corruptie en een slechte werkstijl laten de band tussen bevolking en partij kapotgaan en ondermijnen dus de grondslag waarop de heerschappij van de partij rust.’ Het comité dat over de discipline waakt brengt dan ook zijn rapporten zoveel mogelijk in de openbaarheid. Sinds april 2014 is er nog een mogelijkheid bijgekomen voor de burgers om op de website misbruiken te signaleren. Vier weken voorafgaand aan nationale vakantieweken en feestdagen staat er een ‘Ik meld’-pagina op de website, omdat in die periodes van het jaar sommige ambtenaren overheidsgeld misbruiken voor cadeaus, banketten en overbodige ceremonies.
arrestatie door Sky Net
De SPP heeft sinds 2012 een gegevensbestand over ondernemingen, organisaties en individuen die steekpenningen aanbieden. Burgers en instellingen kunnen een onderzoek aanvragen in verband met vermoede correctie bij aanbestedingen, aankopen door de overheid, kredietaanvragen en personeelsbeheer. Hiervan was in november 2014 al meer dan 4 miljoen keer gebruik gemaakt. Het Openbaar ministerie moet de aanvragers de nodige informatie geven over hun door hen gevraagde onderzoek. Als hun tip of hun bewijsmateriaal correct is krijgen de aanvragers een beloning. Ten gevolge van zo’n onderzoek kunnen de activiteiten van de omkopende organisaties drastisch worden ingeperkt. Burgers juichen het ook toe dat de corruptiebestrijders nu ook meer kleine overtreders aanpakken, omdat ze direct de gevolgen van hun daden ondervinden. Ze steunen verder de extra inspanningen om via SkyNet een einde te maken aan de straffeloosheid van corrupte figuren die zijn uitgeweken.
Ontrading
De PLA geeft tegenwoordig meer opening van zaken: sinds het begin van dit jaar geeft het leger regelmatig updates van de strafcampagne tegen corruptie. Die openheid moet het vertrouwen van het publiek vergroten en ze houdt een waarschuwing in voor iedereen in de eigen rangen die nog mocht spelen met de gedachte om overtredingen te begaan. Het is in zekere zin een tweesnijdend zwaard. Onthullingen over de interne keuken bij defensie blijven een delicate zaak. Er zijn al waarschuwingen uitgegaan naar officieren, naar ex-officieren en naar hun vrouwen dat ze moeten uitkijken naar wat ze allemaal op WeChat of andere sociale media ventileren en wat zou kunnen vallen onder noemer van ‘militaire geheimen’. Waarschuwing dat straffeloosheid er niet meer in zit en ontrading van corruptie zou een van de voornaamste doelstellingen zijn van de actie SkyNet om economische voortvluchtigen, en hun illegaal verworven vermogen, terug thuis te krijgen. Als we berichten mogen geloven heeft dit nu al succes.
De verbetering van het kader
Het Centraal Comité heeft drie documenten opgesteld voor een betere selectie van corruptiebestrijders in provincies, staatsbedrijven en in de CCDI zelf. Aanbevelingen voor elk niveau zullen komen van de bestuurslaag daarboven en ook kaderleden die op andere werkterreinen dan de corruptiebestrijding ervaring hebben opgedaan kunnen kandidaat zijn, dit om inteelt te voorkomen. De CCDI heeft hier, na zelfonderzoek, op aangedrongen. Ook het besluit om een aantal van de beste krachten naar het platteland te sturen lijkt een manier om de ideologische kwaliteit van het kader samen met zijn deskundigheid te verbeteren. De functionarissen, uit allerlei branches (staatsbedrijven, overheidsafdelingen, universiteiten, welzijnsorganisaties), zullen voor een periode van 1 tot 3 jaar naar dorpen trekken om het bestuur daar te verbeteren en op hun beurt te leren van de plaatselijke ambtenaren en de bevolking.
Begin mei heeft Shanghai een verbod ingesteld op particulier ondernemerschap voor verwanten van hoge ambtenaren. Partners van leidinggevende ambtenaren bij de gemeente, staatsbedrijven, lokale overheden en gerechtshoven mogen nergens in China eigen ondernemingen bezitten of beheren. Aan de kinderen van topambtenaren en de partners van die kinderen is het niet langer toegestaan zaken te laten inschrijven in de stad of in sectoren die onder de bevoegdheid van de functionarissen vallen. Het is ook uitdrukkelijk verboden posities aan te nemen bij buitenlandse ondernemingen. De ambtenaren moeten aan de interne inspectie melden welke activiteiten hun naaste familieleden uitoefenen. Het wordt niet publiek gemaakt. De gemeente zal steekproeven houden bij 20 % van de ambtenaren of ze hierover de waarheid hebben gesproken. De regeling in Shanghai is de strengste tot nog toe en waarschijnlijk een proefproject dat, bij succes, in aanmerking komt voor toepassing elders. Het is allicht een stap vooruit, maar de zwakke kanten van de regels zijn vrij duidelijk: eerdere bepalingen hierover zijn vrij gemakkelijk ontdoken (bijvoorbeeld door het gebruik van fake namen en bedrijven). Van het verbod op zakelijk activiteiten voor broers of zussen van mensen die een hoge rang bekleden is vooralsnog geen sprake. Het blijft dus nog de vraag of de maatregelen echt veel uitrichten tegen de vriendjespolitiek.
Xinhua, China Daily, South China Morning Post, Financial Times, www.brookings.edu
