Dit is een artikel van Stefania Fusero* over recente ontwikkelingen in de Amerikaanse retoriek rond Taiwan en de ondermijning door de regering Biden van het één-China-beleid.
De redactie van ChinaSquare heeft deze tekst vertaald en overgenomen met toestemming van de auteur. Wij plaatsen het als opiniestuk, dus niet als een weergave van de unanieme opinie van de redactie.
Het onderstaande artikel werd eerst gepubliceerd in New Cold War, vervolgens in Friends of Socialist China. De auteur heeft ook de oorspronkelijke Italiaanse tekst ter beschikking heeft gesteld, waarvoor dank.
Nieuwe feiten?
In mei 2022 wijzigde het ministerie van Buitenlandse Zaken van de VS, het State Department, zijn factsheet over Taiwan. De passages waarin de Verenigde Staten ‘erkenden dat Taiwan een deel van China is’ en verklaarden ‘dat ze de onafhankelijkheid van Taiwan niet ondersteunen’ werden verwijderd. Hoewel Washington zei dat de update geen verandering in zijn beleid liet zien, is het een feit dat het zowel zijn militaire als politieke activisme in de regio duidelijk vergroot. Biden ging zelfs zo ver om tijdens een persconferentie op 23 mei in Tokio te zeggen dat de VS klaar is om Taiwan met de wapens te verdedigen mocht Beijing interveniëren.
Oekraïne – Taiwan één strijd ?
Gaan we, terwijl de door de VS geleide proxy-oorlog van de NAVO tegen Rusland in Oekraïne voortduurt, een nieuw front openen tegen nog een kernmacht, dit keer in Zuidoost-Azië? Onze pers is al begonnen de situatie in Oekraïne te vergelijken met de kwestie Taiwan, dus we kunnen verwachten dat het grote mediacircus binnenkort zijn schijnwerpers zal richten op de zeeën rond China – met een verhaal dat waarschijnlijk heel erg zal lijken op het verhaal over Oekraïne dat we intussen uitentreuren hebben mogen horen.
Zullen we dus leren een nieuwe glorierijke vlag te herkennen, die van Taiwan, gehesen tussen al de wapperende banieren van de democratische landen? Dit zal nog gemakkelijk zijn, een stuk moeilijker wordt het om te begrijpen wat Taiwan precies is en waarom het een essentiële zaak zal zijn geworden voor de westerse democratieën. Worden we opnieuw overspoeld met een propagandacampagne bedoeld om het erin te hameren dat het hier gaat om een ‘epische strijd van democratie tegen autocratie, vrijheid tegen tirannie, licht tegen duisternis, goed tegen kwaad’?
Kort historisch
Allereerst moet worden opgemerkt dat Taiwan geen onafhankelijke staat is, sterker nog, het is volgens het internationaal recht zelfs helemaal geen staat. Na de nederlaag van Japan in de Tweede Wereldoorlog werd Taiwan weer een integraal onderdeel van China, en als gevolg daarvan, na de nederlaag van de Kwomintang van Chiang Kai-shek, van de Volksrepubliek China.
De naam Taiwan is gegeven aan een eiland (en nog wat kleine eilandjes) ongeveer 160 km van de zuidoostkust van China, omringd door de Oost-Chinese Zee in het noorden, de Filipijnse Zee in het oosten, de Straat van Luzon in het zuiden en de Zuid-Chinese Zee in het zuidwesten. Taiwan telt ongeveer 23 miljoen inwoners, de hoofdstad is Taipei.
Vanaf het einde van de 13e eeuw van onze tijdrekening arriveerden er groepen Chinezen van het vasteland die zich op het eiland gingen vestigen. Vanaf het begin van 17e eeuw echter oefende Taiwan, ook een zekere aantrekkingskracht uit op groepen Europeanen. Portugese ontdekkingsreizigers gaven het de naam Formosa, Nederlanders vestigden een soort kolonie in het zuiden en Spanjaarden in het noorden. (noot van de vertaler: waaruit ze door de Nederlanders zouden worden verdrongen)
In 1644 werden de Ming verslagen door de Mantsjoes, die de nieuwe Qing-dynastie stichtten, die de laatste in de Chinese keizerlijke geschiedenis zou zijn. De prins van Yanping, in het Westen bekend als Koxinga, erkende het gezag van de nieuwe Qing-dynastie niet en probeerde de Ming-dynastie te herstellen. In 1661 stak hij de zeestraat over, viel de Nederlandse kolonisten aan, eiste het eiland Taiwan op als historisch territorium van China, en maakte een einde aan de Nederlandse kolonisatie, die bijna 40 jaar had geduurd. Taiwan werd zo een militaire basis van waaruit Koxinga en later zijn nakomelingen tevergeefs probeerden de Ming-dynastie te herstellen. Nadat ze Koxinga en zijn bondgenoten uiteindelijk in 1683 hadden verslagen, integreerden de Qing Taiwan in hun rijk.
China verliest Taiwan en krijgt het terug
Engeland versloeg de Qing in de Eerste Opiumoorlog in 1842 en dat luidde de zogenaamde ‘eeuw van vernedering’ in voor China, dat ten prooi viel aan de hebzucht van verschillende wereldmachten. De stervende Qing-dynastie werd, middels het verdrag van Shimonoseki (1895), gedwongen het eiland Taiwan af te staan aan Japan, de laatste nieuwkomer in de club der imperia. Taiwan zou een Japanse kolonie blijven tot 25 oktober 1945, toen de regering van China, dat op dat moment al een republiek was geworden, uiteindelijk Taiwan en de Penghu-archipel herwon zijn volledige legitieme soevereiniteit over die gebieden terugkreeg.
De overwinning op de Japanners betekende echter niet het einde van de militaire vijandelijkheden in China, waar sinds 1927 met tussenpozen een burgeroorlog woedde tussen de communistische partij onder leiding van Mao Zedong en de Kwomintang (KMT) van Chiang Kai-shek. De burgeroorlog eindigde in 1949 met de overwinning van de communisten en de nederlaag van Chiang Kai-shek, die, net als Koxinga een paar eeuwen eerder had gedaan, het vasteland ontvluchtte en Taiwan bezette, waar zijn regime de naam ROC aannam (Republic of China, Republiek China), dezelfde naam die de staat had aangenomen na de val van het keizerrijk van de Qing in 1912. Zo is de zogenaamde ‘kwestie Taiwan’ ontstaat.
Eén China of twee China’s?
Van haar kant heeft de regering van de Volksrepubliek China (VRC) op de dag van haar oprichting, 1 oktober 1949, aan de wereld laten weten dat zij ‘… de enige legitieme regering is die de hele bevolking van de Volksrepubliek China vertegenwoordigt’. Zij liet aan de Verenigde Naties weten dat de KMT-autoriteiten ‘op geen enkele grond, zowel de jure als de facto, de Chinese bevolking nog vertegenwoordigden’ en daarom niet het recht hadden om China te vertegenwoordigen. Sinds de oprichting van de VRC is een conditio sine qua non voor elk land dat betrekkingen met de VRC wil onderhouden, dat het erkent dat de regering van de VRC het enige legitieme gezag in heel China is en dat het de diplomatieke betrekkingen met de Taiwanese autoriteiten verbreekt of afziet van het aanknopen van dat soort betrekkingen met die autoriteiten.
Hierover punt waren Mao Zedong en Chiang Kai-shek het tenminste eens: China is één en heeft maar één legitieme regering, die voor de VRC uiteraard die van Beijing is en voor de KMT die van Taipei.
De VS op het toneel
De VS, die tijdens de burgeroorlog op de Kuomintang hadden gegokt en deze militair en economisch tegen de Communistische Partij hadden gesteund, legde zich niet neer bij overwinning van die en bleef de KMT genereuze hulp verlenen. Na het begin van de Koreaanse oorlog in juni 1950 stuurde de Amerikaanse regering niet alleen troepen naar Taiwan, door generaal Mac Arthur vergeleken met een ‘onzinkbaar vliegdekschip’, maar ze overwoog zelfs om kernwapens in te zetten tegen de VRC.
Op het diplomatieke vlak intussen zaaide de VS twijfel over de status van Taiwan en lobbyde ze voor een ‘dubbele erkenning’ door de internationale gemeenschap. Zo wilde de VS ‘twee China’s’ creëren. De regering van de VRC echter ondersteunde, om de soevereiniteit en territoriale integriteit van de natie te vrijwaren, onwrikbaar het principe van één China. ‘Er is maar één China in de wereld, Taiwan is er een integraal onderdeel van en de regering van de VRC is de enige legitieme regering die heel China vertegenwoordigt’.
De Volksrepubliek (alleen) is China
Geleidelijk werd dit principe aanvaard door de internationale gemeenschap, totdat op 25 oktober 1971 de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties Resolutie 2758 aannam, waarbij de vertegenwoordigers van het Taiwanese regime uit de vergadering werden gezet en de zetel in de Verenigde Naties werd toegekend aan de regering van de VRC.
Het jaar daarna, in februari 1972, leidde het historische bezoek van president Nixon aan China tot de totale herziening van het officiële standpunt van de VS over Taiwan. Met het beroemde communiqué van Shanghai, en met nog eens twee verklaringen, in 1979 en 1982, samen ‘de drie gezamenlijke communiqués’ genoemd, namen de Verenigde Staten afstand van de doctrine van de ‘twee China’s’, erkenden ze de ondeelbaarheid van China, verklaarden ze dat Taiwan een provincie van China is en dat de bevrijding van Taiwan tot de interne aangelegenheden van China behoort; ze beloofden ook om alle Amerikaanse strijdkrachten die in Taiwan waren gestationeerd terug te trekken. Een happy ending voor de kwestie Taiwan? Helaas niet, zoals blijkt uit de spanningen die vandaag al, terwijl er nog oorlog wordt gevoerd in Oekraïne, in de zeeën rond China toenemen.
Het één-China-principe en de zogenaamde strategische ambiguïteit van de VS
Daar waar de positie van de Volksrepubliek China ten aanzien van Taiwan vanaf het moment van haar oprichting in 1949 ondubbelzinnig en constant is gebleven, heeft die van de Verenigde Staten de vorm aangenomen van een strategische dubbelzinnigheid, een strategic ambiguity.
Al in 1979 formuleerde de regering van Deng Xiaoping het beleid van ‘vreedzame hereniging en één land, twee systemen’. Dat wil zeggen: China zet zich in voor vreedzame hereniging, maar sluit het gebruik van geweld niet uit als een van zijn rode lijnen zou worden overschreden, als Taiwan bijvoorbeeld niet langer het principe zou erkennen dat China één en onverdeelbaar is en/of zich onafhankelijk van de VRC zou verklaren of als het door een ander land zou worden bezet.
Vreedzame hereniging, op 1 voorwaarde
De VRC wil hereniging bereiken door middel van vreedzame onderhandelingen en is bereid om over elke kwestie te onderhandelen, behalve het onaantastbare één-China-principe. Na de hereniging zal het beleid van ‘één land, twee systemen’ worden toegepast: het Chinese vasteland zal zijn socialistische systeem voortzetten en Taiwan zal zijn kapitalistische systeem nog lang handhaven. Na de hereniging zal Taiwan een hoge mate van autonomie genieten en zal de centrale regering geen troepen of administratief personeel in Taiwan stationeren.
Vooruitgang en reactie
Economische en culturele uitwisselingen en interpersoonlijke contacten tussen de twee zijden van de Straat van Taiwan hebben sinds eind 1987 snelle vooruitgang geboekt, en uit economische gegevens blijkt dat de invoer in Taiwan vanuit de VRC en de uitvoer vanuit Taiwan naar de VRC veel groter zijn dan die van Taiwan met alle andere landen. Ondanks deze trends heeft de huidige meerderheidspartij in Taipei, de DPP (Democratic Progressive Party) onder leiding van Tsai Ing-wen, de militaire uitgaven verhoogd, toenadering gezocht tegen de VS en heeft haar regering zich steeds vijandiger tegenover de VRC opgesteld.
De reëel bestaande dubelzinnigheid
Niettegenstaande de principes die plechtig werden uiteengezet in de drie communiqués van 1972, 1979 en 1982, zijn de VS in de praktijk vaak tegen de geest en de letter ervan ingegaan door een beleid ten aanzien van Taiwan aan te nemen dat zij dubbelzinnig definiëren als strategic ambiguity, wat beslist niet van aard is om een klimaat van vertrouwen en ontspanning tussen de VS en de VRC te bevorderen.
We zouden veel voorbeelden kunnen geven om het ambigue Amerikaanse beleid ten aanzien van Taipei te illustreren. Er is de gestage toename van de wapenverkoop aan het eiland, er zijn de opruiende verklaringen van leden van het Congres over officiële bezoeken aan een entiteit die de VS niet eens officieel als natie erkennen. We noemen ook het feit dat in de Wall Street Journal van oktober 2021 aan het licht kwam dat Amerikaanse militaire adviseurs al minstens een jaar in Taiwan aanwezig waren, enzovoort. Het zijn allemaal duidelijk flagrante schendingen van de afspraken die in de drie communiqués zijn gemaakt. En wat te denken van een wet uit 2002 die zegt: ‘… Taiwan zal worden behandeld alsof het de status heeft van een belangrijke niet-NAVO-bondgenoot (zoals gedefinieerd in sectie 644-q van de Foreign Assistance Act van 1961?)’
Uit Amerikaanse bron
Om een idee te krijgen van hoe we de ‘strategische dubbelzinnigheid’ van de VS moeten interpreteren kunnen we ons het beste rechtstreeks tot officiële Amerikaanse bronnen wenden. Het is zeer instructief om de factsheet Taiwan te lezen op de officiële website van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. Vergelijken we bijvoorbeeld eens de verschillende versies die tussen 2019 en mei 2022 geleden zijn verschenen. Om die vergelijking te vergemakkelijken voor iedereen die ze in detail wil doornemen, laten wij de lezer beschikken over een pdf met de drie versies in chronologische volgorde, en de belangrijkste delen uitgelicht achter deze link: statedep-factsheet_timemachine.pdf (newcoldwar.org)
8 juni 2019: de factsheet begint met het communiqué van 1979 waarin de VRC wordt erkend als de enige legitieme regering van één China. Belangrijk is ook dat de VS de onafhankelijkheid van Taiwan niet steunen.
8 mei 2022: Coup de théâtre! Het document is drastisch veranderd: het begint met te zeggen dat Taiwan een belangrijke partner is van de Verenigde Staten in de Indo-Pacific en dat de Verenigde Staten en Taiwan dezelfde waarden delen. Het Amerikaanse beleid wordt ingegeven door de Taiwan Relations Act, de drie gezamenlijke communiqués tussen de VS en China en de Six Assurances (in die volgorde).
De Chinese regering is er zich terdege van bewust dat een sleutelzin uit de factsheet is verdwenen, namelijk ‘de VS steunen de onafhankelijkheid van Taiwan niet’. De zogenaamde Six Assurances daarentegen staan er nu voor het eerst in!
Om te begrijpen waarom de Chinese regering snel en resoluut op deze wijzigingen reageerde, volstaan een paar woorden over de Taiwan Relations Act en de Six Assurances.
Taiwan Relations Act en Six Assurances
De Taiwan Relations Act is een wet die in 1979 door het Congres is aangenomen, op initiatief van de pro-Taiwan lobby, ter compensatie van het effect dat de erkenning van de VRC door de Amerikaanse regering had: ‘… de Verenigde Staten zullen Taiwan voorzien van wapens met een defensief karakter en zullen de Verenigde Staten de middelen laten behouden om zich te verzetten tegen elk beroep op geweld of andere vormen van dwang die de veiligheid, of het sociale of economische systeem van de bevolking van Taiwan in gevaar zouden brengen.’
De term ‘Six Assurances’ verwijst dan weer naar zes veiligheidsgaranties uit het Reagan-tijdperk die in 1982 eenzijdig aan Taiwan zijn gegeven maar die niet formeel openbaar zijn gemaakt. Hoewel de Verenigde Staten ze in 2020 hebben openbaargemaakt. De garanties zijn onder andere: de Verenigde Staten zijn niet overeengekomen om een datum vast te stellen voor het beëindigen van wapenverkopen aan Taiwan; de Verenigde Staten hebben niet ingestemd met overleg met de VRC over wapenverkopen aan Taiwan; de Verenigde Staten hebben niet ingestemd met de herziening van de Taiwan Relations Act.
Voorlopig slot…of niet?
28 mei 2022: de factsheet wordt weer gewijzigd, zonder daar enige ruchtbaarheid aan te geven, en bevat opnieuw de bevestiging dat de VS de onafhankelijkheid van Taiwan niet steunt.
Dit spel met de Gezamenlijke Communiqués en met wetten en bepalingen die eenzijdig, op een min of meer open manier, de betrekkingen tussen China en de VS regelen, en het nu eens dit, dan weer iets anders benadrukken is op zich voldoende om totaal tegenstrijdige en duidelijk destabiliserende signalen de wereld in te sturen.
Onaantastbaar
Wat doet China intussen? Het beleid van de VRC is constant hetzelfde gebleven, namelijk het bevorderen van een geleidelijke en vreedzame hereniging, maar tegelijk zorgt het land dat het op het ergste is voorbereid. Taiwan is voor de Volksrepubliek China dan ook geen pion om landen te destabiliseren die duizenden kilometers verwijderd zijn van zijn nationale grondgebied, maar ‘… het maakt deel uit van het onaantastbare territorium van de Volksrepubliek China. Het is de dure plicht van de hele Chinese bevolking, inclusief onze mede-Chinezen in Taiwan, om de grote hereniging van het moederland tot stand te brengen.’ (uit de preambule van de grondwet van de VRC)
*Stefania Fusero is een onafhankelijk onderzoeker met een aantal artikelen over de actualiteit in China op haar naam. Zij is lid van de adviesgroep van Friends of Socialist China.
Vertaling: Dirk Nimmegeers
Bronnen
https://en.wikisource.org/wiki/Shanghai_Communiqu%C3%A9
https://en.wikisource.org/wiki/Joint_Communiqu%C3%A9_on_the_Establishment_of_Diplomatic_Relations
https://en.wikisource.org/wiki/US%E2%80%93PRC_Joint_Communique,_August_17,_1982
https://web.archive.org/web/20190608140339/https://www.state.gov/u-s-relations-with-taiwan/
https://www.state.gov/u-s-relations-with-taiwan/
https://www.ndtv.com/world-news/us-state-department-website-deletes-taiwan-is-part-of-china-reference-2963338
https://oec.world/en/profile/country/twn#Profile
https://www.mfa.gov.cn/ce/celt/eng/zt/zgtw/t125229.htm
https://uscode.house.gov/view.xhtml?req=(title:22%20section:2321k%20edition:prelim)
http://www.npc.gov.cn/englishnpc/constitution2019/201911/1f65146fb6104dd3a2793875d19b5b29.shtml
