Recensie
Met zijn boek The East is Still Red, Chinese socialism in the 21st century vertrekt Carlos Martinez van een origineel gezichtspunt.
Een positieve houding tegenover China lijkt tegenwoordig onvergeeflijk, sterker nog: zelfs wie weigert China aan te vallen krijgt al verontwaardigde kritiek over zich heen. Politici en journalisten tonen zich gretig om hand – en spandiensten te verrichten aan de nieuwe koude oorlog, met alle risico’s daaraan verbonden.
Voor vredes- en klimaatactivisten, vakbondsleden en andere progressieve burgers is het een opdracht om tegen deze stroom ingaan, en dat kan op veel verschillende manieren. Zo zijn er waarnemers die opmerken dat China anders is en vinden dat het land dat wel ‘mag’ zijn. Zij erkennen dat er een weg is gevonden om aangepast aan historische en tegenwoordige omstandigheden welvaart, een hoogstaande technologie, duurzame energiebronnen en zelfverzekerdheid te creëren, tot tevredenheid van de bevolking. Sommige publicisten menen dat China zijn eigen vorm van kapitalisme heeft gecreëerd met respect voor zijn confucianistische tradities. Anderen bezweren hun achterban en het grote publiek dat we tot samenwerking met China veroordeeld zijn, onder het motto ‘if you can’t beat them join them’. Zoiets motiveert wellicht diegenen die liever spreken over de-risking dan over decoupling. Een wat ruimhartiger positieve visie rangschikt China bij de opkomende economieën die ondersteuning verdienen omdat zij het recht opeisen een onafhankelijke koers te varen en vooral omdat ze een wereldoorlog willen voorkomen.
De bovenstaande standpunten worden min of meer gedeeld door linkse organisaties die in hun steun voor China niet te ver willen gaan, ofwel omdat ook zij denken dat China geen ‘echt socialistisch’ land is, ofwel omdat ze beducht zijn voor de beschuldiging dat ze ‘het Chinese model zouden willen navolgen’. De linkse publicist en vredesactivist Carlos Martinez echter vertrekt van een origineel, en ander gezichtspunt. Met zijn boek The East is Still Red, Chinese socialism in the 21st century richt hij zich openlijk tot lezers die China willen verdedigen of weigeren het land en zijn regering aan te vallen, en dan in de eerste plaats tot de linksen onder hen. Hij roept zijn doelpubliek op om China meer dan halfhartig te steunen en vanwege de, in zijn ogen, correcte redenen. Hij roept op om de kant van China te kiezen in het geopolitieke debat en solidair te zijn met de Chinese regering en de CPC, juist omwille van het socialistische karakter van de Volksrepubliek.
Carlos Martinez is bekend als mede-initiatiefnemer van de No Cold War-campagne en als productief auteur op zijn eigen website en in vele andere linkse media. Het ‘grote Chinaboek’ dat hij nu uitbrengt borduurt voort op zijn artikelen en die van andere Friends of Socialist China, de website met de eenduidige naam, die door hemzelf en enkele vrienden is opgezet en wordt gerund. De auteur van The East is Still Red pareert enkele van de meest kwaadaardige beschuldigingen geuit door de westerse vijanden van China. Hij beschrijft gedetailleerd en met zeer veel verwijzingen de voornaamste prestaties van het hedendaagse China, en legt uit waarom die werkelijk van historisch formaat en belang zijn. Martinez laat daarbij zijn ongeloof en verontwaardiging zien over het feit dat we in het Westen die resultaten maar al te vaak bagatelliseren of negeren. Waarheden over de Volksrepubliek bovenhalen doet ook Martinez vanuit zijn hoedanigheid als vredesactivist, want hij vreest dat alle laster over China en de minachting en vijandschap voor zijn politici het publiek moeten klaarstomen voor een ondersteuning of aanvaarding van de volgende oorlog, die tot een echt wereldconflict kan uitgroeien. Wat dat betreft loopt zijn analyse nog evenwijdig met die van de brede vredesbeweging. Waarin Martinez echter verschilt is dat hij zijn motivatie haalt uit zijn marxistische wereldvisie. Dat zorgt voor een specifieke invalshoek.
Hij levert een stevig onderbouwde en – niet onbelangrijk – prettig leesbare bijdrage aan de discussie over de aard van het Chinese socialisme. Dat ‘het Oosten nog altijd rood is’ betoogt de auteur met verschillende argumenten in de intro en doorheen zijn verhaal. Twee ervan willen we hier even aanraken. Als je kijkt naar de doelstellingen en de historische realisaties van de Communistische Partij van China wordt het socialistische karakter van de Volksrepubliek China duidelijk. De leiders van land zijn erin geslaagd de krachtigste en breedste overwinning op de extreme armoede te realiseren, een wereldkampioen te worden in het aanmaken van alternatieve energie, bij hun voorbeeldige strijd tegen COVID19 miljoenen mensenlevens te sparen en de levensverwachting met tientallen jaren te laten toenemen. Hoofdstuk 6 China is building an ecological civilisation gaat er bijvoorbeeld over hoe in China een van de meest dringende opdrachten voor de wereld vandaag wordt aangepakt. ChinaSquare bracht afgelopen december een Nederlandstalige voorpublicatie van dit hoofdstuk.
Carlos Martinez wijst erop dat dit volgens beroemde marxistische denkers, en eminente Chinese en buitenlandse experts, onmogelijk was geweest zonder socialisme. Hij voegt eraan toe dat ‘de gemiddelde burger van de VS of Groot-Brittannië zeker blij zou zijn als de regering een reeks prioriteiten zou omarmen die gericht zijn op de belangen van de massa (..) Helaas betekent de nauwe correlatie tussen rijkdom en macht in de kapitalistische samenleving dat de belangen van de massa nooit de hoogste prioriteit hebben’. Martinez schrijft verder: ‘sommigen zijn van mening dat de CPC slechts lippendienst bewijst aan het marxisme om haar capitulatie voor het kapitalisme te verhullen, maar het vraagt veel verbeelding om te geloven dat een dergelijke samenzwering al meer dan 40 jaar aan de gang is en wordt georganiseerd door de leiding van de CPC samen met duizenden geleerden, tientallen miljoenen CPC-leden en honderden miljoenen Chinese burgers…’. De auteur voorspelt het Chinese socialisme een in alle opzichten duurzame toekomst, en legt uit waarom hij dat zo ziet, in het hoofdstuk Will China suffer the same fate as the Soviet Union?
De redeneringen in The East is Still Red zullen niet iedereen meteen overtuigen, maar zetten de lezers zeker aan het denken. Ze nodigen uit tot kritisch onderzoek van de bronnen waaruit Martinez put, en dagen hen uit om met dit boek zelf in discussie te gaan. De appendix Recommended reading kan daarbij van groot nut zijn.
In China lijkt de leidende partij oplossingen te hebben gevonden voor twee belangrijke, misschien wel de allerbelangrijkste, problemen die de socialistische bewegingen van oudsher plagen. De eerste uitdaging is die om, binnen de uiterst moeilijke context van de voortgezette en vijandige kapitalistische dominantie, in een socialistisch land welvaart te creëren. Dat doet de CPC door middel van een correcte synergie van planning en markt, onder haar leiding. De tweede opgave is die om een stelsel te organiseren waarin de meerderheid daadwerkelijk de politieke macht heeft. Dat doet de partij door enerzijds noodzakelijkerwijze die macht te domineren, omdat zij de enige garantie vormt dat ze altijd de belangen van de meerderheid voor ogen houdt, en anderzijds doorlopend – gedurende ‘het hele democratische proces’ – in dialoog te blijven met de massa van de bevolking. Voor de aanpak van beide hogergenoemde vraagstukken experimenteert de CPC met bevredigende, hoewel niet volmaakte, creatieve oplossingen. De partij kampt daarbij tegen de imperialistische omsingeling, èn tegen bureaucratie, corruptie en andere ‘human factors’, en ze doet dat met succes. Carlos Martinez maakt dat op geloofwaardige wijze duidelijk, in de appendix, The universalisation of ‘liberal democracy’, bijgestaan door Danny Haiphong, mederedacteur van Friends of Socialist China.
Martinez kan er niet van verdacht worden dat hij de Volksrepubliek als te kopiëren model zou aanprijzen. Net zoals de Chinezen zelf beseft hij het belang en de correctheid van de toevoeging ‘met Chinese kenmerken’. Dat mag echter volgens hem niet leiden tot het afstand nemen of het verwerpen van het Chinese socialisme (en al zeker niet tot het aanvallen ervan). De vele nieuwe en soms gedurfde inzichten van de CPC kunnen op zijn minst inspiratie leveren voor andere marxistische en progressieve landen en bewegingen. (Martinez vermeldt hier als voorbeeld onder andere Vietnam). Het voortbestaan van een socialistisch land van een dergelijke omvang en met een uiterst bewonderenswaardige staat van dienst moet andere derdewereldlanden en de linkse bewegingen in het algemeen bemoedigen.
Het mag duidelijk zijn: The East is Still Red wil in de eerste plaats en vanaf de intro linkse lezers aanspreken. Het boek zal echter ongetwijfeld evenzeer nuttig zijn voor wie zich niet tot dat publiek rekent, maar zich als een geïnteresseerde of betrokken wereldburger beschouwt. Het boek laat immers een uitweg zien naar een toekomst waar niet langer de onweerswolken overheen hangen van armoede, oorlog en klimaatcrisis.
The East is Still Red is uitgegeven bij Praxis Press, Glasgow 2023. ISBN-13978-1899155163
Het boek kost €17,95, daar komen €9,95 verzendkosten bij.
De wachttijd is lang door de ingewikkelde regelingen tussen het VK en de EU. De uitgeverij zoekt daar een oplossing voor. Praxis Press adviseert voorlopig de aankoop van de EPub versie: dan heb je voor €12,95 het boek meteen in je bezit.
Je kunt het boek bij onafhankelijke boekhandels zoals De Groene Waterman (Antwerpen), Limerick of Het Paard van Troje (Gent) bestellen, maar het probleem van verzendkosten en wachttijd blijft. Ook de boekhandels zoeken naar een betere oplossing.
Er is een boekpresentatie, geweest op dinsdag 6 juni. De opname kan op YouTube worden bekeken.
