Op 22 juni werd per video de 22ste topconferentie gehouden tussen de leiders van de EU en van China. In tegenstelling tot vorige toppen was er geen gezamenlijke verklaring. De Chinese premier Li legde de nadruk op de punten van consensus, en op de vooruitgang in de onderhandelingen voor een bilateraal investeringsakkoord. Charles Michel en Ursula von der Leyden hadden het vooral over de verdediging van de Europese belangen en over verschillen betreffende mensenrechten en Hongkong. Ook buitenlandvertegenwoordiger Borell nam deel en president Xi kwam na premier Li tussen in het gesprek.
EU twijfel tussen samenwerking en (systeem)concurrentie
EU-president Michel zette de toon. Hij stelde dat de EU en China op een aantal belangrijke punten kunnen en moeten samenwerken. Maar de EU heeft andere waarden, een ander politiek systeem en een andere opvatting over multilateralisme dan China. ‘Wij zullen ons klaarziend en met vertrouwen inzetten om stevig de Europese belangen te verdedigen en vast te houden aan onze waarden’.
Voin der Leyen voegde eraan toe dat samenwerking cruciaal is op domeinen als de COVID-pandemie, de economie, het klimaat, de technologie en de verdediging van het multilateralisme. ‘Maar opdat onze betrekkingen zich verder zouden kunnen ontwikkelen moeten ze meer op regels gebaseerd zijn en wederkerig, zodanig dat we op een gelijk veld kunnen spelen.’
De EU vindt dat er te weinig vooruitgang is voor de (Chinese) engagementen van de vorige top. Daarop volgde door de EU een herhaling van de bekende maar altijd vage klachten die vooruitgang voor het door de EU erg gewenst bilateraal investeringsverdrag moeilijk maken: het onterecht bevoordelen van staatsbedrijven, ondoorzichtige subsidies vooral aan staatsbedrijven en gedwongen transfers van technologie.
Op handelsgebied moeten de Chinese regels op de schop die de Europese multinationals de toegang tot de Chinese markt bemoeilijken. Op korte termijn wil de EU gemakkelijker toegang voor de landbouw- en voedselsector. Voor de top hadden Europese ambtenaren gesproken over auto’s, telecom apparatuur en biotechnologie. Ook de financiële dienstensector wordt gewoonlijk naar voor geschoven.
Positief voor de EU is de Chinese belofte dat het handelsakkoord ‘fase 1’ van China met de VS niet zal leiden tot discriminatie van Europese bedrijven.
De EU wil dat subsidies vooral voor staatsbedrijven beperkt worden door de Wereldhandelsorganisatie (waar ze front hoopt te vormen met de VS en Japan) en ook dat de overcapaciteit in traditionele sectoren zoals staal en ook hightech aangepakt wordt.
In de discussie over de ontwikkeling van de digitale sector eist de EU dat er geen censuur is en de privacy gerespecteerd wordt. De vertegenwoordigers brachten ook cyberveiligheid en desinformatie aan bod, een echo van recente vage EU-beschuldigingen over beweerde hacking en verspreiding van desinformatie door de Chinese staat.
Er werd stevig gediscussieerd over klimaatsverandering. De EU wil dat China zich engageert op doelstellingen om zijn broeigasemissies nog sneller te beperken.
China kreeg ook een veeg uit de pan voor zijn samenwerking met derde landen, in het bijzonder met Afrika. Het moet zich meer aan de ‘internationale’ (lees westerse) politieke regels houden in verband met vrede en veiligheid, en een duurzame ontwikkeling ondersteunen volgens ook al ‘internationale’ normen.
Over COVID-19 blies de EU koud en warm. Na een lovende intro over de noodzaak van samenwerking en solidariteit kwam er opnieuw de vanuit de VS geïnspireerde en voor China denigrerende vraag om ‘volledig deel te nemen’ aan een ‘onafhankelijk onderzoek’ naar de reactie op COVID-19.
Om af te ronden is de EU niet akkoord gaat met de geplande wet op de nationale veiligheid in de Chinese stad Hongkong die volgens haar de ‘fundamentele rechten en vrijheden’ van de bevolking aantast en het afsluiten van een investeringsverdrag bemoeilijkt.
China: hoop op betere samenwerking
Premier Li bepleitte het wederzijds voordeel door betere economische betrekkingen, zeker in een periode van COVID-19. Beide partijen hebben meer dingen gemeenschappelijk dan verschillend, en er is meer ruimte voor samenwerking dan voor concurrentie.
‘China werkt consequent aan een meer door de markt gestuurd, op regels gebaseerd, internationaal handelssysteem voor bedrijven uit de hele wereld.’ Hij voegt er fijntjes aan toe dat hij van Europa hetzelfde verwacht: geen beperkingen op invoer of investeerders en het afbouwen van uitvoerbeperkingen van sommige technologische producten.
Volgens het Chinese perscommuniqué gaan de partijen akkoord dat de onderhandelingen over het bilateraal investeringsverdrag vooruitgang boeken, en dat ze dit jaar nog willen afronden. Dat verdrag zou de toegang tot de Chinese markt verder moeten vergemakkelijken voor Europese bedrijven en investeerders.
Premier Li drong verder aan op samenwerking om de leverketens tussen China en de EU intact te houden en zo de impact van COVID-19 zoveel mogelijk te beperken.
China is bereid met de EU te ‘communiceren’ over de noodzakelijke hervorming van de Wereldhandelsorganisatie en het zal ‘constructief( meewerken aan de multilaterale inspanningen tegen de klimaatsverandering.
Na premier Li kwam ook president Xi tussen in het gesprek alhoewel hij formeel geen deelnemer was. Het toont wel het grote belang dat China hecht aan goede betrekkingen met de EU. Normaal zou Xi in september naar Duitsland komen voor een ontmoeting met de leiders van alle EU-landen. Duitsland heeft die topontmoeting afgezegd omwille van de pandemie. Insiders denken dat het gebrek aan vooruitgang voor het investeringsverdrag de echte reden van het uitstel is.
De officiële Chinese pers benadrukt dat na de top de Chinese én de Europese leiders meer willen samenwerken. De eisen en kritieken van de EU worden niet vermeld.
Voor de top had de Chinese pers al de ‘voorbeeldige samenwerking’ tegen COVID-19 tussen China en de EU geprezen. China hoopt dat de samenwerking met de EU een baken van stabiliteit blijft in een wereld met COVID-19 en andere grote problemen.
Bronnen: South China Morning Post, Perscommuniqué van Michel en von der Leyden, CGTN, Xinhua, People’s Daily, Reuters
