Nepnieuws is een verschijnsel van onze tijd geworden en zal wel nooit meer geheel verdwijnen. Hoewel negeren de beste verdediging is, moet men consumenten van nieuws af en toe wijzen op het herkennen van vals nieuws.
Video bij een vals nieuws bericht op X; foto X (disclaimer)
Honger
Ik scan geregeld sociale media voor berichten over China. Het valt me al langer op dat daar met name bij X ‘vreemde’ berichten te lezen zijn; berichten die niet stroken met de werkelijkheid. De laatste tijd worden die steeds onbegrijpelijker. Eerst leken de meesten op een grap (‘Chinezen lijden honger’, terwijl obesitas een groeiend probleem in China is), maar de indruk dat ze bewust geplaatst worden om een foutief beeld van China te planten wordt alsmaar sterker.
Slechte economie
De trend in de berichtgeving over China in onze media is de laatste tijd aan het veranderen. Waar tot voor kort de nadruk lag op het afschilderen van China als een brute dictatuur verschuift dat nu in de richting van een economie die op instorten staat. Geoefende Chinakenners doet dit denken aan de boektitel The Coming Collapse of China (Gordon Chang, 2001). Na 22 jaar heeft die instorting nog altijd niet plaats gevonden. De gewone lezer, gesocialiseerd met het idee dat onze media de waarheid verkondigen, slikt die berichten echter als zoete koek.
Voorbeelden
Ik beschrijf hier twee zeer recente voorbeelden.
Voorbeeld 1: Social credit
- Het bericht: Op 8 november meldt Songpingcanq dat je in geen voedsel uit een automaat kunt halen, als je social credit lager dan 550 is.
- Uitleg: Social credit is wellicht het minst begrepen van de veel besproken concepten van het hedendaagse sociale beleid in China. Het is een diffuus concept dat vrijwel nergens zo concreet toegepast wordt als hier gerapporteerd en niemand uit mijn Chinese sociale netwerk bevestigt dit bericht. Helaas maakt de schaarse uitleg van de Chinese overheid het voor kwaadwillenden makkelijk hierover vals nieuws te verspreiden.
- Analyse: de naam van de twitteraar lijkt Chinees, maar is niet volgens de regels van het Pinyin gespeld. Chinezen schrijven hun pseudoniemen gewoonlijk in karakters of regulier Pinyin. Deze persoon heeft dit bericht bovendien meerdere malen geplaatst met steeds andere foto’s of video’s. In een ander bericht wordt gemeld dat je in China zonder bewijs van bepaalde vaccinaties niet digitaal kunt betalen. De truc achter dit type ‘nieuws’ is dat de schrijver het bericht baseert op termen die de meeste lezers uit oppervlakkige berichten in de westerse pers kennen (social credit, de Chinese coronamaatregelen, enz.). Daarop verzinnen ze een zeer concreet vals bericht dat de meeste lezers voor waar aan zullen nemen.
Voorbeeld 2: Vechten voor voedsel
- Het bericht: Sharing Travel meldt op 7 november dat door een sneeuwstorm in noordoost China er op een campus in Harbin geen voedsel genoeg is, waardoor studenten er moeten voor duelleren.
- Uitleg: de sneeuwstorm is een feit. Het verhaal bij de video is een leugen. Een Chinese universitaire campus is een stad in een stad, inclusief meerdere restaurants voor studenten en docenten. Die houden ruime voorraden aan. Dan zijn er nog de goed voorziene campuswinkels.
- Analyse: Het is niet duidelijk waarom deze twitteraar dit bericht geplaatst heeft. De meeste tweets van Sharing Travel gaan gewoon over reizen door China. De video toont jongeren gewikkeld in een sneeuwgevecht. Het gaat er wel hard aan toe, maar dat ze studenten zijn die om voedsel vechten is een leugen.
Onkies
Ik heb ook nog meerdere tweets langs zien komen over het levend bereiden van dieren in China, met als hoogtepunt het levend villen en in stukken snijden van een krokodil door een jonge vrouw, thuis in haar badkamer. De twitteraar meldt niet hoe zij dat enorme levende roofdier naar haar badkamer verplaatst had. Deze berichten zijn te onkies om hier in detail te beschrijven. Tweets met dit onderwerp zijn in de coronaperiode ontstaan, wederom op basis van berichten in de westerse pers dat corona ontstaan zou zijn op Chinese markten waar diverse levende dieren verhandeld worden.
Media
Er is slechts één oplossing voor dit euvel: onze media moeten hun berichtgeving over China bij de Chinese realiteit aan laten sluiten. Kritisch commentaar mag uiteraard. Het lijkt er echter op dat een kritische ondertoon een hoofdredactioneel principe van al onze media is. Burgers met een gemiddelde interesse voor wat er in de wereld gebeurt zullen hun opinie over China enkel op die berichtgeving baseren en niet snel bevestiging uit gespecialiseerde bronnen zoeken. Hun opinie is dus vrij negatief. Dat vormt een ideale voedingsbodem voor negatieve berichten op sociale media. Vooralsnog is het voor mensen met een interesse in China geboden net dit soort anecdotische berichten middels alternatieve bronnen aan de realiteit te toetsen.
Bron: eigen onderzoek van de auteur
