Trouw, de krant die onderzoekt, behalve als het over China gaat

Het Nederlandse dagblad Trouw publiceerde op 2 oktober een interview met sinoloog Frank Dikötter n.a.v. het verschijnen van de Nederlandse uitgave van zijn jongste boek: China na Mao. Dit interview maakt een farce van de basiswaarden waarop deze krant prat gaat. In deze reactie ga ik niet zozeer in op het boek of de auteur, maar op de manier waarop Trouw hier de onkritische manier waarmee de Europese media heden ten dage met negatieve publicaties over China omgaat voortzet.

Godheid

Voor wie hem vergeten is: Frank Dikötter is een fenomeen in de sinologie. Hij wordt in brede kring als een god vereert, terwijl zijn publicaties naar academisch maatstaven hooguit oppervlakkig genoemd kunnen worden, aangezien hij geen leidend model gebruikt om lezer inzicht in hetgeen hij beschrijft te geven. Hij zet een enorm aantal punten neer, maar zet geen verbindende lijnen. Zijn oeuvre bestaat hoofdzakelijk uit een aantal boeken, die achtereen een geschiedenis van de  Volksrepubliek China moeten vormen. Het zijn verzamelingen anekdotes (de punten) die hij ‘vond in rapporten, toespraken, nieuwsartikelen en brieven’ (alles wat in dit artikel tussen aanhalingstekens staat zijn citaten uit het interview in Trouw) opgetekend zou hebben, in lokale archieven.

Archieven

Dat laatste is vanaf boek nr 1 het verkoopargument van Dikötter geweest: FD heeft archieven doorzocht die voor anderen gesloten blijven. Niemand heeft zich daarbij ooit afgevraagd waarom juist FD daar dan wel toegelaten is. Ik kan daarover gissen, maar laat het liever aan FD over dat ooit nog eens bekend te maken. Hij is dat aan zijn lezers verplicht. Het openbaar maken van data en hun herkomst is ook een harde eis in de academisch wereld. En dan zijn we precies terug bij de rode draad van dit artikel: ook deze interviewer stelt die vraag niet. Spijtig voor de lezers en nog meer voor de waarheid.

Amuseren

Dikötter ‘amuseert zich hoe mensen het zo fout kunnen hebben’. Kritiek op anderen mag; daar houd ik mijzelf ook geregeld mee bezig. Echter, goede kritiek laat zien dat je de argumenten van de andere partij begrijpt en daar zet je jouw eigen argumenten tegenover, waarbij je de ander in zijn waarde laat. Een kritische interviewer zou hier moeten vragen welke ‘mensen’ Dikötter hier bedoelt, want dat is geheel onduidelijk. Gaat het om alle mensen die over China schrijven, of enkel over degenen die neutraal of positief schrijven? Zoals het in dit interview staat, betreft het iedereen die niet Frank Dikötter heet (tenzij FD zichzelf niet als mens beschouwt). En natuurlijk, de interviewer had ook aan mogen geven dat dit woord ‘amuseren’ wellicht niet zo hoffelijk voor die ‘mensen’ is.

Cultuur

In de volgende sectie van het interview stelt FD dat China geen cultuur is, maar ‘gewoon een marxistisch/leninistische staat’; net als indertijd de Sovjet Unie. Je hoeft geen academische opleiding te hebben om te zien dat dit geen hypothese is, maar gewoon grote onzin. Het staat gelijk met de bewering dat een appel geen appel is maar een vrucht. De politieke structuur van de VRC steunt inderdaad op marxistisch-leninistische grondslagen, maar China heeft als iedere natie een eigen cultuur en de Chinese manier van het ontwikkelen van een marxistisch-leninistisch politiek bestel is zeker door de Chinese cultuur beïnvloed. Wat je kunt onderzoeken is de aard van die invloed. Met dat laatste heb ik me de afgelopen jaren met twee collega’s bezig gehouden. Onze eerste publicatie is op Chinasquare gerecenseerd. Het een sluit het ander niet uit. Opnieuw: waarom gaat de interviewer hier niet op in?

Vragen

Een essentieel onderdeel van een interview is dat de interviewer vragen stelt die door de geïnterviewde beantwoord worden. Van een interview over een onderwerp als dit in een krant als Trouw mag je verwachten dat die vragen kritisch zijn, dat de interviewer het boek analytisch gelezen heeft en minstens een aantal kernuitspraken ervan aan meningen van anderen getoetst heeft. Ik citeer één vraag volledig: ‘Iedere Chinese leider begint met een campagne tegen corruptie volgens uw boek, en dan een campagne om de ideologie te versterken – een kruistocht tegen liberalisering noemt u dat’. Vraag aan mijn lezers: is dit überhaupt een vraag? Ik zie het er niet aan af. FD vult dit uiteraard makkelijk aan, er is hem immers geen enkel kritisch standpunt over zijn argumenten aangeboden. Toch kun je over iedere term in deze non-vraag debatteren. Bijvoorbeeld: wie zijn in China leiders? Is Xi Jinping een leider? Zo ja, sluit dat dan uit dat Li Keqiang ook een leider is? Wie een ondiepe vraag stelt krijgt een ondiep antwoord.

Chaos

De rest van het interview is zo chaotisch dat het nauwelijks zinvol te becommentariëren is. Er worden geen vragen meer gesteld en FD krijgt de vrije hand commentaar over China te spuwen. Hij springt daarbij echter van de hak op de tak, waarbij hij ook nog eens zaken van nu aan gebeurtenissen van een paar decennia geleden plakt. Alleen lezers met een goede kennis van de recente geschiedenis kunnen zijn opmerkingen ontrafelen. De meeste lezers van dit interview hebben die kennis uiteraard niet. Het interview zou die kennis juist aan moeten bieden. Dat gebeurt echter niet. Het bestaande beeld van China als een onmenselijke dictatuur waarbinnen slechts een klein aantal ‘partijsecretarissen het kapitaal verdelen’ wordt bevestigd. Trouw is ontrouw aan haar eigen principes.

Bron: Expert Frank Dikötter ontleedt China’s meedogenloze leider: ‘De volgende dictator is niet beter’, Trouw, 2/10/2022.

Chinasquare redacteur Frank Willems heeft reeds twee artikelen over FD geplaatst:

Dikötter’s “Mao’s massamoord” allesbehalve correcte geschiedenis

Dikötter vs Mao: nog meer haatpropaganda als wetenschap verpakt