Trump noemt China uitdager voor de hegemonie van de VS

In zijn beleidsverklaring over de nationale veiligheidsstrategie heeft president Trump China en Rusland omschreven als ‘concurrenten’ en ‘rivalen’ die de hegemonie van de VS willen ondermijnen. China reageert afwachtend.

China en Rusland zijn landen die ‘ de macht, de invloed en de belangen van Amerika uitdagen’ en die ‘proberen de veiligheid en welvaart van het land te ondermijnen’. ‘We willen wel proberen met hen en andere landen een groots partnerschap op te zetten, maar we zullen altijd onze nationale belangen beschermen’.
China en Rusland ‘zijn vastbesloten hun economie minder vrij en minder fair te maken, hun militaire macht te vergroten en de informatie en data te controleren om hun eigen maatschappij te onderdrukken en hun invloed uit te breiden’.
‘China probeert de VS te vervangen in de Regio van de Indische en Stille Oceaan, zijn model van door de staat geleide economie te promoten en de regio te reorganiseren in zijn voordeel’.
Trump heeft ook bedenkingen bij het Belt and Road project. ‘ De investeringen van China in infrastructuur en haar handelsstrategie staan in dienst van geopolitieke aspiraties’. ‘China gebruikt economische hefbomen, operaties om aan invloed te winnen en impliciete militaire bedreigingen om andere staten achter zijn politieke en veiligheidsagenda te krijgen’. Dit betekent evenwel niet dat de VS geen economische samenwerking willen.
China en Rusland ‘ontwikkelen gesofistikeerde wapens en kennis ’ die ‘de critische infrastructuur van de VS en onze commando- en controlestructuren kan bedreigen’.
De bouw van Chinese militaire posten in de Zuid-Chinese zee ‘brengt het vrije verkeer van goederen in gevaar , bedreigt de soevereiniteit van landen en ondermijnt de regionale stabiliteit.
‘Onze tegenstanders zullen niet volgens onze regels vechten. We zullen onze concurrentiekracht opdrijven om de uitdaging aan te gaan, om de Amerikaanse belangen te beschermen en onze waarden te laten vooruitgaan’
Ondanks zijn negatieve uitspraken blijft Trump eisen dat China en in mindere mate Rusland hem helpen om het Noord-Koreaanse kernwapenprogramma te doen stoppen.

Concreet?

In een voor Trump eerder positieve reactie schrijft de New York Times dat het natuurlijk over de versterking van de militaire macht (en de militaire uitgaven) gaat, maar dat Trump toch vooral op de economie focust.
Hij zal proberen het Amerikaanse handelstekort van 500 miljard dollar (waarvan 309 miljard met China) te doen verdwijnen en de controle op buitenlandse investeringen in de VS vanuit het oogpunt van de nationale veiligheid verscherpen.
Welke concrete maatregelen Trump wil nemen om het handelstekort terug te drijven vermeldt hij niet. Waarnemers verwachten dat dit niet gemakkelijk zal zijn. De VS proberen momenteel samen met de EU China het statuut van markteconomie in de Wereldhandelsorganisatie (WTO) te ontzeggen. Er zijn heffingen ingesteld op de invoer van Chinees staal. De VS werken aan heffingen op Chinees aluminium, volgens Amerikaanse regels buiten de WTO om. In al deze gevallen is de kans reëel of zelfs groot dat de WTO uitspraken ten gunste van China doet. De VS riskeert als morele verliezer te eindigen.
Volgens de New York Times is het belangrijkste strijdpunt wie de leiding krijgt in nieuwe hoogtechnologische sectoren. ‘Concurrenten zoals China stelen onze technologie en onze ideeën’ zegt Trump.
Er is ongerustheid over Chinese bedrijven die technologiestarters in de VS opkopen. Ongerustheid ook omdat Amerikaanse bedrijven om zaken te doen in China verplicht joint-ventures moeten afsluiten en technologie overdragen. Maar vooral is er bezorgdheid over een China dat vastbesloten is zijn eigen technologieën te ontwikkelen, zonder van het Westen af te hangen, voor onder meer halfgeleiders, elektrische voertuigen, kunstmatige intelligentie. De VS zijn bang van het programma ‘Made in China 2025’ waarin de overheid zijn volle gewicht achter deze doelstellingen werpt.
De Amerikaanse regering wil de rol van het Committee on Foreign Investment in the United States (CFIUS) versterken om te beletten dat Amerikaanse technologie naar China verdwijnt. ”
Dat comité zou voortaan de strategische politieke én economische risico’s van Chinese investeringen in de VS moeten onderzoeken. Daarover bestaat consensus bij de twee grote politieke partijen. Zo heeft een comité van het Congres al aanbevolen voortaan alle investeringen van Chinese staatsbedrijven in de VS te blokkeren. Een speerpunt is de sector van de halfgeleiders, waar Chinese bedrijven al mislukte overnamepogingen gedaan hebben op Fairchild Semiconductor, Micron Technology en Lattice Semiconductor.

Afwachtende Chinese reactie

In een editoriaal van de partijkrant People’s Daily wordt de ‘koude oorlogsmentaliteit’ van Trump aangeklaagd. ‘De standpunten van Trump verraden dat de VS nog steeds de wereldhegemonie nastreeft en alles zal doen om opkomende landen onder zich te houden. Ze verraden een bedoeling om het wereldsysteem vooral in dienst van de Amerikaanse belangen te zien eerder dan de belangen van de wereldgemeenschap na te streven.’
Trump benadrukt volgens het blad eenzijdig de concurrentie in de internationale politiek, en denkt niet na over de mogelijkheden voor samenwerking. Dat zal zich snel tegen Amerika zelf keren.
Natuurlijk is er concurrentie tussen de VS en China, maar hun economie is meer complementair dan concurrentieel. Daardoor liep de handel tussen beiden in 2016 op tot 550 miljard dollar, en werd voor 200 miljard doller geïnvesteerd. 2,6 miljoen banen in de VS hangen af van de samenwerking met China. In 2015 maakten Amerikaanse investeerders in China 36,2 miljard dollar winst.
China en de VS zullen verder economisch samenwerken, maar hun visie op de toekomst van de wereld loopt sterk uiteen. In tegenstelling tot de VS wil China een open, inclusieve samenwerking waar alle partijen beter van worden.
Deze standpunten van People’s Daily sluiten aan bij de pogingen van president Xi Jinping om met de Amerikaanse president een relatie van vertrouwen op te bouwen en conflicten tussen beide landen te vermijden. Sommige Chinese experts stellen het falen van deze strategie vast.
Toch is de Chinese houding eerder afwachtend. People’s Daily vraagt zich af in hoeverre de Amerikaanse strategie effectief uitgevoerd zal (kunnen) worden.

Nieuwe Amerikaanse strategie?

De retoriek van president Trump staat in sterk contrast met de uitspraken van zijn voorganger Obama. Die negeerde de tegenstellingen niet, maar bleef China toch een strategische partner noemen. In zijn nationale veiligheidsstrategie van 2015 stelde hij dat ‘confrontatie niet onvermijdelijk’ was, en vond hij de ‘mogelijkheden voor samenwerking met China zonder voorgaande’. Hij ging ervan uit dat China alleen stokken in de wielen van de VS stak wanneer zijn eigen initiatieven bedreigd werden.
De vraag is of achter de retoriek van Trump wel echt een belangrijke wijziging plaatsvindt?
De invloedrijke strateeg Brzezinsky , adviseur van verschillende Amerikaanse presidenten, argumenteerde in zijn boek ‘The grand chessboard’ (1997) dat na het einde van de koude oorlog China het enige land was dat op termijn de Amerikaanse wereldoverheersing in gevaar kon brengen.
Sindsdien volgen alle Amerikaanse presidenten een gecombineerde strategie van ‘containment and engagement’. Containment betekent zoveel mogelijk maatregelen nemen om de opkomst van China af te remmen. Engagement betekent samenwerken met China met de bedoeling het aan de VS te binden, het zo lang mogelijk de Amerikaanse wereldoverheersing laten aanvaarden. Tegelijk steunt de VS de krachten in China die streven naar het invoeren van liberaal kapitalisme.
Tijdens zijn eerste ambtstermijn, met Hillary Clinton als minister van buitenlandse betrekkingen, is president Obama echter ver opgeschoven in de richting van containment. ‘Met de ‘pivot to Asia’, de ‘draai naar Azië’ stelden ze dat het lot van de Amerikaanse wereldoverheersing in het Verre Oosten bepaald werd. Het leger werd teruggetrokken uit het Midden Oosten en herschikt in een omsingelingsbeweging rond China. Dat ging gepaard met het versterken van militaire verdragen met de Filipijnen, Australië, Japan, Zuid-Korea en het zoeken van toenadering tot India en Vietnam. Het min of meer slapend territoriaal conflict in de Chinese Zuidzee werd officieel uitgeroepen tot ‘van strategisch belang voor de VS’ en aangewakkerd. Er werd een tegen China gericht economisch verdrag onderhandeld, het Trans Pacific Partnership (TPP) met elf belangrijke landen rond de Stille Zuidzee, maar met expliciet uitsluiting van China. Ook het mislukte TIPP handelsverdrag met Europa werd binnenskamers verdedigd met het argument dat de VS en de EU samen sterker zouden staan om China in te tomen.
Alhoewel de strategie van Obama tegenover China niet mis te verstaan was, bleef hij beleefd en vermeed hij ontsporende conflicten. Met Trump gaan de handschoenen uit. China is dé uitdager die bestreden moet worden. Maar er is een gebrek aan coherentie. De eerste maatregel van Trump als president was het strategisch zo belangrijk TPP te verscheuren! De wispelturige Trump inspireert ook geen vertrouwen bij de militaire bondgenoten van de VS in Azië en Oceanië.
Toch is de man gevaarlijk. Vanuit een focus op kortlopende economische belangen is hij in staat een handelsoorlog met China te beginnen die de wereldeconomie in een nieuwe crisis kan storten. En zijn bezetenheid met Noord-Korea, of zijn onbegrip voor de gevoeligheid van de Taiwanese kwestie of van de Zuid-Chinese zee dragen zeker het risico op militaire escalatie.
Bron: People’s Daily, New York Times, Bloomberg, South China Morning Post