Het Vlaams-Nederlands huis De Buren organiseerde gisteren in het kader van het Europees Jaar voor Ontwikkeling een debat met als thema: Europa en China in Afrika: strijd om een continent? Vóór en na werd de houding van het publiek tegenover China in Afrika gepeild. Met boeiende resultaten.
Schrijfster en Afrikakenner Lieve Joris, hoogleraar Ontwikkelingssamenwerking Paul Hoebink en de Leuvense onderzoeker Tom De Bruyn debatteerden o.l.v. Stefaan Anrys (tijdschrift MO).
Lieve Joris illustreerde levendig haar gesprekken met gewone Afrikanen en Chinezen, in Afrika en in China. Europeanen oordelen paternalistisch over wat goed en slecht voor Afrika is. Tussen Afrikanen en Chinezen ontwikkelt zich een dialoog. Hoewel voor beiden de VS of Europa droomlanden zijn, ontdekken Afrikanen in China en Chinezen in Afrika onvermoede mogelijkheden tot samenwerking. ‘China democratiseert de industrialisering van Afrika’ zegt een Afrikaan. De culturele kloof is groot en ze beginnen elkaar pas te leren kennen, met alle wrijvingen van dien. Toch is er ook een zekere natuurlijke aantrekking als niet-Europese culturen met een koloniale ervaring. Getuige een filmpje van een Afrikaan die revolutionaire Chinese liedjes in popstijl zingt.
Paul Hoebink had het over ontwikkelingssamenwerking. In theorie ligt de Europese nadruk op goed bestuur en respect voor mensenrechten, en de Chinese nadruk op de vijf principes van vreedzame samenleving (waaronder niet-inmenging in binnenlandse zaken) maar in de praktijk zijn er geen uitgeschreven ontwikkelingsstrategieën. Daar waar Europa veel werkt met ‘budget support’ steunt China vooral de uitbouw van infrastructuur (wegen, bouwwerken van openbaar nut). Er is plaats voor iedereen. Om een redelijke kans te maken dat (zachte) leningen terugbetaald worden heeft China overigens ook belang bij goed bestuur. Ontwikkelingshulp hangt ook samen met politieke invloed, vooral de hulp uit de VS maar ook die van Europa en China. Zo heeft China veel goodwill opgebouwd door bevrijdingsbewegingen te steunen in de jaren 50-60-70.
Tom De Bruyn doet onderzoek naar de samenwerking van Afrika met de BRIC landen Brazilië, India en China. Hij toont twee filmpjes, één over de manier waarop potentiële Chinese investeerders verwelkomd worden in Malawi, en een propagandafilmpje van de EU dat na enkele dagen ingetrokken werd wegens racisme tegen Brazilië, India en China. Er ontwikkelt zich tussen de BRIC landen en Afrika een ontwikkelingsdynamiek. Feitelijke cases bestuderen is echter moeilijk. Een voorbeeld is een door China gesteund centrum voor malariabestrijding in Ethiopië: het blijkt alleen op papier te bestaan en het geld is door de Ethiopische verantwoordelijke aan dringender noden besteed. Een ander voorbeeld: ongeveer alle gevallen van landroof door China berusten op roddels, terwijl echte landroof door bedrijven van andere landen in de schaduw blijft.
Vanuit het publiek werd onder meer de vraag gesteld of de Chinese aanwezigheid in Afrika wel toegevoegde waarde heeft en of ze niet de corruptie bestendigt. De sprekers waren het hierover ongeveer eens. Samenwerking met China ( en Brazilië, India, …) biedt kansen op ontwikkeling: die kansen moeten Afrika en de Afrikaanse leiders zelf aangrijpen.
De Buren liet het publiek vóór en na stemmen over drie stellingen.
1. ‘Het Chinese model werkt beter in Afrika.’ Vooraf dachten 26 aanwezigen van niet, 22 van wel. Achteraf bleken meer mensen onbeslist, en vond een kleine meerderheid (20 tegen 18) van wel.
2. ‘China is alleen geïnteresseerd in de Afrikaanse bodemrijkdommen.’ Vooraf dacht een belangrijke meerderheid (33 tegen 16) dat dit klopt, achteraf twijfelden meer aanwezigen en was de meerderheid geslonken tot 24 tegen 19.
3. ‘China verdringt Europa in Afrika.’ Hier waren vooraf veel onbesliste stemmen, met een meerderheid die de stelling beaamde (22 tegen 17). Achteraf hadden meer aanwezigen een mening, met een meerderheid die de stelling verwierp (27 tegen 22)
De verschuiving in de meningen sluit aan bij de teneur van het debat: die was een heel stuk positiever over de Afrikaans-Chinese samenwerking dan wat de mainstream media regelmatig serveren.
