Een opiniestuk van D. Nimmegeers, dus voor de verantwoordelijkheid van de auteur
Zowel wetenschappelijke onderzoekers als journalistieke waarnemers komen met bedenkingen. Hun achterliggende bedoelingen bepalen het nut van de vragen die ze stellen. En die bedoelingen lopen nogal uiteen.
Maak 2, 3, vele vaccins…
Er is een voortdurend wetenschappelijk debat over alle vaccins die er intussen bestaan. Sommige vaccins zetten geïnactiveerde virussen, of fragmenten daarvan in, om immuniteit te realiseren. Voorbeelden: Sinopharm, Sinovac, Novavax. Andere vaccins zetten genetisch materiaal in met de code om in het lichaam bepaald virale eiwitten aan te maken die immuniteit opwekken. Dat gebeurt soms met een virale vector, dat is een adenovirus dat onschuldig is voor de mens, zoals bij de vaccins van Cansino en AstraZeneca. Ofwel bestaat het uit een zogenaamde boodschapper-molecule (mRNA), zoals bij de vaccins van BioNTech en Pfizer. Die laatste techniek is volledig nieuw.
Wetenschappelijk vaccindebat
Alle vaccins hebben voor- en nadelen. Twee voorbeelden: het streven naar zekerheid over de effectiviteit van Sinovac wordt bemoeilijkt omdat je voor je proefnemingen veel besmette patiënten nodig hebt. Van Pfizer-Biontech is bekend dat het duur is omdat het moet bewaard worden tegen zeer lage temperaturen. Het wetenschappelijke debat dient de voortgezette ontwikkeling en controle van de producten. We moeten het overlaten aan de experts. Dat is oké, laten we ervan uitgaan dat zij daarbij meestal het algemeen belang nastreven. De eerlijke wedijver die uit dat streven voortkomt kan gunstig zijn. Dat er in China uiteenlopende keuzes worden gemaakt, de geïnactiveerden Sinovac en Sinopharm tegenover het gentechnologische Cansino, zal dat misschien laten zien. Wat optimistisch stemt: het zijn de wetenschappers van verschillende landen die zich regelmatig bereid tonen oprecht samen te werken. De topvirologen van de VS en China, respectievelijk Anthony Fauci en Zhong Nanshan houden in maart een publieke dialoog.
Politiek getinte vragen
Sommige journalisten stellen andere, vaak lastiger vragen, waarvan minder duidelijk is of ze zo goed bedoeld zijn. Waarom duurt het zolang voor de WHO de Chinese vaccins goedkeurt? Hoe effectief zijn die werkelijk? Wat zijn de motieven van China om in de hele wereld zijn vaccins aan te bieden? Zekerheid over de antwoorden daarop is er niet, maar het is de moeite waard om ten minste open te staan voor wat Chinese onderzoekers en functionarissen zelf erover zeggen.
Remmende voorsprong
China is in deze kwestie het slachtoffer van zijn eigen succes. Het probleem van double blind onderzoek van vaccins in China is het feit dat daar het virus grotendeels onder controle is. De onderzoekers zijn dus aangewezen op studies in het buitenland waarvan de resultaten hopelijk in de volgende weken vrij zullen komen. Pas als de resultaten gepubliceerd zijn en onderworpen aan de kritische blik van collega onderzoekers (peerreview) kunnen de vaccins definitief goedgekeurd worden. En de resultaten die binnenlopen zijn van land tot land en binnen de landen zelf vaak verschillend. Zhong Nanshan, de bekendste longarts en SARS-specialist van China (zie boven), legt uit dat dit komt door de verschillen in methodes en normen. Als je een vaccin alleen uittest bij personeel in de zorg krijg je een minder goed resultaat dan als je het experiment uitvoert bij een doorsnede van de hele bevolking. Dat kan de verklaring zijn voor de verschillende cijfers over effectiviteit in Brazilië zelf (78% bij mensen met lichte tot ernstige symptomen, 50,4 % bij zorgverleners) en met Turkije (91,25 % werking) of Indonesië (65,3 %).
Ongekende (of onbekende) zorgvuldigheid
Bovendien gaat China met grootst mogelijke zorgvuldigheid te werk. Voor een land als China is het wellicht verwonderlijk dat er ‘nog maar’ 24 miljoen mensen (1,71 per 100) zijn gevaccineerd. Er is het feit dat China zelf slechts 1 vaccin definitief heeft goedgekeurd voor algemeen gebruik, dat van Sinopharm (noodgebruik is wel mogelijk met drie andere Chinese vaccins). De overheid zal nu een krachttoer uithalen om miljoenen mensen te vaccineren ter voorkoming van een besmettingsramp tijdens het Chinese Nieuwjaar, maar ze blijft huiverig om buiten de risicogroepen te gaan. Tot nog toe is vooral personeel binnen de leeftijdsgroep van 18 tot 59 ingeënt in de eerstelijnszorg, in het transport en bij diegenen die in de koude keten werken. Die laatste groep omdat de Chinese onderzoekers er rekening mee blijven houden dat het virus via bevroren voedsel zou kunnen worden overgedragen. Pas sinds kort is er sprake van vaccinatie van 60-plussers. Wang Bin van de Nationale Gezondheidscommissie verantwoordt dat: ‘er zijn nu al meer onderzoeksresultaten, er is een grotere productie en de nieuwe uitbraken dwingen ons ertoe’. Zhong Nanshan (alweer) heeft wel de veiligheid van de geïnactiveerde Chinese vaccins gegarandeerd. Ernstige bijwerkingen komen volgens hem aantoonbaar bij 1 persoon op 1 miljoen voor, terwijl dat bij het griepvaccin drie keer meer is. Antistoffen zijn meer dan zes maanden lang werkzaam gebleven. Vrijwilligers in China die al acht maanden geleden bij de eerste tests een prik kregen dragen nog steeds 90 % van de antistoffen.
Rivaliteit of solidariteit
Vragen over testresultaten, veiligheid en effectiviteit zijn natuurlijk belangrijk en nuttig, vooral als het de bedoeling is de wereldwijde vaccinatiecampagne vooruit te helpen. Bij bepaalde journalisten is er echter gerede twijfel of ze met dat doel hun vragen stellen. Zeker als zij blijven volhouden (en elkaar blijven napraten) dat China ‘veel goed te maken heeft’, ‘zijn soft power wil opkrikken’, zich bezondigt aan ‘vaccindiplomatie’, of ‘politieke steun wil kopen in de Derde Wereld’.
China heeft op 18 mei bij de World Health Assembly en onlangs tijdens het World Economic Forum Agenda bij monde van Xi Jinping toegezegd dat de Chinese vaccins een wereldwijd publiek goed zijn.
De Chinese diplomaten hameren daar voortdurend op en leggen uit waarom. ‘Het virus kent geen grenzen en we zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Solidariteit en samenwerking is ons krachtigste wapen in deze oorlog. We hopen dat alle partijen echt actie zullen ondernemen, meer vaccins zullen verstrekken aan ontwikkelingslanden en zullen bijdragen aan de rechtvaardige distributie en toepassing van vaccins over de hele wereld, zodat we het virus in een vroeg stadium kunnen verslaan’. Wie de hele vaccinatiekwestie zo bekijkt ziet gemakkelijk welke van de twee houdingen het doel van de WHO, ‘alle landen in de wereld moeten een gelijke toegang krijgen tot vaccinatie’, dichterbij brengt.
Op 27 januari meldt zowel de Nationale Gezondheidscommissie van China als Pfizer dat ze hun vaccins binnen de twee maanden kunnen aanpassen om een eind te maken aan de nieuwe, extra besmettelijke varianten gevonden in het Verenigd Koninkrijk en Zuid-Afrika (intussen zijn er overigens nog meer varianten, o.a. in Brazilië). Onmiddellijk zijn er kranten die dit voorstellen als een rivaliteit die van beide partijen uitgaat om tussendoor ook nog even de Chinese vaccins en de tests ervan verdacht te maken.
Van de Chinese staatsmedia zeggen ze dan weer dat die bezig zijn met een ‘offensief tegen de vaccins van Pfizer en AstraZeneca’ . Positieve artikelen over andere dan Chinese vaccins zijn in officiële Chinese media nochtans gemakkelijk te vinden. Recente stukken spreken loven over Novavax, AstraZeneca, onderzoek van Pfizer, Moderna en Johnson&Johnson in de VS. En inderdaad, na sterfgevallen in Noorwegen en Spanje bij bejaarden die een Pfizer vaccin kregen, verschijnen er ‘kritische’ artikelen in de Global Times. Die zijn echter zeker niet meer insinuerend dan wat de westerse kranten hierover schreven en wat er eerder in de media kwam over toevallige sterfgevallen na tests met Chinese vaccins in Brazilië. Een Nederlandse journalist heeft het over ongenuanceerde uitspraken dat Pfizer en andere buitenlandse vaccins ‘onveilig en zelfs levensgevaarlijk zijn’. Daar is geen spoor van te bekennen.
De vraag van 2,2 miljoen
De laatste, en ook een zeer belangrijke, vraag is dan: wanneer zullen bepaalde regeringen en media eindelijk de keuze maken om dit hardnekkige virus, dat nu voortdurend nieuwe gevaarlijk varianten produceert, samen met China te bestrijden in plaats van met vuur te blijven spelen en (onder andere) de pandemie in te zetten om het politieke systeem van China te ondermijnen? Op 3 februari zijn er 2,2 miljoen doden door COVID-19 geteld.
Bronnen: Wikipedia, Kairospresse, Global Times, CNBC, France24.com, Asiatimes, People’s Daily, who.int
