VN-Mensenrechtencommissariaat weerlegt grofste leugens over Xinjiang. 1. Geen concentratiekampen

Het rapport van het VN-Mensenrechtencommissariaat over de situatie in Xinjiang is uit. Wat staat er opvallend NIET in? Concentratiekampen, één miljoen mensen opgesloten, genocide op de Oeigoeren, grootschalige dwangarbeid, stuk voor stuk beschuldigingen die ons dagelijks voor waar in de mainstream media opgedist worden. Wat staat er wel in? ‘Ernstige schendingen van de mensenrechten in Xinjiang in het kader van de toepassing door de regering van haar strategieën om terrorisme en ‘extremisme’ tegen te gaan’. We bekijken in twee artikels in detail waarover dit precies gaat en waarop de beschuldigingen gefundeerd zijn. Dit is het eerste. In een apart artikel bespreken we het antwoord van de Chinese afvaardiging bij de VN in Genève.

Geen ‘neutraal’ expertenrapport

Het rapport gaat uit van het VN-Mensenrechtencommissariaat (hierna het ‘Commissariaat‘). Zoals in andere organisaties die van de VN afhangen is er rivaliteit tussen de grootmachten over de benoeming van de belangrijke kaders en invloed op de standpunten van de organisatie. Het rapport over Xinjiang was volgens aftredend voorzitter Michele Bachelet al een jaar klaar, maar kreeg geen toestemming tot publicatie. Volgens haar was over dit rapport de ‘druk van alle kanten immens’. Het uiteindelijke resultaat was de last minute publicatie van het rapport met het antwoord van de Chinese afvaardiging in Genève als bijlage. Verwacht dus geen ‘neutraal’ expertenrapport maar het resultaat van een intense strijd om invloed .

Het rapport gaat over de situatie van Oeigoeren en andere Moslim-minderheden in Xinjiang. Voor de eenvoud spreekt dit artikel verder over ‘de Oeigoeren’. In de inleiding komen de aanleiding voor het rapport en de gebruikte methoden aan bod. Na een hoofdstuk met de achtergrond van de situatie in Xinjiang komen dan de verschillende aspecten van mogelijke schendingen van de mensenrechten aan bod. Bij de eindsamenvatting horen adviezen voor China, de zakenwereld en de internationale gemeenschap.

‘Beweringen’ als aanleiding

Het rapport werd opgemaakt naar aanleiding van talrijke beweringen over verdwijningen in Xinjiang sinds einde 2017. Die werden later gevolgd door beweringen over grootschalige opsluiting is zogenaamde ‘kampen’, en meldingen van marteling en andere zoals seksueel geweld en dwangarbeid. In de inleiding staat geen oordeel over de juistheid van deze ‘beweringen’.

Er wordt verwezen naar talrijke maatschappelijke organisaties, denktanks, ngo’s, media…zonder deze in een lijst te vermelden. De vraag naar de betrouwbaarheid en eventuele politieke motivatie van deze bronnen wordt niet gesteld.

Beperkt aantal interviews, vaag gebruik van (soms dubieuze) bronnen

Voor dit rapport heeft het gebruik gemaakt van de hoger vermelde beweringen, onderzoeken, satellietmateriaal, officiële teksten, open source materiaal en interviews. Dit alles kritisch geëvalueerd volgens de eigen, niet nader gespecificeerde normen van het Commissariaat. Herhaaldelijk worden gegevens van de beruchte fundamentalistische communistenhater Adrian Zenz of van de door de Amerikaanse regering en de wapenlobby gefinancierde anti-Chinese Australische denktank ASPI zonder bedenkingen overgenomen.

De meest gebruikte informatiebron zijn 40 lange interviews. Het ging om 26 Oeigoeren en verder hoofdzakelijk Kazakken. Onder hen verklaarden er 26 dat ze een of andere vorm van opsluiting meegemaakt hebben.

Twee derden van de geïnterviewden kwamen al in het nieuws via andere kanalen, lees anti-Chinese groepen in de diaspora. Een derde was nieuw of was alleen anoniem geïnterviewd door anderen.
Naast het kleine aantal interviews waarop het rapport zich baseert valt op dat niets gezegd wordt over de achtergrond van de personen: Zijn zij veroordeeld voor criminele feiten? Maken ze deel uit van een anti-Chinese organisatie in het buitenland? Het rapport gaat ervan uit dat het overwegend cleane betrouwbare getuigenissen zijn. In twijfelgevallen werd gekeken of het getuigenis klopte met wat andere bronnen vertellen (waarbij het ene dubieuze verhaal potentieel het andere versterkt).

Als aanvullend bewijsmateriaal gebruikt het rapport de “China Cables”, de “Xinjiang Papers”, de “Karakax List”, de “Urumqi Police database” en de “Xinjiang Police Files”. Het gaat hier om publieke of interne Chinese documenten die in het Westen verspreid zijn en die er geïnterpreteerd worden als bewijs van de beweerde schendingen van de mensenrechten. Volgens het rapport staat de authenticiteit van een aantal vast. Het volgt eveneens de westerse interpretatie van deze teksten.

Achtergrond met blinde vlekken

Volgens het rapport hebben de schendingen van de mensenrechten alles te maken met de strategie tegen terrorisme en ‘extremisme’.

Opvallend is echter hoe de realiteit van het terrorisme afgezwakt wordt. De racistische terreur in Urumqi in 2009, waarbij 180 Han-Chinezen vermoord werden, wordt afgezwakt tot ‘relletjes’ zonder meer en zonder vermelding van aantallen slachtoffers.
De talrijke terroristische aanslagen worden ‘door de regering als terrorisme omschreven gewelddadige incidenten’. Een verhullende omschrijving van aanslagen met 40 doden bij een aanslag in Kunming, van een dodelijke aanslag op het Tian An Menplein, of een aanslag op een fabriek in Xinjiang met 50 dode Han-arbeiders! Allemaal ‘door de regering als terrorisme omschreven incidenten’.

Er wordt melding gemaakt van Oeigoerse islamitische strijders in het buitenland, maar zonder in te gaan op de terroristische organisatie ETIM, die door de VS onder president Bush als terreurorganisatie erkend was (en niet meer sinds Trump).

Het ‘extremisme’ staat systematisch tussen aanhalingstekens en wordt niet geïllustreerd. Verderop volgt de argumentatie dat ‘extremisme’ juridisch gezien geen strafbare categorie vormt.

Wordt het terrorisme afgezwakt, dan verwijst het rapport wel naar een Witboek van de regering in 2019, waarin cijfers staan over de omvang van de repressie tegen het terrorisme en het extremisme.

Meest opvallend is het totale stilzwijgen over separatistische bewegingen, politiek het World Uyghur Congress, een door de Amerikaanse NED – de civiele CIA– gefinancierde organisatie in de diaspora en militair de ETIP (East Turkestan Islamic Party) , voorheen ETIM. Deze ‘vergetelheid’ is niet onschuldig. Ze laat toe de geïnterviewde getuigen uit de diaspora voor te stellen als objectieve personen die in een politiek vacuüm praten.

De armoede bij de Oeigoeren als voedingsbodem voor ontevredenheid wordt vermeld, het fenomenale succes van de gevoerde Chinese politiek, met de volledige uitroeiing van armoede eind 2020 niet. Het succesvol verhinderen van nieuwe aanslagen sinds 2016 krijgt één zinnetje. Alle focus gaat naar vermeende mistoestanden in de strategie, aan de succesvolle economische en sociale evolutie van Xinjiang maakt het Commissariaat geen woorden vuil.

Wetten tegen terrorisme en ‘extremisme’ structurele basis voor mistoestanden

Het rapport gaat gedetailleerd in op de Chinese wetgeving. Die is volgens de auteurs te algemeen in de omschrijving van terrorisme en nog meer van ‘extremisme’. Om daaraan te verhelpen zijn er in de regio Xinjiang en op lokaal vlak regels en adviezen opgesteld over wat kan en niet kan. Die zijn volgens het rapport te vergaand, en maken een aantal daden die vallen onder normale uitoefening van mensenrechten strafbaar.

Het rapport gaat vooral in op de notie ‘extremisme’, die in de de Chinese nationale en lokale wetgeving niet noodzakelijk met geweld gepaard moet gaan om strafbaar te zijn.. Het geeft een aantal voorbeelden van strafbare ‘extremistische’ daden op een verondersteld authentieke lijst van 75 overtredingen, die dat niet zouden moeten zijn: mensen die plots om religieuze reden ophouden met roken of drinken, jongeren die als teken van extremisme een onredelijk lange baard laten groeien, weigeren de familiale planning te volgen… ‘Extremisme’ als wettelijke categorie wordt in principe verworpen als subjectief, zonder voldoende rechtszekerheid.

China maakt het onderscheid tussen ‘ernstige gevallen’ die voor een rechtbank komen en ‘mindere gevallen’ die administratief afgehandeld worden. Volgens het rapport is dit een onduidelijke afbakening die de mogelijkheid schept tot etnische of religieuze discriminatie en arbitrair misbruik.

Volgens het rapport geeft de wet te grote bevoegdheden aan civiele overheid en politie om terrorisme en ‘extremisme’ op te sporen. Ernstige ingrepen in het privéleven zijn mogelijk, bijv. een identiteitskaart intrekken, contactverbod, verplaatsingsverbod, verzameling van biometrische gegevens, elektronische surveillance. Ook dit is een mogelijke bron van discriminatie.

De wet voorziet een voorarrest tot 37 dagen zonder concrete beschuldiging, wat volgens het Commissariaat veel te lang is.

Er is voorzien in het bestraffen van overheden die misbruiken begaan en in beroepsmogelijkheden voor wie gestraft wordt, maar het is onduidelijk of dit in de praktijk gebeurt. Er is ook onvoldoende controle op de toepassing van de wettelijke procedures voorzien.

Geen ‘concentratiekampen’ maar toch ‘arbitraire’ vrijheidsberoving

Het rapport stelt dat de ‘Beroepsopleiding en trainingscentra‘ op de eerste plaats scholen zijn, en verwerpt ‘andere omschrijvingen’.

In de trainingscentra (verder centra genoemd) zitten drie categorieën stagiaires: gevangenen die na hun straf nog als gevaarlijk worden gezien en door de rechtbank geplaatst worden; mensen die een lichte overtreding begingen en door de politie gestuurd werden; en personen die een zwaardere overtreding begingen en door de procureur geplaatst worden als alternatieve straf voor een opsluiting in de gevangenis. De meerderheid van de stagiairs zijn er volgens het rapport op politiebevel.

Sommige geïnterviewden vertelden aan de rapporteurs dat in de centra minder aan beroepsopleiding gedaan werd dan aan politieke indoctrinatie. Het rapport maakt geen melding van het officiële Chinese programma: beroepsopleiding, taalopleiding Mandarijn, kennis van de Chinese wetten, en deradicalisering met onder meer pacifistische interpretatie van de islam.

Alhoewel de centra wettelijk gezien scholen zijn, is er volgens het rapport duidelijk sprake van vrijheidsberoving. Een deel van de stagiairs werd verplicht naar de centra gestuurd. Er is geen informatie over mogelijkheden tot beroep en bij de plaatsing heeft betrokkene geen bijstand van een advocaat. De duur van het verblijf ligt niet vast (Volgens de getuigen van het rapport 12-18 maanden). Er zijn bewakers gewapend met stokken of vuurwapens. Volgens sommige getuigen was bezoek en telefoon met de familie mogelijk,volgens anderen niet.

Vrijheidsberoving is een schending van de mensenrechten wanneer ze ‘arbitrair’ is. Volgens het Commissariaat kan dat het geval zijn, zelfs indien de vrijheidsberoving volgens de wetten van het land veroorloofd is.

In het geval van Xinjiang was de vrijheidsberoving volgens het rapport automatisch arbitrair tot oktober 2018, omdat pas dan het wettelijk statuut van de centra geregeld werd.
Na oktober 2018 blijft ze arbitrair omdat de redenen voor plaatsing arbitrair zijn. Het rapport verwijst daarvoor naar de ‘Karakax list’, een lokaal document dat voor 311 stagiaires de reden voor opname geeft. Een voorbeeld is ’te veel kinderen’. Een getuige vertelde ook dat hij opgenomen werd omdat hij familie in het buitenland had.

Aanvullend bij het beperkte aantal eigen getuigen verwijst het rapport naar de ‘Xinjiang Police Files’ (waarvan de Karakax lijst een onderdeel is) , afkomstig van Adrian Zenz, en de ‘China Cables’ van het International Consortium of Investigative Journalists. Het gaat telkens over Chinese publieke of interne documenten over de centra, waarvan de authenticiteit onbewezen is, en waarvan het onduidelijk is of ze algemene trends of louter individuele feiten beschrijven.

Correctie in 2018, sluiting eind 2019

Het rapport stelt dat China tot oktober 2018 geen wettelijke basis had voor de centra. Het heeft aanwijzingen dat toen een soort regularisatie werd doorgevoerd. Lokale wetten werden aangepast. Er komen regels voor de controle op mistoestanden en te nemen maatregelen. De procureur kan een stage in de centra enkel nog als alternatieve straf opleggen indien betrokkene dit vrijwillig aanvaardt.
Verschillende getuigen hebben het over een soort proces waarop hun opname in de centra retroactief formeel onderbouwd werd; sommigen werden vrijgelaten.

Volgens de regering hadden alle stagiairs die gedwongen opgenomen waren in december 2019 hun opleiding voltooid en de centra verlaten. Het rapport zegt hierover dat dit niet onafhankelijk kon worden geverifieerd.

Illustratief voor de werkwijze van de rapporteurs is ook dit: Volgens het rapport liegt de regering wanneer ze beweert dat iedereen vrij in en uit de stages kon stappen. Daarvoor verwijzen ze naar een artikel in de Chinese pers. Maar dit artikel slaat op de periode na december 2019, nadat de regering had aangekondigd dat er alleen nog vrijwillige stagiairs zouden zijn. Terwijl de gegevens over vrijheidsberoving in het rapport van vóór december 2019 zijn.

Eén miljoen stagiairs? Geen elementen om dit te bevestigen.

Het rapport vermeldt schattingen van het aantal stagiairs in de centra van tienduizenden tot meer dan één miljoen.
Het geeft individuele aanwijzingen uit officiële documenten, die erop wijzen dat er ‘veel’ mensen opgesloten zijn. Bvb de partijsecretaris van de provinciale justitie zegt in 2015 dat in een typisch dorp 30% van de bevolking moet heropgevoed worden.

Uit satellietdocumenten blijkt ook dat er sinds 2016 veel ommuurde gebouwen bijgekomen zijn. China heeft echter de authenticiteit of de interpretatie van die beelden betwist.

De door de Commissie geïnterviewden zaten in minstens acht centra. Het rapport geeft geloofwaardigheid aan een artikel van Adrian Zenz waarin hij schat dat in een bepaald arrondissement 10-20% van de volwassen in 2018-19 een of andere vorm van hechtenis onderging.

Het Commissariaat schrijft: ‘Het is redelijk te besluiten dat er een patroon van grootschalige arbitraire vrijheidsberoving bestond in de centra, minstens tussen 2017 en 2019.’
Maar ‘Op basis van de beschikbare informatie is het Commissariaat niet in staat om schattingen van het totaal aantal personen die met de centra in aanraking kwamen te bevestigen’.

Meer en langere straffen, meer gevangenissen

Uit officiële cijfers blijkt een stijging van de criminele zaken met 25% in 2018 en 20% in 2019, vergeleken met de vijf voorgaande jaren. In 2018 ging het om 74.300 gevallen. Volgens de regering is er geen etnische profilering, maar het rapport zegt niet de nodige data te hebben om dat te onderzoeken.

Het aantal gevangenen steeg met 35% in 2017 en 8% in 2018. Het aantal personen dat veroordeeld werd tot minstens vijf jaar gevangenis steeg van 11% vóór 2017 naar 87% in 2017. In 2017 kregen 86.655 personen een straf van minstens vijf jaar.

Het Commissariaat heeft een beperkt aantal publiek gemaakte vonnissen bestudeerd en vindt daarin een patroon van strenge straffen voor minder zware vergrijpen, in het bijzonder in de categorie ‘extremisme’. Vooral in 2017-18, de periode na de aanslagen van 2016 was dat het geval.

In deel 2 van dit aritkel gaan we verder met de beweerde mistoestanden in de centra, en andere beschuldigingen zoals (culturele) genocide en dwangarbeid.

Bron: https://www.ohchr.org/sites/default/files/documents/countries/2022-08-31/22-08-31-final-assesment.pdf