von der Leyen doet de deur naar China verder dicht

In haar jaarlijkse toespraak (State of the Union) heeft de Voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, de relatie tussen de EU en China nog maar eens verder op scherp gezet. Zij merkte op dat de democratie in de EU in gevaar is doordat vijandige landen, met name Rusland en China, organisaties binnen de EU financieren om propaganda te plegen. Ze kondigde een pakket ter verdediging van de democratie aan.

von der Leyen had haar volledige toespraak, helaas, vanuit een negatief perspectief opgebouwd. Een aanzienlijk deel was aan de oorlog in de Oekraïne gewijd. Het is zeker waar dat dit een sterk negatief effect op het leven van de EU-burgers heeft, maar in plaats van in te gaan op de achtergrond van dit conflict en mogelijkheden deze oorlog zo snel mogelijk te beëindigen, richtte zij haar focus op de vijand die de veroorzaker van al dit kwaads zou zijn: Rusland.

Vijanden

Vanuit dit vijanddenken ging zij over naar een andere vermeende vijand van de EU, China, wiens invloed weliswaar minder heftig is, maar waar de EU zich toch tegen moet verweren om te voorkomen dat China’s invloed nog verder toeneemt. Haar argumentatie was aanvankelijk nog vrij praktisch: het veilig stellen van toevoer van zeldzame aardmetalen waarvan China de wereldmarkt beheerst. Dat zou op zich geen probleem mogen zijn, maar kennelijk vertrouwt von der Leyen China niet, waardoor dat land een potentieel gevaar wordt. Stel je eens voor dat China die toevoer stop zou zetten.

Propaganda

Toen bereikte von der Leyens rede het dieptepunt. Ze maande aan de democratie in de EU te versterken en verdedigen. Deze is volgens haar in gevaar, want vijandige mogendheden financieren instellingen in Europa om van binnenuit propaganda voor hen te maken. Als voorbeeld noemde ze dat ‘een universiteit in Amsterdam’ eerder dit jaar een instituut gesloten had dat met geld uit China onderzoek naar mensenrechten deed. Dit werk is, aldus von der Leyen, toxisch voor onze democratie. Ze kondigde een pakket ter verdediging van de democratie aan.

Mensenrechten

De manier waarop von der Leyen dit gebeuren meldt, laat zien dat zij niet de moeite gedaan heeft zich in dit dossier te verdiepen. Het Cross-cultural Human Rights Centre (CCHRC) is een netwerk van universiteiten en wetenschappers uit China, Afrika en het Caribisch gebied. Het CCHRC is in 2014 in Beijing opgericht en heeft tot doel de dialoog over mensenrechten tussen wetenschappers van over de hele wereld te vergroten. Daarbij vestigt zij met name de aandacht op mensenrechtenconcepten en -ideeën die zijn ontwikkeld in zuidelijke landen, zoals China en Afrika. Een van de deelnemende universiteiten, China’s Southwest University of Politics & Law (SWUPL), heeft voor een aantal jaren een bedrag ter beschikking gesteld om activiteiten van het Centre te meefinancieren. Dit is een normale constructie en kritiek erop is enkel gebaseerd op de gebruikelijke misvattingen over China. Zo wordt SWUPL automatisch als vertegenwoordiger van de Chinese overheid gezien en daarom financiering van SWUPL als financiering van de Chinese regering.

Vrijgesproken

Nog ernstiger is het feit dat von der Leyen niet vermeldt dat een onafhankelijke onderzoekscommissie geen bewijs gevonden heeft dat individuele onderzoekers van het CCHRC hun opvattingen hebben laten “kopen” of dat onder druk van Chinese financiers sprake is geweest van zelfcensuur. Alle publicaties van CCHRC-medewerkers zijn de resultaten van hun eigen onderzoek, verricht in een eigen academisch paradigma. Chinasquare heeft dit al uitgebreid becommentarieerd.

Democratie

von der Leyen gaat er kennelijk vanuit dat er slechts één algemeen erkende definitie van democratie is. De wereld is zich echter al enige tijd aan het ontwikkelen naar een multipolaire situatie. Dat is een nieuwe wereldorde bestaande uit verschillende blokken op basis van verschillende sets culturele basiswaarden. Ieder blok ontwikkelt op basis daarvan een eigen institutionele structuur, inclusief een eigen versie van democratie. Mijn bijdrage aan het onderzoek van het CCHRC richt zich op deze culturele diversiteit in democratie. Ook hierover heb ik al eens een bijdrage op Chinasquare geplaatst. Een volledigere Engelse versie staat op de site van de Transnational Foundation for Peace & Future Research (TFF). Dit is een academisch betoog en ik verwelkom dus kritische reacties. Anders dan mw. Von der Leyen die denkt de waarheid in pacht te hebben.

Rol EU

En hoe nu verder? In mijn opinie kan de EU enkel een rol in de wereldpolitiek spelen, indien zij zich als een separaat politiek blok, los van de VS, opstelt. Von der Leyen vermeldt Joe Biden echter bij naam en lijkt daarmee aan te geven dat de EU wat haar betreft de VS trouw blijft volgen. Daardoor zijn de vijanden van de VS ook die van de EU; Rusland en China voorop. Deze opvatting is pas echt toxisch voor de EU. De Chinese overheid heeft deze rede inmiddels al ‘oorlogsstokerij’ genoemd. Hierbij heeft zij de EU-deur naar China weer een beetje verder dichtgeslagen en heeft het westen opnieuw een stap in de reeds ingezette zelfisolatie gezet. De multipolaire wereld is in wording en het westen kan daarin een invloedrijke partij worden, maar niet langer de dominante. Hoe eerder de EU dit onderkent, des te sneller kan onze unie een positieve rol in deze ontwikkeling gaan spelen.

Bronnen: EU, Chinasquare, TFF, China Daily;