De Europese Raad heeft een vergadering gehouden op 29 en 30 juni 2023, met op de agenda onder meer de betrekkingen tussen de EU en China. De bespreking van dit punt leidde tot een ‘verklaring van de Europese leiders over China’, waarbij wat vragen rijzen.
In de Europese Raad is al langer overleg aan de gang over hoe het nu verder moet tussen de EU en China.
‘Niet ontkoppelen’ van de ‘systeemrivaal’
De Unie houdt ten aanzien van China vol dat het land ‘tegelijkertijd een partner, een concurrent en een systeemrivaal is’. Volgens de tekst van vorige week beseffen de Europese leiders ook dat zowel de EU als China baat heeft bij ‘constructieve en stabiele betrekkingen die berusten op de eerbiediging van de op regels gebaseerde internationale orde, evenwichtige samenwerking, en wederkerigheid’. Er staat letterlijk: ‘de Europese Unie is niet van plan te ontkoppelen of zich naar binnen te keren’.
Wie is aan het woord?
Het document Conclusies Europese Raad over China, 30 juni 2023 is duidelijk een reeks van tussentijdse uitspraken, geen definitieve en historische mijlpaal. Verder blijven er nogal wat onzekerheden over de inhoud. Om er een te noemen: zijn dit de officiële standpunten van de hele EU of van één stroming, en is er ook in de Europese Commissie of het Europese Parlement een meerderheid voor? Bovendien blijven uiteindelijk vooral de Europese hoofdsteden bevoegd voor buitenlands beleid.
Oprecht?
Zowat alle belanghebbende partijen zullen zich afvragen in hoeverre de positieve uitlatingen die op samenwerking lijken aan te sturen oprecht zijn? Een terechte vraag als je die verzekeringen van goede wil afzet tegen andere punten in deze Conclusies Europese Raad. De EU zegt niet te willen ontkoppelen, maar gebruikt liever de term de-risking op aanbeveling van Von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie en een consequent anti-Chinese havik. Overeenkomstig de oorlogszuchtige agenda van Versailles van maart 2022, ‘zal de Europese Unie kritieke afhankelijkheden en kwetsbaarheden blijven afbouwen, ook in haar toeleveringsketens, en waar nodig en wenselijk voor risicovermindering en diversificatie zorgen’. De-risking betekent in de praktijk echter dat een EU-lidstaat als Nederland, onder druk van de VS, heeft moeten besluiten dat ASML vanaf september geen deep ultraviolet (DUV) technologie meer naar China mag exporteren.
Copycat
De blijvende gehoorzaamheid aan Washington wordt ook duidelijk als de Europese Raad zich ‘bezorgd’ toont over ‘de toenemende spanningen in de Straat van Taiwan’ en ‘elke unilaterale poging om de status quo door middel van geweld of dwang te wijzigen afwijst’. Ziehier een getrouwe kopie van de Amerikaanse strategische dubbelzinnigheid en verdraaiing van de werkelijkheid, tot en met de overname van de obligate ‘bevestiging van het consistente Eén-China beleid’. Steeds meer westerse, ook Europese, actoren ondermijnen de status quo en het Eén-China beleid, zonder dat de Raad hierop zelfs maar enige kritiek levert.
Nostalgie?
De zinnetjes over Taiwan zijn bepaald geen gestes in de richting van Beijing. Integendeel, ze getuigen van de typische nostalgie naar de tijd dat Europa en andere westerse machten aan China konden dicteren hoe het zich moest gedragen. Dat geldt ook voor de andere kwesties die alweer worden aangeraakt in de Conclusies Europese Raad: ‘dwangarbeid, de behandeling van mensenrechtenverdedigers en personen die tot minderheden behoren, de situatie in Tibet en Xinjiang, en de nakoming van China’s eerdere toezeggingen wat betreft Hongkong’. Beijing hamert er op dat het dit alles samen met het Taiwanbeleid tot de interne aangelegenheden van China rekent.
‘China, doe je best!’
Er zijn nog twee andere passages die getuigen van hetzelfde paternalisme en zullen zorgen voor twijfel aan de oprechtheid van de Europese Raad. De Europese Unie ‘moedigt China aan ambitieuzere maatregelen te nemen inzake klimaatverandering en biodiversiteit’. China moet er ‘bij Rusland op aan dringen om een eind te maken aan zijn aanvalsoorlog en zijn troepen onmiddellijk, volledig en onvoorwaardelijk uit Oekraïne terug te trekken’.
Klimaatambities
Wat de klimaatmaatregelen betreft, enige hypocrisie kan de Europese aanmoediging aan het adres van China niet ontzegd worden als je bedenkt dat de Europese Unie een regel heeft voorgesteld dat zonnepanelen niet mogen worden geïmporteerd uit een land met meer dan 65 procent van het marktaandeel. Deze regel is uitsluitend bedoeld om China uit te sluiten, dat 85 procent van de markt in handen heeft vanwege de extreem lage prijs van de panelen die het levert. Een beetje absurd wordt de Europese oproep tot meer ecologische ambitie wel als je het klimaatbeleid van de EU met dat van China vergelijkt.
Vredesbeleid
Wat Oekraïne aangaat merkt de Nederlandse Chinakenner en journalist Fred Sengers het volgende op: ‘in het Westen is sceptisch gereageerd op Chinese berichten dat zij zouden willen bemiddelen tussen Oekraïne en Rusland. Gek genoeg vinden veel Europese politici wel dat China zijn invloed in het Kremlin moet aanwenden om vrede te bewerkstelligen, maar dan blijkbaar alleen op onze voorwaarden’.
Moeten de BRICS dan Europa aanmoedigen?
Vooralsnog lijken de pogingen van de Chinese diplomatie om de EU los te weken van de VS en zijn koude oorlogspolitiek weinig op te leveren. Er is op het document van 30 juli nog geen officiële reactie. Chinese journalisten zoals Chen Weihua van de China Daily en sommige waarnemers blijven toch gematigd optimistisch en kijken vooral naar de pragmatische elementen in de verklaring. Ook de relatieve onderlinge verdeeldheid in de Europese politiek ontgaat hen niet.
Wie weet laat het groeiende succes van de BRICS, meer en meer een bondgenootschap van landen in ontwikkeling en opkomst, waar China een centrale rol speelt, de Europese politici inzien dat zij en de bevolking meer baat hebben bij een politiek van samenwerking en vreedzame co-existentie dan met een verdere militarisering en escalatie van conflicten.
Bronnen: consilium.europa.eu, De Standaard, De Volkskrant, The Morning Star, blogaap.nl, Global Times,
