VS, strijd tegen China belangrijker dan Covid?

Waar komt het nieuwe coronavirus precies vandaan en hoe zijn de eerste mensen ermee besmet? Die vragen over de oorsprong zijn van groot belang voor de voortgezette strijd tegen het virus en de COVID-19-pandemie en de voorkoming ervan. Ook de Amerikaanse regering zegt dat ze oorsprong van het virus wil achterhalen, maar ze lijkt daarbij eerder China als doelwit te hebben dan de pandemie.

Een team van experts van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en van Chinese specialisten heeft van 14 januari tot 10 februari 2021 in Wuhan een eerste wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd naar de bron van de besmettingen met het nieuwe coronavirus dat leidt tot de ziekte COVID-19.

WHO-rapport

Op 30 maart heeft het team zijn rapport gepresenteerd. Daarin staat dat SARS-CoV-2 (het virus dat COVID-19 veroorzaakt) waarschijnlijk van dieren op mensen is overgesprongen. Er wordt gesteld dat alle ernstige hypothesen een verdere zoektocht naar feiten en argumenten verdienen, zelfs de veronderstelling dat het zeer besmettelijke virus uit een laboratorium zou zijn ontsnapt. Dat laatste wordt echter zeer onwaarschijnlijk genoemd. Coronavirussen hebben meestal een dierlijke oorsprong. In het Virologisch Instituut van Wuhan dat door sommigen in de VS van een lek werd beschuldigd is niet gewerkt op dit specifieke SARS-CoV-2, zo had het grondige onderzoek van het WHO-team uitgewezen.

Het vervolg

Sinds maart zijn alle nieuwe gegevens bijgehouden die wetenschappers intussen nog hebben geleverd. Daar waren geen nieuwe bewijzen bij voor de theorie dat het virus is ontsnapt uit een lab. Volgens afspraak moet het onderzoek van de WHO nu worden voortgezet. Onbeantwoorde vragen blijven er genoeg over, bijvoorbeeld die over de geografische oorsprong van het virus. Achteraf blijken in andere landen voorafgaand aan de eerste uitbraak in Wuhan december 2019 mogelijke sporen van het nieuwe virus en van afweerstoffen ertegen te zijn aangetroffen. Die werden indertijd niet als zodanig herkend, omdat SARS-CoV-2 inderdaad nieuw en onbekend was. In dit verband vallen de namen van Spanje, Frankrijk, Italië en de VS. Ook zal men rekening houden met de hypothese dat de overdracht van SARS-CoV-2 heeft plaats gevonden via de verpakking van diepvriesproducten. Naar de markten zoals die van Wuhan zouden besmette producten kunnen geëxporteerd zijn. Onderzoekers, onder andere van de WHO, kwamen erachter dat het virus veel langer in leven kan blijven op verpakkingen dan ze eerst aannamen. In China heeft men opgemerkt dat werknemers en klanten die met de handel in diepvriesproducten in aanraking zijn gekomen onevenredig vaak tot de groep van COVID-patiënten behoren. Daarom is het vervoer en de handel ervan in China in elk geval aan strenge regels en controles onderworpen.

Het VS-rapport

De VS beweegt echter hemel en aarde om te laten bewijzen dat het virus uit een Chinees laboratorium is ontsnapt, een idee dat voor het eerst door extreemrechtse complotdenkers en door functionarissen van de regering Trump is verspreid. President Biden, die het vijandige anti-China beleid van zijn voorganger voortzet, gaf in mei aan de geheime dienst opdracht feiten hierover te verzamelen. Ze kregen er 90 dagen de tijd voor en de zaak werd ingekleed als ons ‘eigen wetenschappelijke onderzoek’ om uit te maken ‘of het Covid-19-virus ontstaan was in een laboratoriumongeval of voortkwam uit menselijk contact met een besmette dieren’. De geheime agenten zouden samenwerken met nationale laboratoria en wetenschappers, sommigen in de ‘inlichtingengemeenschap’ hadden een diploma moleculaire biologie.

Complot?

Al bij al leek het echter toch sterk op de zoveelste reeks verdachtmakingen om China de schuld voor COVID-19 te geven, de aandacht van het eigen falend coronabeleid af te leiden en om in China onder politici en burgers verwarring en tweedracht te zaaien. De overtuiging ontstond dat de VS liever deze kwestie politiek wil uitbuiten dan te helpen bij de bescherming van de wereldbevolking tegen het coronavirus. Th. Bollyky van de Council on Foreign Relations in Washington besefte dat en zei: ‘China en veel andere landen zullen de uitkomst gewoon niet accepteren, en dat maakt dit hele onderzoek naar de oorsprong nutteloos’. Peter Embarek, Peter Daszak en Dominic Dwyer, onderzoekers die hadden deelgenomen aan de missie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in Wuhan, in januari en februari, reageerden tegen het plan van Biden en noemden het een wederopleving van complottheorieën.

Het voorstel van Tedros en de reactie van China

Toch stelde Tedros Ghebreyesus, de directeur-generaal van Wereldgezondheidsorganisatie in juli voor om tijdens het vervolgonderzoek niet alleen te kijken naar de dieren die op markten in Wuhan werden verkocht, maar ook een audit uit te voeren bij het Virologisch Instituut van Wuhan. Op een persconferentie daarover zei de viceminister van de Chinese nationale gezondheidscommissie, Zeng Yixin, dat Chinese wetenschappers al aan de slag waren gegaan met de bevindingen van het maart-rapport. De Chinese functionaris verwelkomde ook een door de WHO geleide tweede fase van het onderzoek naar de geschiedenis van de eerste mensen waarvan nu bekend is dat ze COVID-19 hebben gehad. China is staat open voor studies in meerdere landen. Maar Zeng Yixin verwierp de oproep voor een laboratoriumaudit. Volgens hem gaf die blijk van ‘gebrek aan respect voor het gezond verstand en van arrogantie jegens de wetenschappers.’

Geen sluitende conclusie

Op 24 augustus ontving Biden het bestelde onderzoeksrapport en drie dagen later werd een ‘niet-vertrouwelijke samenvatting’ ervan publiek gemaakt. De voornaamste conclusie in die door de Amerikaanse regering opgestelde samenvatting is dat het onderzoek geen overtuigende resultaten heeft opgeleverd. De verschillende afdelingen van de geheime dienst blijven verdeeld over de vraag of de pandemie is begonnen door een laboratoriumongeval of door menselijk contact met een besmet dier. Vier groepen neigen naar de stelling van de besmetting door dieren, maar met enige twijfel. Eén groep houdt vol overtuiging vol dat het virus uit een laboratorium komt. Drie andere bureaus weten het niet. Datgene waar deze acht afdelingen het nog het meest over eens zijn is ‘dat Chinese functionarissen geen voorkennis hadden van het virus vóór de eerste uitbraak van COVID-19 ontstond’ en ‘dat het coronavirus niet werd ontwikkeld als biologisch wapen’.

De schuld van de Chinezen?

In een persverklaring schreef de ‘inlichtingengemeenschap’, de geheime dienst, dat ze van plan is om in de nabije toekomst meer details over haar onderzoek naar buiten te brengen. De auteurs wijten de meningsverschillen onder meer hieraan dat zowel agenten van de geheime dienst als wetenschappers bij het onderzoek betrokken waren. In de tekst wordt echter ook gesuggereerd dat er nog klinische monsters en epidemiologische gegevens van de vroegste COVID-19-gevallen ontbreken. In de laatste alinea van de publicatie lijkt Washington onomwonden te willen vertellen wat de bedoeling is: ‘Beijing blijft het wereldwijde onderzoek belemmeren, verzet zich tegen het delen van informatie en wil de schuld geven aan andere landen, waaronder de Verenigde Staten’.

Oproep van de onderzoekers

Op 25 augustus publiceerden auteurs van het maart-rapport van de WHO (Marion Koopmans , Peter Daszak , Vladimir Dedkov , Dominic Dwyer, Elmoubasher Farag , Thea Fischer , David Hayman, Fabian Leendertz , Ken Maeda , Hung Nguyen-Viet & John Watson) een commentaar in het blad Nature. Zij vatten hun wetenschappelijke aanpak samen. Ze roepen vooral op tot ‘actie om het wetenschappelijke vervolgwerk te versnellen, want de kans om dit cruciale onderzoek uit te voeren neemt snel af. Immers, elke vertraging zal sommige onderzoeken biologisch onmogelijk maken’. Het commentaar van de WHO-experts laat zien dat er enorm veel ‘voorbereidend werk werd geleverd door het team in China, waaronder meer dan 1.000 professionals in de gezondheidszorg die tijdens onze gezamenlijke missie gegevens en onderzoeksresultaten hebben verzameld, geanalyseerd, gepresenteerd en besproken’. Het WHO-team zegt dat de theorie over het laboratoriumlek niet zomaar werd genegeerd. De experts bezochten drie laboratoria waar met coronavirussen was gewerkt, hoewel dat niet in hun op voorhand afgesproken mandaat stond. Het Chinese team was en is weigerachtig om gegevens te delen over 174 patiënten in december 2019, onder andere vanwege privacy. Het WHO-team heeft dat geaccepteerd omdat het niet bevoegd was om die data te eisen en omdat het ook duidelijk was geworden dat de 174 gevallen waarschijnlijk niet de vroegste waren, dus minder urgent om de oorsprong te begrijpen. Het zou mogelijk zijn erop terug te komen tijdens het vervolgonderzoek. De voornaamste conclusie van het maart-rapport was dat het virus hoogstwaarschijnlijk afkomstig was van een dier en dat er verschillende manier waren waarop het kon zijn overgedragen op mensen. Biologisch onderzoek daarnaar is dringend nodig.

Wetenschap vs. vooroordeel

Het team wijst op de slordige en bevooroordeelde wijze waarop vele media hebben bericht over zijn werk. Vooral in de Engelstalige media was dit het geval zoals een artikel in FAIR aantoont. Zo werd bijvoorbeeld de indruk werd gewekt dat het om een inspectie met harde besluiten ging, in plaats van een wetenschappelijk onderzoek dat recht doet aan complexiteit en de basis legt voor een vervolg.

Geen nieuwe feiten

De auteurs verwijzen naar bewijsmateriaal over de oorsprong van het coronavirus dat intussen is opgedoken en dat ze in fase twee willen benutten. Ze schrijven dat deze gegevens volgens hen niet de stelling ondersteunen dat de twee hypothesen (afkomst van dieren of laboratorium-lek) evenwaardig zijn. Sterker nog, de wetenschappers van de WHO verklaren: ‘In het rapport en sindsdien hebben we publiekelijk opgeroepen om alle gegevens die de laboratoriumlekhypothese ondersteunen, te publiceren en in te dienen bij de WHO. Niets daarvan is bij ons binnengekomen’.

Urgentie

De twee teams die in januari en februari in Wuhan met het onderzoek naar de oorsprong van het nieuwe coronavirus zijn begonnen hebben intussen verder gewerkt en zullen doorgaan. Ze noemen zes prioriteiten voor het vervolg, die vooral gericht zijn op de eerste symptomen van COVID-19 besmetting en antistoffen, die niet als dusdanig werden herkend omdat SARS-CoV-2 nieuw was en op de ontwikkelingen bij dieren die in aanmerking komen voor ontstaan en overdacht van coronavirussen. Dat alles moet volgens hen zowel buiten China gebeuren als in dat land met zijn eerste geconstateerde uitbraak. Het nodige materiaal verdwijnt voortdurend: antistoffen zijn niet langer werkzaam, monsters bij dieren kunnen niet meer achterhaald worden bij alle boerderijen en kwekerijen die intussen gesloten zijn of waarvan de dieren uit voorzorg moesten worden afgemaakt. Volgens de experts dringt de tijd dus. Zij verwelkomen het plan om een Scientific Advisory Group for Origins of Novel Pathogens (SAGO) op te richten voor de permanente studie van epidemieën, maar vrezen dat hun onderzoek niet kan wachten op de uitkomst van de onderhandelingen en de bureaucratische procedures daarrond.

Wat wil de VS echt?

En dan blijft er natuurlijk een open vraag die de wetenschappers wijselijk niet stellen omdat zij anders van een pro-Chinese houding zouden worden beschuldigd. Zullen de politici in de VS hun vijandigheid tegen Beijing op dit terrein tenminste laten varen en niet langer tussenkomen in de zoektocht die de betrokken wetenschappers uit de hele internationale gemeenschap willen ondernemen naar de oorsprong van het nieuwe coronavirus?

Bronnen: nature.com, de.china-embassy.org (Chinese ambassade in Duitsland), Morning Star, dni.gov (website VS Amerikaans inlichtingendienst), apo.org.au (Australisch documentatieplatform), Global Times, FAIR.org