Marc Vandepitte*
In navolging van de VS en Europa verbiedt België TikTok voor ambtenaren. Dit verbod is volledig ongegrond maar is verre van onschuldig. Het kadert in de nieuwe Koude Oorlog tegen China. Stappen wij mee in de oorlogskoorts?
De verschillende regeringen in België verbieden TikTok. Ambtenaren mogen de app niet langer gebruiken. Volgens de bevoegde ministers moet de app zelfs verwijderd worden van alle gsm’s die professioneel gebruikt worden in overheidsdiensten.
TikTok is razend populair bij jongeren. Het is een platform dat korte en luchtige video’s verspreidt. Aanvankelijk ging het vooral om virale dansjes, maar het groeide snel uit tot een belangrijke nieuwsbron voor jongeren. In de VS gebruiken bijna 100 miljoen mensen de app.
De populaire video-app ligt al een tijdje onder vuur. In Europa stuurt men aan op zo’n verbod en in Canada en de VS is de app al langer verboden voor overheidsambtenaren. In de VS ligt zelfs een nationaal verbod op tafel in de Senaat.
Om de app te verbieden worden twee redenen aangegeven. TikTok zou massaal gegevens kunnen inzamelen van de westerse gebruiker. Daarnaast kan het platform mogelijk gebruikt worden voor propagandadoeleinden. De vrees bestaat dat ByteDance, het bedrijf achter TikTok, verplicht kan worden om mee te werken met de Chinese overheid.
Ongegrond
De maatregelen zijn ongegrond en wel omwille van verschillende redenen.
Vooreerst is het evident dat hoge ambtenaren geen gevoelige informatie op hun gsm of PC achterlaten. Maar dat hangt niet af van een app. Gevoelige info bescherm je door te versleutelen en niet door deze of gene app toe te laten of te verwijderen.
Het is in dat verband veelbetekenend dat vicepremier Petra De Sutter en de minister van defensie (!) Ludivine Dedonder TikTok zullen blijven gebruiken.
Ten tweede moet elke app om te kunnen werken in Europa tegenwoordig voldoen aan regels ter bescherming van de privacy, beter bekend onder de Engelse afkorting GDPR. Er is geen garantie van honderd procent, maar op dat vlak is TikTok even veilig als andere apps.
De ethische hacker Baptiste Robert constateert: ‘Voor zover we kunnen zien, vertoont TikTok in zijn huidige staat geen verdacht gedrag en geeft het geen ongebruikelijke gegevens vrij. Het verkrijgen van gegevens op het apparaat van de gebruiker is vrij gebruikelijk in de mobiele wereld en we zouden vergelijkbare resultaten verkrijgen met Facebook, Snapchat, Instagram en anderen.’
En ja, het is in het verleden al gebleken dat TikTok de privacy van journalisten heeft geschonden. Maar dat geldt evengoed of nog erger voor andere apps. Er bestaat weinig twijfel over dat de CIA rechtstreeks of onrechtstreeks de sociale media platforms die zij van belang acht in de gaten houdt. Zo is geweten dat Google vol zit met ex-CIA agenten.
In andere landen zullen de inlichtingendiensten ook wel hun werk doen. In 2020 werd bekend dat Israëlische inlichtingendienst spioneerde via WhatsApp.
Ten derde heeft de onze Staatsveiligheid nog geen enkel geval van spionage kunnen vaststellen via TikTok. In de app is in elk geval geen expliciete spionagesoftware verwerkt.
Tenslotte heeft de Chinese regering zo’n app niet nodig om te spioneren. Als ze dat wil doen dan zal ze wel iets anders en meer gesofisticeerd gebruiken dan een simpele luchtballon of een luchtige video-app.
Het echte probleem zit hem niet bij spionage. Het gaat over privacy. Het lijdt geen twijfel dat TikTok heel veel informatie verzamelt over gebruikers. Maar ze zijn niet de enige. Apps als Facebook en Instagram, en veel ander ogenschijnlijk onschuldige apps verzamelen gegevens en verkopen die door aan databrokers, die ze op hun beurt verder verkopen aan bedrijven die winst kunnen slaan uit deze schat aan gegevens.
In een artikel in Foreign Policy verwoorden twee professoren het als volgt:
‘Als we het echte probleem willen aanpakken, moeten we serieuze privacywetten aannemen en geen veiligheidstheater opzetten. Die wetten zijn nodig om te voorkomen dat onze gegevens worden verzameld, geanalyseerd en verkocht – door wie dan ook. Dergelijke wetten zouden ons op de lange termijn beschermen, en niet alleen tegen de app van de week.’
De echte redenen
De echte redenen voor het verbod op TikTok hebben niets met spionage of veiligheid te maken, maar liggen elders.
Een eerste reden is van commerciële aard. TikTok is er in geslaagd om het monopolie van zijn concurrenten uit de VS te doorbreken. Het gaat over Alphabet (Youtube) en Meta (Facebook en Instagram). Het afgelopen jaar maakten zij gigantische winsten, resp. 279 miljard dollar en 117 miljard dollar.
Onlangs ondertekende de bekende rapper en acteur Snoop Dogg een exclusiviteitsakkoord met TikTok en niet met Spotify of Apple Store. Gezien de enorme winstmogelijkheden staat hier zeer veel op het spel.
En die winstmogelijkheden zien ze in de VS niet graag verloren gaan. Net zoals eerder het geval was bij Huawei (5G) wil Washington Chinese concurrenten letterlijk uitschakelen door ze te verbieden. Economische oorlogsvoering heet zoiets. Zoals de laatste jaren gebruikelijk is danst Europa (en België) hier naar de pijpen van de VS.
Een tweede reden is van geopolitieke aard. In de ogen van de VS wordt China meer en meer gezien als bedreiging en kwaadwillende macht. Denk maar aan de hysterie rond de luchtballon, en de toegenomen oorlogsretoriek rond de kwestie Taiwan. We zitten in een nieuwe Koude Oorlog.
Rondom China heeft de VS een militaire omknelling uitgebouwd. Washington sluit ook de ene militaire alliantie na de andere met landen uit de regio. Het lijkt wel alsof de VS zich met grote spoed opmaakt voor een gewapend conflict met China.
De hele heisa rond TikTok dient om een vijandbeeld t.a.v. China te ontwikkelen of te versterken. Voor het aangaan van militaire conflicten is het belangrijk om de publieke opinie mee te hebben. Het verbod op TikTok pas daarin en is dus verre van een onschuldige kwestie.
Ook hier weer lopen Europa en België netjes in de pas van de grote broer. Voor sinoloog Rogier Creemers, die doceert aan de universiteit van Leiden heeft het verbod van TikTok op diensttelefoons van ambtenaren iets weg van symboolpolitiek. ‘We volgen daarin de VS, waar alles wat met China te maken heeft momenteel des duivels is’.
Wanneer gaan we er in Europa eindelijk eens in slagen om een eigen autonome koers te varen, gebaseerd op gezond verstand en niet bedwelmd door oorlogskoorts? Het lijkt in deze oorlogstijden een van de belangrijkste uitdagingen waar we voor staan.
*Marc Vandepitte is commentator en publicist internationale politiek. Hij heeft een bijzondere interesse voor de economische en politieke ontwikkelingen in China, het land waarover hij het boek Made in China publiceerde samen met Ng Sauw Tjhoi.
Het bovenstaande artikel verscheen in De Wereld Morgen op 10 maart 2023. ChinaSquare neemt het – met toestemming van de auteur – over als opinie. In een licht gewijzigde vorm gericht op een internationaal lezerspubliek.
