Minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi brengt van morgen tot vrijdag een bezoek aan Australië en Nieuw Zeeland. Het bezoek kan bijdragen tot de hertekening van het politieke landschap in de regio nu de VS zich lijkt willen te desengageren uit Azië. Toch bezocht de Amerikaanse minister van Defensie Mattis er de oude bondgenoten Japan en Zuid-Korea.
Minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi smeedt het ijzer terwijl het heet is. Vorige week had president Trump een voor beiden ontgoochelend gesprek met de Australische premier Turnbull. De week nadien bezoekt de minister zowel Australië als Nieuw Zeeland. Beide landen hadden het TPP-vrijhandelsverdrag ondertekend. Dit verdrag werd door de nieuwe Amerikaanse president Trump verscheurd. Minister Wang onderzoekt nu de mogelijkheden in hoever beide landen willen gaan in hun betrekkingen met China. De premiers van beide landen hadden op de APEC-top te Lima al laten verstaan dat indien president Trump het TPP niet zou valideren, dat ze nauwere betrekkingen zouden zoeken met China dat ook streeft naar meer vrijhandel. Wangs bezoek komt op uitnodiging van zijn Australische en Nieuw Zeelandse collega’s Julie Bishop en Murray McCully. Tijdens het bezoek zal Wang de vierde ronde van de Strategische dialoog tussen China en Australië mede voorzitten naast Bishop.
Australië
De Australische premier Turnbull voerde dus vorig week een ontgoochelend telefonisch gesprek met de nieuwe Amerikaanse president. Het gesprek waarvan verwacht werd dat het een uur zou duren, werd al afgebroken na 25 minuten. Toen vroeg de premier aan Trump of hij een door president Obama afgesloten deal (overigens op aandringen van de UN) over het onthaal van 1250 vluchtelingen uit een Australisch opvangcentrum wou overnemen. Trump die hierover niet ingelicht bleek, maakte zich erg kwaad en het gesprek werd afgebroken. Trump eindigde met de mededeling dat hij al had gesproken met 4 wereldleiders waaronder de Russische president Putin, maar dat dit het slechtste gesprek was tot dan toe. Na zijn telefoon tweette Trump dat de Obama-overeenkomst over de vluchtelingen ‘ongelooflijk’ was.
Tot nu toe hadden Australië en de VS een hechte politieke band door het delen van inlichtingenwerk en oorlogen voeren in Irak en Afghanistan. In Australië werd ondertussen al in verschillende steden door duizenden betoogd tegen de houding van Trump zowel tegenover de eigen vluchtelingen als meer in het algemeen tegen Trumps weigering vluchtelingen te aanvaarden uit zeven Moslimlanden.
Vrijhandel
Kortom de kaarten in de regio worden door elkaar geschud en Wang Yi zal de komende week uittesten hoever China kan gaan bij het opvullen van de vrijgekomen leegte. Hierbij zal ongetwijfeld nieuwe vrijhandel ter sprake komen. China en Australië tekenden in 2015 een vrijhandelsovereenkomst na moeilijke onderhandelingen. De Financial Times meent te weten dat er over een toekomstig akkoord twee visies bestaan: de ene visie die gedeeld wordt door Japan en Australië zou neerkomen op een aangepaste TPP. Langs de andere kant staat China dat praktisch klaar is met het RCEP dat landen uit Zuidoost Azië omvat maar waarbij minder de klemtoon ligt op de intellectuele, sociale of milieueisen die in het TPP op maat van de VS waren gesneden.
Wang Yi bezoekt ook Nieuw Zeeland dat in 2008 het eerste ontwikkeld land was waarmee China een vrijhandelsakkoord afsloot. Vorig jaar hoopte Wang Yi met Nieuw Zeeland nog meer ‘premières’ te kunnen verwezenlijken. Op de APEC-top te Lima zei premier John Key dat ‘indien de VS niet thuis geven, dan moet dat vacuüm opgevuld worden. China zal dat gaan doen’. Lachend zei hij toen nog te hopen op een geamendeerd ‘Trump Pacific Partnership’ maar dit is alsnog ijdele hoop gebleken.
Vermelden we op het pad naar meer Aziatische vrijhandel nog dat de Sri Lankaanse ambassadeur zaterdag bekend maakte dat China en Sri Lanka tegen het jaareinde hopen een vrijhandelsakkoord te finaliseren en dat de eerste minister Beijing zal bezoeken in mei, de maand waarin de Filipijnse president voor een tweede bezoek in Beijing verwacht wordt.
Mattis
De nieuwe Amerikaanse minister van Defensie Jim Mattis heeft zijn eerste buitenlands bezoek afgelegd naar Zuid-Korea en Japan die hij beide steun toezegde. In Zuid-Korea beloofde hij ‘een daadwerkelijk en overweldigend antwoord indien het land nucleair zou aangevallen worden’. Hij noemde het geplande THAAD antiraketsysteem en de 28.500 gestationeerde VS-troepen ‘het bewijs van Washingtons inzet voor het land’. Tijdens de verkiezingen had Trump laten doorschemeren dat indien Zuid-Korea en Japan niet meer zouden betalen, dat hij misschien de VS-troepen zou terugtrekken.
In Japan beloofde hij bijstand in verband met de Sensaku eilanden die door China geclaimd worden als de Diaoyu eilanden. Hoewel Mattis zei ‘schouder aan schouder te staan’ met beide landen, ’toch zijn beide niet naïef’, aldus directeur Frank Jannuzi van de Mansfield Foundation in Washington in de Financial Times. Het besef dringt door dat de States niet meer de geallieerde zijn die ze vroeger waren. Over het THAAD antiraketsysteem weet de krant nog te melden dat het conglomeraat Lotte op wiens gronden het systeem gepland was, de beschikbaarheid van de terreinen terugtrok nadat het bedrijf in China meer gecontroleerd werd. Vandaag maandag meldt dezelfde krant dat Lotte drie verlieslatende winkelcomplexen sluit in Beijing. Het in Zuid-Korea geplande THAAD-antiraketsysteem zint China niet omdat de radar tot ver in China en Rusland kijken kan en omdat beide landen het moeilijker krijgen met een tegenaanval te doen indien de VS als eerste met kernraketten zou aanvallen.
China-US
In verband met de Zuid-Chinese Zee zwakte Mattis de uitspraken van buitenlandminister Rex Tillerson af die in de Senaat zei dat de VS de toegang tot de kunstmatige eilanden die China gebouwd heeft in de Zuid-Chinese Zee moet blokkeren. Mattis stelde ‘dat militaire bewegingen over de Zuid-Chinese Zee niet aan de orde zijn, maar dat alle inspanningen -ook diplomatieke- zullen aangewend worden om tot een regeling te komen’. Toch reageerde de woordvoerder van Buitenlandse zaken in Beijing dat de uitlatingen van Mattis over de Diaoyu eilanden ‘de vrede in het gebied in het gedrang kunnen brengen’. Beijing beschouwt het defensieverdrag waarbij de VS Japan militaire bijstand belooft als een product van de koude oorlog.
Vrijdag had de Chinese topdiplomaat staatsraad Yang Jiechi een gesprek met nationaal veiligheidsadviseur van de VS, Michael Flynn. Het was het eerste contact op hoog niveau tussen China en de VS sinds Trump president werd. Yang vertelde Flynn te hopen dat beide landen hun samenwerking kunnen voortzetten terwijl de meningsverschillen onder controle worden gehouden. Het Witte Huis heeft nog geen details van het telefoongesprek vrij gegeven. Chinese politieke wetenschappers omschrijven de Chinese houding tegenover het nieuwe VS-regime als ‘defensief want Trump is agressief tegenover iedereen, ook zijn geallieerden’.
Bronnen: SCMP, FT, BBC, CNN, China Daily
