In Wuhan zijn de resultaten bekend gemaakt van een gezamenlijk onderzoek naar de oorsprong van COVID-19 door de Wereldgezondheidsorganisatie WHO en China. Meest waarschijnlijk maar niet zeker is een besmetting door een tussengastheer. Ontsnapping uit een Chinees labo is ‘hoogst onwaarschijnlijk’.
Het onderzoek gebeurde sinds 14 januari door experts van de WHO samen met Chinese specialisten. Doel was uit te zoeken hoe de epidemie ontstaan is.
In 2020 hadden onder meer de Amerikaanse president Trump en vooral de minister van Buitenlandse Zaken Pompeo met klem beweerd dat ze bewijzen hadden dat het virus uit een labo in Wuhan kwam en dat China de uitbraak maandenlang had verborgen gehouden.
De Australische regering eiste daarop een ‘onafhankelijk onderzoek‘ om de verantwoordelijkheid van China vast te stellen. Voor deze eis, die China impliciet als schuldig beschouwde, was binnen de WHO weinig animo. Er werd in juli besloten dat de WHO samen met China zou proberen de bron van verspreiding van het virus te achterhalen, niet om schuldigen te zoeken maar om lessen te trekken voor de toekomst. President Trump besloot daarop dat de VS zich zou terugtrekken uit de WHO die volgens hem te veel door China beïnvloed wordt.
De voorlopige resultaten van het onderzoek zijn bekend gemaakt op een gezamenlijke persconferentie in Wuhan, door Peter Ben Embarek, de leider van het team van WHO-experts uit tien landen en de Chinese wetenschapper Liang Wannian.
Oorsprong nog onzeker, geen doofpot.
Er zijn in vleermuizen en schubdieren virussen gevonden die lijken op het nieuwe coronavirus. Maar de genetische verschillen zijn te groot om een directe overgang op mensen waarschijnlijk te maken. Vleermuizen, schubdieren, wezels, katten en nog andere dieren kunnen mogelijk tussengastheer geweest zijn en een virusreservoir gevormd hebben.
Na de sluiting van de Huanan markt voor zeevruchten zijn monsters genomen waaruit de aanwezigheid van virus blijkt, in het bijzonder in stalletjes voor vis- en schaaldieren. Hoe het daar kwam is niet duidelijk. Het kan van besmette personen komen, maar ook van besmet bevroren voedsel of van dieren. Uit grootschalig onderzoek van dierlijke producten op de markt is geen resultaat gekomen. Er is ook tevergeefs gezocht naar virussen in vleermuizen elders in de provincie Hubei. In heel China is op grote schaal levend vee, pluimvee en wild getest zonder resultaat.
Het nieuwe coronavirus is zich vanaf begin december beginnen te verspreiden in Wuhan, met een versnelling in de tweede helft van de maand. Er zijn geen vroegere gevallen gevonden.
Uit een onderzoek naar de oudste gevallen blijkt dat het virus toen niet alleen op de markt zat maar ook in andere wijken van de stad. Het is ook best mogelijk dat het virus in die periode ook al aanwezig was op andere plaatsen buiten Wuhan maar niet ontdekt werd. Verder onderzoek van bloedstalen kan helpen om meer inzicht te krijgen
Ontsnapping uit labo ‘extreem onwaarschijnlijk’
De experts hebben vier hypothesen over hoe het virus oversprong op mensen: rechtstreekse overdracht van dieren, via voedsel in de koude keten, via een tussengastheer, of door een incident in een laboratorium.
De laatste hypothese wordt door Embarak opzij geschoven als ‘extreem onwaarschijnlijk’. Volgens hem zijn ontsnappingen uit laboratoria uitzonderlijk zeldzaam en uit het onderzoek van het team naar de werkzaamheden van het labo in Wuhan blijkt dat ontsnappen er heel moeilijk zou zijn. Er zijn in de logboeken van dit of andere laboratoria ook geen sporen van het nieuwe virus te vinden.
De meest waarschijnlijke hypothese is volgens Embarak de overdracht via een tussengastheer. Rechtstreekse overdracht en of door voedsel in de koudeketen zouden ook mogelijk kunnen zijn.
Degelijk onderzoek
Het onderzoeksteam analyseerde een grote hoeveelheid data en bezocht negen betrokken sites, waaronder het door Pompeo beschuldigde Wuhan Institute of virology. Er werd uitvoerig overlegd met lokale gezondheidswerkers, laboratoriumonderzoekers, wetenschappers en verantwoordelijken voor de markt. Het team ontmoette ook sociale werkers, gemeenschapswerkers, inwoners, herstelde patiënten en familie van gezondheidswerkers die het leven lieten in de epidemie.
Embarek stelt dat verder gezocht moet worden naar inzichten in de oorsprong. Dat moet in China zelf gebeuren, maar “Het onderzoek is niet beperkt tot de geografische grenzen”. Hij merkt op dat dieren op de markt in Wuhan van ver kunnen komen. Het onderzoek heeft volgens hem nieuwe informatie opgeleverd maar het beeld van de uitbraak niet ingrijpend veranderd.
Een lid van het onderzoeksteam, Peter Daszak verklaarde eerder aan Associated Press dat het team meer openheid ervoer dan verwacht, en dat ze volledige toegang kregen tot alle plaatsen en mensen die ze gevraagd hadden.
Een ander teamlid, Koelsen Fisher verklaarde dat ze geen ruwe data te zien kregen, alleen analyses van de data. Maar dat zou volgens haar ook de gewone gang van zaken zijn in de meeste andere landen.
De Nederlandse virologe Marion Koopmans vindt dat op de markt verschillende dieren zaten die mogelijk tussengastheer konden zijn, bijvoorbeeld ook konijnen of bamboeratten. Sommige daarvan waren aangevoerd uit kwekerijen in plaatsen waar vleermuizen met het gelijkaardig coronavirus leven. Verder onderzoek in boerderijen zou nuttig zijn.
Ned Prince, woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken zei dat de VS ernaar uitkijkt het rapport met de onderliggende data te kunnen bestuderen.
Bron: Xinhua, Associated Press
