Wie wil escalatie in Hongkong en waarom? (opinie)

De escalatie in Hongkong is onmiskenbaar. De stad maakte een tiende weekend door met massale betogingen en stadsguerrilla-acties. Daarna kozen opposanten van de regering de luchthaven als actieterrein.

Het onderstaande geeft de mening weer van Dirk Nimmegeers.

Actievoerders hebben vijf dagen na elkaar het luchtverkeer ontwricht dat een belangrijke functie heeft voor Hongkong als zakencentrum en toeristisch knooppunt.

Ontwrichting op de luchthaven

(upd) Op dinsdag moest de luchtvaartautoriteit vanaf 15:00 u plaatselijke tijd 188 aankomende en 182 vertrekkende  vluchten schrappen. Om 16:30 u werd de check-in voor alle vertrekkende vluchten stopgezet. Vandaag woensdag heeft een gerechtshof in Hongkong een gerechtelijk bevel uitgevaardigd dat aan de demonstranten het verbod oplegt om op Hong Kong International Airport te blijven. In de tekst staat dat het ‘eenieder verboden is om onwettig en opzettelijk het correcte gebruik van de luchthaven te belemmeren of erop in te grijpen’, aldus de luchthavenautoriteit. Rond de middag kon het personeel stilaan het werk hervatten en de passagiers bedienen. Een kleiner aantal demonstranten houdt zich nog op in een voor hen afgezette ruimte.

Beperkte definitie van persvrijheid

Demonstranten konden tot woensdagochtend aan passagiers hun visie op de situatie geven. Dat leidde soms tot begrip, maar ook tot discussies en handgemeen. In de hal waren alweer gevechten geweest tussen politiemensen en betogers. Woensdagochtend werd een journalist van de officiële Chinese krant Global Times mishandeld. Activisten die hem foto’s zagen maken pakten zijn rugzak af. Ze vertelden dat er een T-shirt in zat met I love HK Police erop. Ze bonden hem vast en sloegen hem tot hij bijna bewusteloos was. Verplegers van de eerste hulp werd even belet om hem te verzorgen. Ook een toerist van het vasteland die ervan verdacht werd een agent in burger te zijn werd geslagen en vastgebonden. Beiden moesten een tijdlang verzorgd worden in het ziekenhuis. Een vertegenwoordiger van de
Hong Kong Federation of Journalists uitte zijn verontwaardiging over de mishandeling en gijzeling. Verder kwamen er protesten van de Hong Kong Federation of Trade Unions en van de vakbond van toeristengidsen.

‘een hoge prijs’

,Zeven vakbonden in de luchtvaartindustrie van Hongkong hebben in een gezamenlijke verklaring de niet toegestane acties veroordeeld. Die zijn volgens de tekst ‘een smet op de internationale reputatie van Hongkong’. In 2018 maakten er dagelijks gemiddeld 200.000 reizigers gebruik van Hongkong Airport. De helft van het handelsverkeer van Hongkong verloopt via de lucht. Frank Chan Fan, de minister van Transport en Huisvesting in de regering van Hongkong, heeft gezegd dat de stad een hoge prijs zal betalen voor de verlamming van de luchthaven.

Arrestaties

De politie heeft de afgelopen dagen 149 demonstranten van tussen de 15 en 53 jaar gearresteerd. Zij worden verdacht van ‘deelname aan verboden betogingen, geweldpleging tegen politiemensen, het hinderen van de ordehandhavers bij het uitvoeren van hun werk, het bezit van verboden wapens en gevaarlijke voorwerpen’.

De omgekeerde wereld

Deze acties worden vergoelijkt door de gematigde opposanten van de regering. Buitenlandse, vooral westerse, media en commentatoren kiezen partij tegen de politie en de regering van Hongkong. Politici uit de VS, het Verenigd Koninkrijk en Canada waarschuwen de nationale regering van China ‘dat ze het niet moet wagen om tussen te komen’. De leider van de Republikeinen in de Amerikaanse Senaat, McConnell, laat weten dat: ‘het volk van Hongkong moedig de Chinese Communistische Partij trotseert’. Volgens hen moet er met respect geluisterd worden naar de demonstranten en ‘is er een dialoog nodig’. Zij doen alsof de escalatie het werk is van de politie, de regering van Hongkong en Beijing. Dat is de wereld op zijn kop zetten. Het zijn immers de demonstranten die vanaf het begin de dialoog en het compromis hebben afgewezen.

Momentum

Zij hebben telkens een aanleiding gezocht en gevonden om acties opnieuw momentum te geven en hun eisenpakket stap voor stap uit te breiden. Sommigen onder hen brachten vernielingen aan in het parlementsgebouw en belegerden de kantoren van de nationale overheid en de politie. Radicalen provoceerden door de vlaggen van de VS en het Verenigd Koninkrijk in optochten mee te dragen en de vlag van China naar beneden te halen en te besmeuren. Zij laten regelmatig weten dat ze de totale nederlaag van de regering nastreven en met minder geen genoegen zullen nemen.

Politie

Het is mogelijk dat sommige politiemensen fouten hebben gemaakt en bijvoorbeeld buitensporig hard zijn opgetreden. Nauwkeurig heeft de politie van Hongkong altijd alle klachten onderzocht, dat gebeurt ook nu. Als korps heeft de politiemacht echter gedaan wat moest: de rechtsstaat en de burgers van Hongkong beschermen, zorgen dat het normale leven en werk kunnen doorgaan. De politie kan en mag niet accepteren dat groepen hun eisen willen realiseren met geweld en onwettige methodes.

Carrie Lam

Dat is een van de redenen waarom de Chief Executive Carrie Lam, de andere leiders van de speciale administratieve regio en een groot aantal parlementsleden de politie blijven steunen. Carrie Lam heeft op de eerste eis van de demonstranten toegegeven en het wetsontwerp dat de aanleiding was van het protest ‘doodverklaard’. Tijdens haar persconferentie op dinsdag herhaalde Lam dat het nodig is eerst op te komen tegen het geweld en voor de rechtsstaat. Als de rust hersteld is zal zij een eerlijke dialoog aangaan en wil zij de harmonie laten terugkeren. Dat is volgens haar nodig om Hongkong te redden als een veilige samenleving ‘…een open, vrije, inclusieve, en economisch stabiele stad…’ .

Beijing

Beijing heeft op zijn beurt in een aantal verklaringen de politie geprezen en verdedigd. De nationale regering blijft herhalen dat de problemen moeten opgelost worden door de regering van Carrie Lam en dat zij daartoe perfect in staat is. Wel dringen de vertegenwoordigers van de regering er in hun recente verklaringen met meer nadruk op aan dat er een einde komt aan de chaos en het geweld, en dat de overtreders worden vervolgd. Wie dat overdreven vindt moet zich eens afvragen hoe de regering van de VS of een Europees land zou reageren als demonstranten, sommigen tot de strijd bereid, de luchthaven als actieterrein zouden uitkiezen. De situatie dreigt nu ook echt uit de hand te lopen. Dat ligt echter aan de activisten en diegene die hen ondersteunen, niet aan de nationale of regionale overheid. De overheid is geen vragende partij voor wanorde, geweld of een soort opstand. Het zijn de opposanten en hun supporters die flirten met ‘revolution’.

Wat motiveert hen?

Waarom zijn de demonstranten met zovelen en houden ze het zo lang hardnekkig vol? Een lang artikel in de South China Morning Post leek het antwoord te bevatten. Why Hong Kong’s angry and disillusioned youth are making their voices heard. Jongeren vertellen verhalen over gebrek aan betaalbare woongelegenheid en een enorme ongelijkheid. Het vreemde is dat de twee delen in elk van hun verhalen niet of nauwelijks verband houden met elkaar. Eerst krijg je een korte beschrijving van iemands precaire sociale situatie. Dan komt onveranderlijk de klacht over beperkte democratie en de dominantie van Beijing. Hoe het één de oorzaak van het ander kan zijn, wordt nergens duidelijk. De jongeren die ‘niets moeten weten’ van het vasteland China, weten blijkbaar ook niets over het Chinese systeem dat hen een wat opener geest zouden kunnen geven. Zoals het feit dat in China 90% van de gezinnen zijn eigen huis heeft. Hongkongse jongeren zijn blijkbaar ook niet op de hoogte van het feit dat van de jongeren tussen 19 en 36 er al 70% in geslaagd zijn een eigen huis te bekostigen. En dat dit kan omdat onder andere studieschuld er praktisch onbestaande is en studeren aan een hogeschool of universiteit zwaar gesubsidieerd wordt door de staat.

Sociale dimensie?

Volgens professor Barry Sautman , die we om zijn mening vroegen over de rol van sociale problemen, zijn deze wel een belangrijke prikkel voor deelname aan de protesten. ‘De organisatoren negeren dat echter helemaal…de leiders van de pandemocraten en de localisten hebben uitdrukkelijk gezegd dat de beweging niet voortkomt uit sociale problemen. Het mag volgens hen niet gaan om woongelegenheid, werkgelegenheid, grove ongelijkheid, racisme enz. Zij benadrukken dat de beweging van vandaag er een is voor een waarachtig algemeen stemrecht (het hoofddoel van de pan-democraten) of de ‘bevrijding’ van Hongkong uit de greep van het vasteland (het hoofddoel van de localisten). Zij vallen de tycoons alleen aan voor zover die voor de gevestigde orde of voor de eenheid met het vasteland zijn’.

Driemaal voor het neoliberalisme

Sautman ziet drie grote politieke families in Hongkong, maar geen van de drie wil breken met het neoliberalisme waarvoor de regio model staat en dat van de stad het gebied met de grootste ongelijkheid ter wereld heeft gemaakt. ‘De partijen die de gevestigde orde ondersteunen hebben hun lot verbonden aan de tycoons. Zij beweren dat het door economische groei is dat het leven zal verbeteren. De pandemocraten stellen dat alles goed komt als zij maar de macht kunnen verwerven dank zij veranderingen aan het politieke systeem. Voor de localisten is er maar een uitkomst voor Hongkong: de onafhankelijkheid en de bevrijding van de gehate bewoners van het vasteland. Allemaal negeren ze het feit dat enkel een fundamentele herschikking van het bestuur en van de sociale normen de verschillen kan verzachten en het gevoel van uitzichtloosheid bij vele Hongkongers kan verlichten’.

Hongkong en de rest van China

Ook Kenny Coyle, een publicist die al bijna 20 jaar in Macau woont en werkt, ziet grote sociale problemen die conflicten kunnen doen losbranden. Maar onder de demonstranten van de afgelopen maanden vond hij ‘geen krakers die zich verzetten tegen de leegstand van luxueuze panden, geen eisen om het minimumloon te verhogen, te zorgen voor behoorlijke pensioenen en sociale voorzieningen’.

Toen

Volgens Kenny Coyle valt er uitgerekend vandaag veel goeds uit de rest van China te verwachten, in tegenstelling tot vlak na de terugkeer van Hongkong naar China. ‘Voor de teruggave van Hongkong aan China had het land de elite van Hongkong nodig: het BBP van deze ene stad was in 1997 gelijk aan 20% van het BBP van de hele Volksrepubliek. Buitenlands kapitaal (FDI) kon praktisch alleen via Hongkong naar China komen’. Met andere woorden: China kon bij het opstellen van de gezamenlijke Brits-Chinese akkoorden niet veel anders dan de kapitalistische manier van leven en de status van Hongkong als vrijhaven gedurende 50 jaar accepteren zoals de Britten eisten. Die laatsten dwongen ook de bescherming van het privé-eigendom, de status van Hongkong als financieel centrum en de toegang tot de markten in de regio en het hele land af. Dat was toen en lange tijd erna ook voordelig voor China zelf.

En nu

‘Vandaag echter is het BBP van Hongkong nauwelijks nog evenveel als 2,9 % van dat in de Volksrepubliek’, merkt Kenny Coyle op. ‘Het is nog altijd het grootste financiële centrum, maar Shanghai, Beijing, Shenzhen, Guangzhou en Qingdao, steden van het vasteland staan nu in de top 30 Global Financial Centre’s Index. Er zijn nu tycoons van het vasteland met meer kapitaal, strategische invloed en vooral een stevige positie in de sleutelsectoren van de nieuwe economie. Jack Ma, de eigenaar van de South China Morning Post en van het Ali Baba conglomeraat, is belangrijker (en betrouwbaarder) als bondgenoot dan Li Ka Shing.

De democraten en de localisten wijzen de bijdrage die de rest van China aan de groei en de welvaart van hun regio kan bieden echter liever af, omdat de integratie in het grote China er door bevorderd zou worden.

Sombere vooruitzichten

Het is zeer de vraag of de voortrekkers van de huidige beweging wel geven om de barre situatie van veel actievoerders. In elk geval lijken ze zich niet al te veel zorgen te maken om de negatieve effecten die hun acties nu al op de economie van Hongkong hebben. Analisten, vertegenwoordigers van de sectoren luchtvaart, openbaar vervoer, toerisme handel en vastgoed constateren een achteruitgang van hun resultaten en voorspellen een recessie of erger later op het jaar. Vertegenwoordigers van de protestbeweging wuiven dit weg en zeggen dat het niet het gevolg is van hun acties, maar ‘enkel van de handelsoorlog’. Een van de ergste scenario’s is dat de overheid een fout zou maken die door sommige staten kan aangegrepen worden voor het opleggen van economische sancties. Dat zou de negatieve impact op de economie van Hongkong en de rest van China nog veel groter maken. Het valt niet helemaal uit te sluiten dat dit vooruitzicht sommige radicale elementen zelfs motiveert om nog verder te radicaliseren en de grenzen op te zoeken.

‘Chinese dreiging’?

Uiteraard leggen de demonstranten er liever de nadruk op dat zij ‘zich verzetten zich tegen China dat de vrijheden van Hongkong steeds meer beperkt’. Deze bewering over de vermeende beperking van de vrijheden, die misschien nog het meeste indruk maakt in het Westen, is echter volkomen uit de lucht gegrepen. De nationale regering van China en de regionale regering van Hongkong zelf hebben sinds de terugkeer naar het moederland niet één maatregel genomen, overwogen of voorgesteld om de vrijheden te beknotten waarvan de inwoners in deze speciale, en bevoorrechte, administratieve regio nu genieten. De gedachte van de ‘naderbij sluipende invloed van Beijing’ wordt geloofd omdat westerlingen zeer weinig weten over China. Ook wordt het publiek gek gemaakt met verhalen over toegenomen repressie op het vasteland, de rest van China dus. Daar is het beleid op bepaalde punten inderdaad autoritairder geworden, vanwege de koude oorlogsdreiging die met Trump over Azië en vooral China hangt. Echter wat de regionale wetten, de individuele vrijheden en het beleid in de regio Hongkong betreft, houdt Beijing zich zorgvuldig aan de afspraken om die door de regionale regering zelf te laten regelen en waarborgen, ook nu nog na alle ernstige incidenten. Er zijn groepen die de afgelopen weken al het mogelijke hebben gedaan opdat Beijing zijn terughoudendheid zou laten varen en zou ingrijpen. De radicale activisten zijn het die de afspraken over een land met twee systemen schenden. Zij vallen de eenheid aan, de regionale wetgeving en de rechtsstaat.

Vrijheid en democratie

Ook dat ‘de demonstranten actie voeren voor meer vrijheid, echte vrije verkiezingen en democratie’ is pure demagogie. In de speciale administratieve regio is er een eigen onafhankelijke rechtspraak, een ongeremde vrijheid van meningsuiting en zijn er ‘vrije’ vakbonden. Wie de censuur van de Chinese overheid wil omzeilen kan dat doen via Hongkong. Kenny Coyle merkt op dat ‘Hongkong wel degelijk al een meerpartijensysteem kent, algemeen kiesrecht en echte verkiezingen op alle niveaus (lokaal, district enz.) …. Alleen partijen die openlijk voor onafhankelijkheid zijn worden geweerd, omdat hun eis voor afscheuring in strijd is met de Basic Law, de constitutie van Hongkong. (Zie ook ‘List of political parties in Hong Kong’ op Wikipedia)

De herkansing van Occupy

En ja, bij de verkiezing van de Chief Executive is er sprake van een beperking. Die gouverneur van de regio wordt aangesteld door twee kiescolleges, waarvan het ene overigens ook is samengesteld op basis van vrije verkiezingen. Bij de dekolonisatie waren het Verenigd Koninkrijk en China dit overeengekomen. In hun overeenkomst stond verder dat de wetgeving inzake verkiezingen voortaan alleen zou opgesteld worden door China. Toen de nationale regering in 2014 ook voor de Chief Executive algemene vrije verkiezingen wilde invoeren was dat een verruiming en een tegemoetkoming waartoe Beijing uit vrije wil had besloten. Beijing wilde wel het recht behouden om zijn veto uit te spreken over bepaalde kandidaten, bijvoorbeeld diegenen die voor de afscheiding van Hongkong zouden zijn. Dat is vervolgens fel bestreden door de Occupy- of ‘paraplu’beweging. De politieke partijen die deze revolte steunden en mee organiseerden verkozen het minder democratische stelsel te laten verder bestaan, liever dan Beijing een veto te gunnen. Zij namen niet deel aan de stemming over het verruimde kiesstelsel voor de Chief Executive en hielden zo de democratisering tegen omdat die volgens hen te beperkt was. Voor de prodemocraten zijn de huidige acties een herkansing.

Complottheorieën tegen het communisme

Barry Sautman karakteriseert de huidige beweging als een morele paniek, (een begrip uit de sociologie). “Zij die deze beweging tegen de wet op de uitzetting van misdadigers hebben gecreëerd steunen op een idee dat veel mensen in Hongkong al hebben. Volgens hen zou het vasteland een ‘house of horrors’ zijn en is de bevolking er achterlijk en wreed. Dat zou voor een deel komen omdat zij niet het voorrecht van een ‘westerse beschaving’ hebben genoten. Hongkong is 70 jaar lang een ‘blank gebied’ geweest vergeleken met het vasteland. Daardoor is er een massabasis van anticommunistische emigranten en hun nakomelingen die je gemakkelijk kunt mobiliseren met een morele paniek. De afgelopen decennia is dat al een aantal keren gebeurd. Massa’s mensen werden opgetrommeld tegen ‘samenzweringen’ van de centrale regering en die van Hongkong waarvan ‘de bevolking het slachtoffer zou worden’, in 2003, 2012, 2014 en nu weer. Dit keer hebben de zeer anticommunistische prodemocraten en de nativisten of localisten een massa op straat gekregen met hun beweringen dat er een complot bestaat van ‘mainlanders’ en hun ‘plaatselijke handlangers’ voor het onderdrukken van de democratie, de vrijheid en de rechtsstaat”.

Het hoeft niemand te verwonderen dat een aantal van deze communistenvreters zich laat rekruteren als kanonnenvoer voor die krachten in de VS en in de Nato die een tweede koude oorlog willen ontketenen, dit keer tegen China.