Wie wil een nieuwe koude oorlog?

Het rapport ‘ Authoritarian_Advance, Responding to China’s Growing Political Influence in Europe’ gaat uit van het Mercator Institute for China Studies (MERICS) samen met het Global Public Policy Institute (GPPI). Het lijkt wel een manifest voor een nieuwe koude oorlog.

Het  rapport van MERICS stelt dat de snel groeiende politieke invloed van China in Europa een belangrijke uitdaging vormt voor de liberale democratie. ‘China is op termijn veel gevaarlijker dan Rusland. China werkt met openlijke en verborgen middelen op drie domeinen: beïnvloeden van economische en politieke elites, beïnvloeden van media en publiek, en beïnvloeden van de civiele maatschappij en de academische wereld. Europa is immers open en dat maakt het kwetsbaar’.

Drie Chinese doelstellingen

Europese staten gaan volgens het rapport van MERICS steeds vaker hun politiek al op voorhand aanpassen om bij China op een goed blaadje te staan. Leden van de politieke en economische elite beginnen China na te praten en zijn belangen te verdedigen, zelfs wanneer die tegen de Europese ingaan. De EU ondergaat een Chinese verdeel- en heersstrategie, vooral wat betreft mensenrechten en liberale waarden.
China zoekt meer invloed om twee samenhangende redenen. Binnenlands wil het regime zich versterken. Internationaal werpt het zich op als een uiteindelijk superieur economisch en politiek model.
Dat vertaalt zich volgens het Mercatorinstituut  in drie doelstellingen. Ten eerste zoekt het steun in specifieke dossiers, in kringen van politici, zakenmensen, media, denktanks en universiteiten. Ten tweede wil het de Europese eenheid en de trans-Atlantische solidariteit ondermijnen. Ten derde zoekt het wereldwijd een positieve imago voor het Chinese systeem als leefbaar alternatief voor de liberale democratie.
De Chinezen hebben het Westen verweten dat het kwaad zoekt achter normale economische samenwerking en culturele uitwisseling. Maar vanuit het perspectief van de liberale democratie vormt elke interactie met China een potentiële uitdaging. Immers het Chinese regime is autoritair, antiliberaal, en probeert zijn politiek en economisch ontwikkelingsmodel in het buitenland populairder te maken. Elk contact met China heeft vandaag een politieke ondertoon.

Weinig feitelijke argumenten

Het rapport probeert vervolgens deze stellingen te illustreren en aan te tonen.
Het streven naar toenemende politieke invloed in Europa wordt geïllustreerd door de Chinese investeringen in Oost- en Zuid-Europa, door standpunten van de CPC die verschijnen in Duitse en Franse kranten, en door het afstraffen van Noorwegen nadat het de Nobelprijs voor de vrede aan een Chinese dissident gaf. Het rapport steunt echter overwegend op principes eerder dan feiten: China heeft een model dat fundamenteel verschilt van de liberale democratie; zijn economisch succes maakt elke samenwerking en elk contact potentieel gevaarlijk voor liberale democratieën. Dus die moeten zich verdedigen.

De gereedschapskist van de Chinezen

Het rapport gaat in op alle mogelijke werktuigen waarmee China in Europa aan politieke invloed kan winnen.
– Door selectief te investeren in Zuid en Oost Europa brengt China de Europese elites ertoe de eensgezindheid in de Chinapolitiek te doorbreken
– China biedt sommige autoritaire Europese elites een alternatief politiek model voor liberalisme en Europese samenwerking
– China marginaliseert kritische stemmen in Europese landen en vrijt pro-Chinese politici en ex-politici op
– Chinese staatsmedia plaatsen betaalde katernen in de Europese mainstream media en creëren zo zelfs subtiele afhankelijkheid
– China promoot samenwerking in de mediasector om Europese media om te vormen tot instrumenten ter bevordering van vriendschap
– de lokroep van de Chinese markt brengt (zelf)censuur mee in sectoren als film, kunst en academisch werk
– China zet in Oost-Europa uitwisselingsmechanismen op en ondersteunt er denktanks om de opinie te kunnen beïnvloeden
– China geeft financiële steun aan research in Brussel en heeft pro-Chinese lobbyisten in dienst in verband met kritieke aspecten van de Europees-Chinese relaties
– China investeert in academische programma’s en kan die zo proberen te beïnvloeden
– China mobiliseert Chinese studentenorganisaties om westerse universiteiten over kritische onderwerpen onder druk te zetten.
Het is een gedetailleerd maar weinig overtuigend overzicht. Eén voorbeeld volstaat om dat te illustreren : Belgische lezers zullen verrast in het hoofdstuk mediawerking vernemen dat de vooraanstaande kranten De Standaard en Le Soir kanalen zijn langswaar China zijn ideologie propageert.

Tegenreactie nodig

Indien Europa het liberale DNA wil beschermen moet het snel iets doen tegen de Chinese acties.
Europa moet open blijven, maar beperkingen op diverse domeinen opleggen aan de beïnvloeding door China. Hier zijn enkele noodzakelijke actievormen:
– Europa moet collectief tegenover China optreden. Het heeft geen zin te klagen dat China apart vergadert met de landen van Oost-Europa (de 16+1 bijeenkomsten), wanneer leidende landen als Duitsland en Frankrijk hun eigen relaties met China boven die van de EU stellen.
– Er moet meer onafhankelijk onderzoek naar China aan universiteiten, in denktanks, media en ngo’s  ondersteund worden. Chinese sponsoring kan dan buiten gehouden worden.
– De EU moet de armere landen binnen de Unie eraan herinneren dat de EU zelf veel meer investeert bij hen dan China. Landen buiten de EU moeten steun krijgen om door China gefinancierde projecten kritisch te kunnen evalueren.
– De EU moet beter Chinese investeringen in Europa onderzoeken. Chinese staatsbedrijven mogen geen belangrijke overnames doen van infrastructuur, in hoogtechnologische sectoren, of van media. China mag geen geld geven aan Europese politieke partijen.
– er is meer Europese samenwerking nodig op het gebied van cyberveiligheid en contraspionage. Daarbij moet de aandacht voor Chinese bedreigingen opgedreven worden.
– Er moet meer transparantie zijn in de contacten van media, universiteiten en denktanks met China
– De invloed van de Communistische Partij van China bij de Chinezen in Europa moet ingeperkt worden, zonder dat men aan alle Chinezen of aan de Chinese cultuur gaat raken. De EU moet steun geven aan Chinezen in Europa die weigerachtig staan om Beijing te ondersteunen.
Het rapport gaat ook in op de Chinese invloed in Australië. Die zou al een stuk sterker zijn dan in Europa, en moet als alarmbel dienen. Ook hier geldt weer het principe dat elke relatie tussen China en Australië per definitie verdacht is. Recente Australische maatregelen tegen China worden als voorbeeld gesteld.

Wie wil koude oorlog?

Het rapport ademt van onder een laagje academisch vernis vooral een sfeer van koude oorlog uit. China is een bedreiging en die moet aangepakt worden.
Er zijn in Europa en de VS ondernemers en politici die China zien als een revisionistische macht; een opkomende natie die de bestaande machtsverhoudingen in de wereld, met een uitgesproken machtspositie voor de multinationals van de VS, de EU en Japan, ten gronde wil veranderen. Die revisionistische macht moet zoveel mogelijk ingeperkt worden, economisch, politiek en militair. In de VS is Trump van deze strekking, maar Hillary Clinton en de elite die haar steunde waren het even goed. In Europa heb je de staallobby, en nog enkele andere industrielobby’s. En er zijn politici en opiniemakers die zich aan de wegkwijnende macht van Europa met alle middelen – ook militaire- willen vastklampen, zoals Europees liberaal politicus Verhofstadt of de Belgische opiniemaker Jonathan Holslag.
Deze strekking voor inperking van China wordt in Europa min of meer in evenwicht gehouden door Europese elites die beseffen dat het voordeliger is samen te werken met een opkomende macht dan te proberen de gang van de geschiedenis tegen te houden.
Het rapport van het Mercatorinstituut gaat echter nog een eind verder in het verwerpen van samenwerking met China. Elke succesvolle samenwerking versterkt het Chinese politieke en economisch model. En elke versterking van China betekent een grotere uitdaging voor het Westers liberale kapitalisme, zelfs wanneer China niet bewust aanstuurt op uitvoer van zijn model. Met deze logica van het rapport zitten we weer volop in de koude oorlog.
Het rapport van MERICS vond in de mainstream media nog maar weinig weerklank. Alleen de website POLITICO besteedde er uitgebreid aandacht aan. Het lijkt erop dat deze extreme strekking bij de Europese elite nog niet te veel aanhangers heeft. Toch zijn MERICS en GPPI niet de eerste de beste denktanks. MERICS is één van de grootste China denktanks in het Westen, in Duitsland opgericht door de private Mercator stichting die zichzelf als een familiale stichting omschrijft. GPPI is een andere Duitse denktank , die zijn geld volledig haalt uit financiering per project door diverse bronnen, waaronder zelfs de VN, de EU en Europese staten.
In China zelf veroordeelde de overheidskrant Global Times het MERICS-rapport als een poging van misleide academici om confrontatie uit te lokken.
Bronnen: MERICS, Politico, Global Times
Het volledige rapport lees je hier