Xi en Obama: land in opkomst vs. supermacht die zich wil handhaven. De ontmoeting was opvallend vriendschappelijk, maar de realiteit blijft weerbarstig.
The mood is the message
De sfeer was met opzet door beide partijen heel informeel gehouden: strikte stropdasloze dresscode, photoshoots in de tuin, vrij enthousiaste beschrijvingen in de media van een sportieve, ongedwongen Xi die goed overeen leek te komen met zijn collega. Het bericht ook dat president Obama een tuinbank cadeau deed aan president Xi, een bank van een bijzondere houtsoort waarop ze ontspannen in het zonnetje hadden gekeuveld. Er zaten misschien een paar kleine addertjes in het keurige grasveld: mevrouw Obama kon niet komen, maar ze had een briefje geschreven naar mevrouw Xi, de Chinese delegatie ging overnachten in een hotel en niet in het gastverblijf Sunnyland zelf. Over het algemeen waren de woordvoerders van de beide leiders het wel eens dat er een bijzonder vriendelijke stemming heerste en klopte dat ook. Media in China, de VS en daarbuiten en specialisten internationale betrekkingen waren redelijk enthousiast.
Maar waarover hebben ze gepraat?
Economie, veiligheid, cyberaanvallen, Korea, het milieu, de meningsverschillen van China en zijn buren in de Stille Oceaan: het is allemaal op de agenda gekomen. De gesprekken waren ‘zakelijk en constructief en ze boden kans op een toenadering tussen de twee landen’ (de mening van onder andere voormalig adviseur Brzezinski).
Volgens kabinetslid Yang Jiechi was er tussen de presidenten een ‘ongeziene wisselwerking’ en waren ze hun ‘verschillen niet uit de weg gegaan’. Volgens veiligheidsadviseur Tom Donilon waren de besprekingen een succes geweest omdat ‘alle doelen waarover men het eens was bereikt waren’. Toch lijkt het erop dat de vertegenwoordigers van de VS niet veel meer konden doen dan hun zorgen duidelijk te maken en dat hun Chinese tegenhangers met het nodige begrip hebben geluisterd, maar hebben aangegeven dat er voor bepaalde zaken die hun belangen in de kern raakten niet meteen toegevingen te verwachten vielen.
Resultaten?
Noch China, noch de VS wil dat Noord-Korea kernwapens produceert. China heeft echter ook dit keer herhaald dat het kernwapenvrij houden van (heel) Korea moet gebeuren via de dialoog. Dit betekent dat China (nog?) niet bereid is de VS te volgen mocht het de confrontatie willen opdrijven. Wat cyberspionage betreft hebben de Chinese diplomaten gezegd dat ze begrijpen hoe zwaar de VS daaraan tilt, maar dat zij ook tegen dat soort activiteiten zijn en elke verantwoordelijkheid ervoor afwijzen. De Amerikaanse diplomaten voorspelden dat diefstal van gegevens via internet de economische betrekkingen zou bemoeilijken, waarop het Chinese antwoord was dat de cyberveiligheid geen probleem hoefde te zijn, maar juist een kans was om de samenwerking op een hoger niveau te tillen. De onthullingen over het Prism-programma namen de onderhandelaars van de VS de wind uit de zeilen. Het was opeens een stuk moeilijker geworden om de ‘moral high ground’ in te nemen. Over de kwesties in de Stille Oceaan heeft Xi Obama verzekerd dat China zijn nationale soevereiniteit en territoriale integriteit zal verdedigen. De Amerikaanse president kon daar niet meer tegenover plaatsen dan het advies om de ruzie tussen Japan en China over de eilanden in de Oost-Chinese Zee bij te leggen. Xi stelde ook dat de controle van Beijing op de yuan niet de hoofdoorzaak was van de onevenwichtige handelsbalans tussen de VS en China. De meest tastbare uitkomst van de gesprekken, volgens sommigen de enige tastbare, was het akkoord om de uitstoot van fluorkoolwaterstoffen (uit koelkasten en airconditioning) drastisch te gaan beperken en ander landen daar ook toe over te halen. Dit is een redelijk eenvoudige maatregel die toch snel een merkbare invloed zou kunnen hebben op de klimaatverandering.
Een maat voor niets, dan?
Niet echt: de leiders van twee belangrijke staten hebben zich voorgenomen om elkaar te respecteren en de confrontatie te mijden. Realisme is echter geboden. China is ondanks zijn spectaculaire vooruitgang nog steeds in vele opzichten een derdewereldland. De Volksrepubliek houdt vast aan zijn soevereiniteit en zijn eigen koers. De VS blijft ondanks zijn metaalmoeheid het machtigste land op economisch, politiek en militair vlak en wat soft power betreft. De supermacht zal echter moeten accepteren dat het sommige eisen nog niet en misschien wel nooit kan afdwingen.
Bronnen: Xinhua, BBC, Washington Post, SCMP, Global Times
