President Xi Jinping heeft de 120e geboortedag van Mao Zedong aangegrepen om enkele belangrijke aspecten van zijn eigen visie te verduidelijken. Xi sprak over de historische figuur Mao, over wat Mao betekent voor China vandaag, maar ook over het waarom van bepaalde accenten die hij heeft gelegd sinds zijn benoeming als partijleider eind 2012 en president begin 2013.
De Communistische Partij van China (CPC) zal, als het van Xi afhangt, ‘het vaandel van de gedachte Mao Zedong altijd hoog zal houden’ bij het streven om de Chinese natie te verjongen. Xi sprak tijdens een symposium ook over andere Chinese revolutionairen van de eerste generatie en eerde hen samen met Mao. Deze grote persoonlijkheden hadden gestreden tegen de onderdrukking van de natie en van bepaalde klassen en ze bevonden zich in de voorhoede van een ‘positieve vloedgolf die in hun tijd China en de wereld voortstuwde.’ De Chinese president sprak in termen van ‘een grote proletarische revolutionair, strateeg en theoreticus’ en noemde Mao verder ‘een groot patriot en een nationale held, die…het aanschijn van de natie heeft veranderd en het Chinese volk naar een nieuwe bestemming heeft gebracht.’
Wetenschappelijke beoordeling
Xi stelde ook dat het nodig is een historische figuur op een correcte geschiedkundige manier te beoordelen. ‘Revolutionaire leiders zijn geen goden, maar gewone mensen…we mogen hen niet vereren als een god en we mogen niet verbieden dat er over hun fouten wordt gesproken of dat hun fouten worden hersteld’, maar ‘als iemand fouten maakt hoeven we hem daarom anderzijds ook niet helemaal te verwerpen of zijn prestaties te verzwijgen.’ ‘Succes ontstaat in historisch gunstige omstandigheden en is niet alleen het werk van individuen. Tegenslag komt mede door ongunstige situaties en is niet de verantwoordelijkheid van één persoon alleen. We kunnen we geen oordeel vellen over onze voorgangers dat vertrekt van de omstandigheden en de ontwikkelingsgraad van vandaag en van wat we nu weten, of eisen van hen die ons voorafgingen dat ze dingen hadden moeten doen die alleen voor hun opvolgers tot de mogelijkheden behoren.’
Welke plussen en minnen?
Volgens de huidige partijleider zijn de grootste bijdragen van Mao Zedong: dat hij de partij en het volk geleid heeft om de juiste weg te vinden naar de Revolutie voor een Nieuwe Democratie, dat hij het ‘werk van het anti-imperialisme en anti-feodalisme’ heeft afgemaakt, de Volksrepubliek en de grondslag van het socialistische systeem heeft gevestigd. Mao heeft de eerste wezenlijke successen geboekt bij de opbouw van het socialisme en het voor China mogelijk gemaakt om op zoek te gaan naar de eigen kenmerkende vorm van socialisme. Als fouten vermeldde Xi ‘de omwegen’ die Mao nam bij zijn zoektocht naar de juiste manier om het socialisme op te bouwen en de ernstige misstappen die hij beging, vooral tijdens de Culturele Revolutie van 1966 tot 1976. Bij dat alles spelen zowel persoonlijke factoren en verantwoordelijkheden een rol als complexe sociale en historisch bepaalde voorwaarden in China en in de wereld. Bij de studie en de analyse ervan moeten we, volgens Xi, met allesrekening houden en geschiedkundig correct en dialectisch (alle tegenstellingen bekijkend) te werk gaan.
Mao voor vandaag
Tot slot legde de Chinese president en partijleider nog eens de verbanden met het heden. Met een toespeling op een bekende uitspraak van Mao*, zei hij: ‘het socialisme met Chinese kenmerken valt niet uit de lucht’, maar het wordt tot stand gebracht door het harde werk en de opofferingen van de partij en het volk. Zonder de historische ervaringen en het onderzoek in de praktijk van voor de hervormingen en de politiek van openheid had de CPC dat beleid niet zo gemakkelijk kunnen ontwikkelen. De gedachte Mao Zedong, die ‘China verder moet inspireren’ is volgens Xi, die uiteraard de officiële partijdefinitie vertolkt, in wezen: ‘de waarheid uit de feiten halen, de massalijn volgen en vasthouden aan de onafhankelijkheid.’ De feiten zijn dat China nog lange tijd de eerste fase van het socialisme zal doormaken en moet blijven hervormen en zich open stellen (zoals overeengekomen tijdens het derde plenum). De massalijn, de reddingslijn voor de eigen zuivering en de grondregel voor de werking van de partij, die terug centraal staat, betekent onder andere dat de belangen van de bevolking de voorrang moeten krijgen. China moet ten slotte onafhankelijk zijn eigen politieke koers bepalen, zowel voor het eigen land als in de wereld, bijvoorbeeld door zijn op vrede gerichte beleid. Op het einde van zijn toespraak heeft Xi Jinping ondubbelzinnig gesteld dat de CPC een sleutelrol heeft bij de grote vernieuwing van de Chinese natie en dat de partij zichzelf goed moet besturen, wat op dit moment inhoudt: de leidinggevende capaciteiten verhogen en in eigen rangen zuiveringen en verbeteringen doorvoeren. Dat alles heeft Xi Jinping naar voren gebracht tijdens een symposium waar hij en zijn zes collega’s van de hoogste leiding aan deelnamen. Het werd voorgezeten door Liu Yunshan, de nummer vier in het permanent comité en belast met propaganda en publiciteit.
Commentaren
De pers van Hongkong nam met belangstelling kennis van de toespraak en zag er een poging in om zowel voor- als tegenstanders van liberalisering tevreden te stellen. De Global Times, een belangrijke officiële krant, sloot zich grotendeels aan bij de woorden van Xi Jinping. Commentatoren gaven als mening bovendien dat sommigen (vooral in het Westen) het politieke systeem van China willen aanvallen onder het mom van een historisch debat over Mao en ze waarschuwden daartegen.
Bronnen: Xinhua, SCMP, BBC, Global Times
* Mao’s citaat luidt ‘Waar komen de juiste ideeën vandaan? Vallen ze uit de lucht? Nee. Zijn ze de geest aangeboren? Nee. Ze komen voort uit de maatschappelijke praktijk en uit niets anders.’
