Zong Qinghou, de oprichter van de Chinese drankengigant Wahaha Group, is op 25 februari gestorven. Hij werd 79 jaar. Tot voorbij zijn dertigste was hij straatarm, maar vorig jaar was Zong USD 13 miljard waard en stond op nummer 31 op de Hurun China Rich List.
Zong Qinghou; foto China Daily (disclaimer)
Arm
Zong werd in oktober 1945 geboren in een arm gezin in Hangzhou. Dat was vermoedelijk de reden waarom hij in de jaren 1960 tijdens de Culturele Revolutie, waarin hij 15 jaar op het platteland werkte, tot de ‘afgewezen jongeren’ behoorde: jongeren die het niet lukte snel weer naar hun geboorteplaats terug te keren. Jongeren van ouders met genoeg geld of connecties lukte dat wel.
Tonicum
Zong keerde in 1978 naar de Hangzhou terug en ging als verkoper werken. Samen met twee gepensioneerde leraren nam Zong in 1987 een bedrijfje over op een plaatselijke school. In die tijd opereerden veel scholen in China kleine bedrijfjes om de school te kunnen financieren. Zijn eerste stap naar het creëren van een toonaangevend drankenbedrijf was het ontwikkelen van een tonicum voor schoolgaande kinderen. Het zou hun leervermogen aanzienlijk verhogen. Het werd verkocht onder de merknaam Wahaha. Wa is een dialectwoord dat ‘kind’ betekent en ‘haha’, je raadt het al, staat voor ‘lachen’. Of het echt werkte is nooit getest, maar het product sloeg aan.
Wahaha
Zong richtte in 1989 de Hangzhou Wahaha Nutritional Foods Factory op met hemzelf als algemeen directeur. Twee jaar later nam het bedrijf een insolvente lokale conservenfabriek over en werd de naam gewijzigd in Hangzhou Wahaha Group. De juridische status ging daarmee ook over van productie-eenheid tot corporatie. Dit laat zien dat Zong goed gebruik maakte van veranderingen in het economische beleid van de centrale regering.
Water
In 1995, toen hij het marktpotentieel voor flessenwater zag, lanceerde Zong een water onder eigen merk Wahaha, dat immens populair werd bij Chinese consumenten. Die populariteit was mede te danken aan de bekend van het Wahaha tonicum. Het jaar daarop al injecteerde de Franse multinational Danone ruwweg USD 70 miljoen in vijf joint ventures met Wahaha. Dat aantal joint ventures liep uiteindelijk zelfs op tot 39. De samenwerking tussen Wahaha en Danone leek een waar sprookjeshuwelijk.
Scheiding
Dat huwelijk liep echter snel uit op een vechtscheiding. Danone vernam dat Nestlé zijn oog had laten vallen op Robust, een bedrijf dat flessenwater produceert in Guangdong. Danone slaagde erin het als eerste over te nemen. Het bezat nu 50% van de Chinese markt voor flessenwater. Danone kondigde plotseling aan dat Robust een volledige dochteronderneming van Wahaha was, zonder een van beide oprichters te raadplegen! De medewerkers van Robust waren zo verbolgen dat bijna het hele management eind 2001 ontslag nam. Zong raakte bezorgd dat Danone ook zijn bedrijf over zou willen nemen en richtte nieuwe bedrijven op die met de joint ventures met Danone concurreerden. Die joint ventures raakten doordoor snel in verval. Danone spande een rechtszaak aan die het verloor.
Cultuur
In de Chinese visie is een bedrijf ingebed in de lokale gemeenschap. Het is niet het speeltje van een of andere individuele eigenaar. In de westerse wetgeving op eigendom onderscheiden we het eigendom van de eigenaar. Wij behandelen organisaties alsof het bezittingen zijn, terwijl China ondernemers beschouwt als de permanente bezitters van wat ze ooit hebben opgericht. Ook als ze zich laten uitkopen en buitenlandse financiering accepteren, doet dit niets aan hun status af. Ze verdienen lof voor het aantrekken van die financiering om hun gemeenschappen verder te verbeteren en iedereen met gezond verstand zou hen, gezien hun staat van dienst, de leiding geven. Danone dacht dat het de manager-oprichter van een bedrijf waarvan zij de grootste aandeelhouder waren naar believen kon ontslaan. Dat was een enorme culturele blunder, zeker voor een multinational als Danone.
Grafiek van het conflict Wahaha x Danone; illustratie van de auteur*
Opvolging
De planning van de opvolging is een belangrijke uitdaging voor Wahaha geweest. In 2021 werd het enige kind van Zong Qinghou, Zong Fuli, ook bekend als Kelly Zong, aangesteld als vicevoorzitter en algemeen directeur, wat voor haar de weg vrijmaakte om uiteindelijk het management van de groep over te nemen. Met een internationale opleiding en een diepgaand inzicht in zowel de westerse als de Chinese voedsel- en drankenmarkten, heeft Zong Fuli zich gericht op het verjongen van het merk en het verbeteren van verkoopkanalen om jongere klanten aan te trekken. Wahaha was weliswaar begonnen als producent van een tonicum voor kinderen, maar het merk was tegen die tijd aan het vergrijzen. Ook is de concurrentie in de belangrijke markt voor flessenwater moordend.
Partijlid
Zong heeft zijn ondernemerschap altijd gecombineerd met het lidmaatschap van de Communistische Partij van China. Hij was afgevaardigde naar het 10e, 11e en 12e Nationale Volkscongres, evenals een afgevaardigde naar het 12e, 13e en 14e congres van de Communistische Partij van China in de provincie Zhejiang. Te midden van uitdagingen in de Chinese economie in verband met een traag herstel van de Covid-gerelateerde lockdowns en reis- en andere beperkingen, sprak Zong Qinghou vorig jaar zijn vertrouwen uit in het potentieel van de Chinese economie in een brief waarin hij publiekelijk zijn steun uitsprak voor het plan van de centrale regering om de steun voor particuliere bedrijven te versterken.
Zong Qinghou zal herinnerd worden als het voorbeeld van een typisch Chinese socialistische ondernemer en als de man die Danone op de knieën kreeg.
Bron: diverse publicaties en eigen onderzoek van de auteur
*: De grafiek is ontleend aan het een boek van de auteur: Has China Devised a Superior Path to Wealth Creation? The Role of Secular Values dat eerder op Chinasquare besproken is. Daarin staat het conflict tussen Wahaha en Danone uitgebreid beschreven.
