Werelddag zonder tabak op 31 mei is een wereldwijd initiatief van de lidstaten van de World Health Organization (WHO). Chinese individuen, organisaties en overheden streven met wisselend succes naar een rookvrije maatschappij. De verantwoordelijkheid ligt nu bij de National Health Commission (NHC). Dat kan voor een doorbraak zorgen.
(foto China Daily)
Er zijn in China volgens officiële schattingen meer dan 300 miljoen rokers en 740 miljoen mensen worden er regelmatig blootgesteld aan tabaksrook in de omgeving. Het rookvrije China is nog veraf en tabaksfabrikanten blijven miljardenwinsten maken.
Volksgezondheidsgevaar
De WHO, de Wereldgezondheidsorganisatie, preciseert dat 27% van de bevolking in China rookt, vijf procent meer dan het wereldgemiddelde. Vooral onder de Chinese mannen is het een plaag: de helft van hen heeft de tabaksverslaving. (Xi Jinping rookt overigens al lang niet meer en de WHO heeft hem daarvoor geprezen). Volgens de organisatie zou een rookverbod op het werk ervoor zorgen dat er dertien miljoen mannen zouden kunnen ‘afkicken’. Het voornaamste gunstige gevolg dat zo’n ban zou opleveren is dat er zes miljoen voortijdige overlijdens minder zijn. Bovendien overlijden er nu 100.000 mensen aan ziekten die gerelateerd zijn aan het meeroken. Ook dat zou verminderen.
Positieve trend
Het streven naar een rookvrije Chinese maatschappij is een groeiende trend. Meer en meer mensen stoppen met roken en proberen anderen ertoe te bewegen dat ook te doen. Organisaties zoals de Chinese Association on Tobacco Control ondernemen actie en steunen initiatieven zoals dat voor rookvrije Winterspelen in 2022. Nationale en lokale overheden leveren ook een bijdrage. Beijing heeft de wereldwijde afspraak om tabak te bestrijden ondertekend. Onder die Framework Convention on Tobacco Control zetten de bevoegde ministers in 2003 hun handtekening. De Convention werd van kracht in 2006. De afgelopen jaren zijn er door grote steden en door overheidsdiensten (bijv. openbaar vervoer) maatregelen genomen om het roken in het publiek te verbieden. De handhaving van de soms draconische regels is een groter succes geworden dan velen hadden gevreesd. Ook de WHO neemt dat waar.
Te weinig, te traag
Toch is het een algemeen erkend feit dat China nog steeds worstelt met de realisatie van het rookvrije ideaal. Het aantal rokers blijft onthutsend groot en het aantal slachtoffers van de tabaksverslaving dus ook. Studies wijzen uit dat China het op dit vlak minder goed doet dan andere BRICS-landen. De WHO, het medisch tijdschrift The Lancet en andere autoriteiten dringen aan op meer voortvarendheid. De nationale overheid zelf is nog niet tevreden over de mate waarin China rookvrij is. Daar zijn verschillende verklaringen voor. Het roken blijft uiterst populair, een moeilijk te veranderen attitude. Tabaksproducten zijn zeer goedkoop. Sommige maatregelen worden na verloop van tijd weer afgezwakt. De opschriften op verpakkingen schrikken niet af. Er zijn te weinig functionarissen om die regels te handhaven en sommigen verzuimen hun handhavingsplicht.
Institionele ingreep
Het is goed mogelijk dat een verandering in de structuur van de regering nu zorgt voor een doorbraak. Tot nog toe lag de verantwoordelijkheid voor de tabaksbestrijding bij het ministerie van Industrie en Informatietechnologie (Ministry of Industry and Information Technology, MITT). Dat heeft echter nauwe banden met de tabaksindustrie, China National Tobacco Corp en de State Tobacco Monopoly Administration. De winsten van de tabaksbedrijven zorgen natuurlijk voor flinke belastinginkomsten. Het gevolg was dat campagnes voor een goede regelgeving altijd ‘reden met de remmen dicht’. Door die situatie handelde China overigens ook in strijd met de Internationale Conventie die het had ondertekend. Die stelt immers dat de handhaving van de regels tegen tabaksgebruik in handen moet zijn van een overheidsinstelling zonder banden met de sector.
Doorbraak?
Dat gaat nu gebeuren. In plaats van het MITT krijgt nu de National Health Commission (NHC), zeg maar het ministerie voor Volksgezondheid, de bevoegdheid. Dat de NHC voortaan de tabaksbestrijding gaat leiden is door alle organisaties voor een rookvrije samenleving verwelkomd. De nationale Healthy China 2030 richtlijn stelt dat het percentage rokers tegen 2030 moet gedaald zijn tot 20%. Dat lijkt nu een realistisch streefdoel.
China Daily, Xinhua, SCMP, FT, seatca.org (website Southeast Asia Tobacco Control Alliance), Wikipedia
De WHO signaleert een probleem maar gaat tegelijkertijd voorbij aan het feit dat er een recht is op vrije keuze, ook in China. Prioriteiten van de WHO moeten zich niet richten op het laten failleren van de tabaksfabrikanten maar op het verlenen van medische diensten, medicijnen, logistiek aan landen die daarom vragen.